بارزانییەكان لە راگوستنەوە تاکو جینۆساید بەپێی بەڵگەنامە فەرمی و مێژووییەکان…………..عەدالەت عومەر ساڵح
بارزانییەكان لە راگوستنەوە تاکو جینۆساید بەپێی بەڵگەنامە فەرمی و مێژووییەکان
عەدالەت عومەر سالح
گەلی كورد بۆ دەستەبەر كردنی مافە ڕەواكانی هیچ كاتێك لەخەبات و تێكۆشان سڵی نەكردوەو لەو رێگا سەخت و ناهەموارەشدا گەلێك شۆڕشی بەرپا كردوەو كۆمەڵێك قوربانی داوەو خوێنێكی ئێجگار زۆریشی ڕشتوە، دیارە ئەوخەبات و بەرخودانەی كوردان بۆ پاڕاستن و بەرگریكردن لە خاك و ولات و مۆركی نەتەوایەتی بوە، بەڵام هەمیشە دوژمنان و داگیركەران بەوە گەلی كوردو شۆرشەكەیان تاوانبار كردوە كە گوایە ئەم بزوتنەوانە جیاوازیخوازان و بە كرێگیراوی زایۆنیزم و ئیمپریالزمن و دەیانەوێ خاكی وڵات پارچە پارچە بكەن و سەروەریشی بشێوێنن.
جێبەجێكردنی جینۆساید لە كوردستاندا لەلایەن ڕژێمی عێراقەوە بەرامبەر بە ڕەگەزی كورد هەر بە تەنها بە هێرشەكانی ئەنفالەوە نەبەسراوەتەوە، ئەگەر چی جینۆساید لەمەیاندا گەیشتۆتە لوتكەی تاوان و پێشیلكاری دژ بە گەلی كوردستاندا، بەڵام سیاسەتی كۆچ پێكردنی زۆرە ملی گوندنشینەكان و وێرانكردنی لە ماوەی نێوان ١٩٣٦تا ١٩٩١ دوو دیاردەی ئاشكرای پێشیلكاریەكانی مافی مرۆڤن و لەنیازەكانی جێبەجێكردنی تاوانی جینۆسایدن كە ڕژێمە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق پیادەی كردوون، هەروەها دیاردەكانی كۆچ پێكردنی زۆرە ملی كوردەكان لە کوردستان بەمەبەستی بە عەرەب كردنی ئەو ناوچانە، دەركردنی دەیان هەزار كوردی فەیلی وجینۆسایدکردنیان لەساڵەكانی (١٩٣٦تا١٩٨٠)بە چەند قۆناغ بەرەو ئێران، هەروەها راگواستن و كۆمەڵكوژی بارزانیەکان هەر لەسەردەمی عوسمانیەکان تاکو بەعسی دیکتاتور کە هەزاران شەهید و قوربانی و بێ سەرو شوێنكردنی نزیكەی (8) هەزار نێرینەی بارزانی لە ساڵی 1983 دا لێکەوتەوە، تەنها بەتاوانی كوردبوون‌و بارزانی بوونیان،ئەوانە هەمووی تا دەگاتە كیمیابارانكردنی هەڵەبجە و تاوانی جینۆساید و ئەنفال لە ١٩٨٨ و کۆرەوە ملیونیەکەی بەهاری ١٩٩١ و بەڵگەی حاشاهەلنەگرن بۆ تاوانباركردنی رژێمی عێراق بە تاوانی قڕ كردنی بە كۆمەڵی ڕەگەزی كورد وبەدەنگ و بە تەنگەوە هاتنی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی وبە جینۆساید ناساندنی هەموو ئەو تاوانانە کە لە سەدەی بیستەم بەسەر گەلی کوردستاندا هاتووە ،دیسان بەڵام بە داخەوە بێدەنگی و بێرەنگی زیاتر لە ٩٥% ئەندامانی ئەو کۆمەڵگای نێودەوڵەتیە وای کرد لە ساڵی ٢٠١٤ جارێکی تر کورد لەسەر خاکەکەی خۆی بە دەست هێزێکی تیروریستی بێ سنووری وەک رێکخراوی تیروریستی ناسراو بە داعش دووچاری کردەوەی جینۆساید ببێتەوە و ئێزیدیەکان و مەسیحیەکان پێکهاتە ئاینی و نەتەوەییەکانی تر بە هۆی بیروباوەری جیاوازبکەنە ئامانج و هەزاران خەڵکیان دەربەدەرو ئاوارە ماڵوێران کردو بەسەدان کەس کۆمەڵکوژ کران و بە هەزاران کچ و ژنی ئێزیدی رفێنران لە بازارەکان وەک کنیزە و جاریە فروشران و دەسترێژیان کرایە سەر و جارێکی تر نەخشەی گۆری بەکۆمەڵیان کێشایەوە.
بۆ هەڵدانەوەی لاپەرەکانی مێژوو لە چوارچێوەی ئەو لێكۆلینەوەیە ئەمجارەیان ئاماژە بەو زوڵم و ستەمانە دەدەین كە بەسەر ناوچەی بارزان و دانیشتوانیدا هاتووە ،ئەم باسەی بەردەست کورتکراوەی کتێبێکی بەردەستمە لە چوار بەش و شەش باس پێکهاتووە و ئامادەیە بۆ چاپ کە لێرەدا لە دوو بەش و پێنج باس کورتم کردوتەوە. لێكۆڵینەوەكە كۆتایی دێت بە گرنگترین ئەو ئەنجامانەی پێی گەیشتوە لەگەڵ هەندێك لە پێشنیارو ڕاسپاردە بەو هیوایەی جێگای خۆیان گرتبێت و بە دواداچونیشی لە دوادا هەبێت، هەروەها داوای لێبوردن دەكەم ئەگەر هاتوو هەر كەم و كوڕییەك لە لێكۆڵینەوەكەدا بەدیكرا، هاوكات بە ڕەخنەو تێبینییەكان لێكۆڵینەوەكە بەهێزترو پوخت تر دەبێت، لە كۆتاییدا هیوادارم توانیبێتم بەشێك لەو ئەركە نەتەوایەتییەی كە لەسەر شانمە سەبارەت بە خستنەڕوی هەندێك لە زانیاری‌و ڕاستی لەسەر جینۆساید و ئەو نەهامەتی و مەینەتیانەی كە كەس وكاری جینۆسایدی بارزانیەکان بە دەستیانەوە دەناڵێنن ئەنجام بدەم. درێژەی بابەتەکە ئێرە کلیک بکە .
عەدالەت عومەر
بەهاری ٢٠١٦
