سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
سەرگوزشتەی كوڕی ئەنفالكراوێك
سەرگوزشتەی كوڕی ئەنفالكراوێك .
مەحمود نامۆ
وریا عەلی محەمەد لە دایكبووی ساڵی 1987ی گوندی قشڵاخ كۆن-ی سەربەناحیەی قەرەحەسەنی سەر بەپارێزگای كەركوكە، لە خێزانێكی هەژار لە دایكبووەو باوكی جوتیار بووە، بەڵام باوكی وبرایەكی زیاتر لە(10) كەسی تری خانەوادەكەی بەر شاڵاوی بەدناوی ئەنفال كەوتوون، لەژێر زەبری ژیانێكی قورس وبێ باوكیدا خۆی وخێزانەكەی دەست بەژیان كردن دەكەن، دایكێكی پاڵەوانی دەبێت وگەورەترین پاڵپشتی نەوەكانی دەكات ودەبێتە ئاسمانی ئومێدی دوارۆژیان، تاكو دەگاتە ئەوەی روخانی رژێمی بەعسی گۆڕبەگۆڕو بكوژانی هاوسەرەكەی وكوڕەكەی وبراكانی بەچاوی خۆی دەبینێت ودڵە گەورەو پڕهیوای نەوەكانی لەلێدان دەكەوێت، ئێستاش خێزانێكی پێنج ماڵییان لێ پێكهاتووەو هەموویان كە چوار براو خوشكێكی بەجێماوی جینۆسایدی كوردن چوونەتە ژیانی هاوسەری ووریا خۆشی قۆناغەكانی خوێندنی بەسەركەوتوویی تەواو كردووە، با لەزمانی وریا خۆیەوە چیرۆكی ژیانی ببیستین.
وریا بەوردی تیشك دەخاتە سەر چۆنیەتی ژیانی ودەڵێت: دیارە كە كە گەلی كورد توشی زۆریك لەنەهامەتی ودەردەسەری وقات وقڕ هەژاری بووە، هەر لەشاڵاوە بەدناوەكانی ئەنفال وكیمیاباران وتەعریب وتەبعیس وكۆڕەو ولەسێدارەدان، من یەكێكم لەو كەسانەی بەركەوتەی سیاسەتە نامرۆڤایەتیكەی حكومەتی بەعسی لەناوچووم، یەكێكم لەوانەی كەلە سۆزی باوكایەتیی بێبەش كرام وبەژیانێكی زۆر سەختدا تێپەڕیووم بۆ ئەوەی بتوانم بەسەر نەهامەتییەكانی ژیاندا زاڵببم، تاكو ئەوەبكەم كە باوكم وهەموو ئەو روحە پاكانەی ئەنفال كران وخەونیان پێوە دەبینی كەهەریەكەیان كۆمەڵیك خەون وخەیاڵی جۆراجۆر لەمێشكیاندا گەڵاڵە ببوو، لەهەمووی گرنگتر ئەوەبوو كە زۆرینەیان ئاواتی ئەوەیان هەبووە كەڕۆژێك لەڕۆژان گەلی كورد وئاڵای كوردستان بەئازادی وسەربەرزی ببینن، كەئێستاش ئەو رۆژەیەو بەداخەوە دەیانەوێت لێمان بشێوێنن، لەگەڵ ئەوەی لەسۆزی باوكایەتی بێبەش كرام وبەژیانێكی دژواردا تێپەڕیم، هەمیشە لەگەڵ قۆناغەكانی خوێندندا سەرقاڵی كاركردن وپەیداكردنی بژێوی ژیان بووین لەگەڵ براكانمدا، منداڵی خەڵكی لەپشووەكاندا خەریكی سەیران و گەشت كردن بوون، بەڵام لای ئێمە هەر كاركردن بوو، بۆئەوەی بتوانین بەسەربەرزی بژین وسەر بۆ هیچ كەسێك دانەنەوێنین، تاوەكو قۆناغی سەرەتایی و ناوەندی و ئامادەیش و زانكۆشم تەواوكرد من هەموو كات كارم كردووە، لەپێناوی مانەوەی خۆم لەژیان وبۆ ئەوەی كەس بەچاوی كەمەوە سەیرم نەكات ودەستی بەزەییم بۆ درێژ نەكات.
ئەو كوڕە روح سوكە بەردەوام بوو لەقسەكردن وباسی لەپاڵەوانی دایكی وبێ باوكی خۆی كردو وتی: وشەی بێ باوك یاخود نەبوونی باوك كەلێنێكی گەورە دەخاتە ژیانتەوە، بەڵام لە غیاب ونەبوونی باوكم، دایكم توانی ئەو بۆشاییە زۆر بەباشی پڕبكاتەوەو نەهێڵێت پیویستمان بەهیچ كەسێك ببێت وە زۆر ئەو هەستەمان لا دروست نەبوو، بەڵام پاش كۆچی دایكم خوالێی خۆش بێت ئینجا هەستمان بەبێ باوكی كرد وئەو كاتە دوو بۆشایی یاخود دوو كەلێنی گەورە كەوتە ژیانمانەوە، كەئەمەش كاریگەرییەكی زۆری لەسەر ئێمە هەبوو.
لەبەشێكی تری قسەكانیدا وریا باسی لەپاڵنەرە دەروونیەكان كردو تیشكی خستەسەر، ئەو وتی: بەدڵنیاییەوە پاڵنەرە دەرونییەكان كاریگەری خۆیان هەیە جا بەچەند شیوەیەكی جیاواز، دیارە لەسەرەوەش ئاماژەم پێكرد كەبەژیانیكی زۆر سەخت ودژواردا تێپەڕیوم، هەروەها پاش هەوڵ وماندووبونێكی زۆر وكاركردنێكی زۆر تاوەكو خوێندنم تەواو كرد ، من ئێستا زۆر سانایە ئەم چیرۆكەتان بۆ دەگیڕمەوە، بەڵام لەواقیعدا زۆر ئاستەم وگرانە.
وریا ئێستا لەدواین قۆناغەكانی زانكۆدایەو بابەتی لێكۆڵینەوەكەی لەسەر ئەنفالە بەناونیشانی(رەنگدانەوەی ئەنفال لەئەدەبی كوردیدا)، ئەو دەڵێت: هۆكاری هەڵبژاردنی ئەم بابەتەم بۆلێكۆڵینەوەكەم ئەوەیە كەمن یەكێكم لەو نەوانەی كوشتەی فیكری رژێمی لەناوچووی بەعس وبرینداری دەستی دیكتاتۆری شۆڤێنی-م، بۆیە ویستم لەرێگای ئەم بابەتەوە بەشێك لەبرینەكانی خۆم وهاوخەم ومنداڵە بێنازەكانی بەركەوتەی تاوانی جینۆساید ساڕێژبكەم، بۆیە هەڵبژاردنی بابەتێكی لەوجۆرە بۆ مەرگەساتی ئەنفال بەشێوەیەكی ئەكادیمی وئەدەبی بۆ باسكردنە لەوتاوانە قێزەونەی كەسەدان هەزار كوردی بێتاوانی تێدا زیندەبەچاڵ وگوللە باران كرا، كە تاكو ئێستاش زۆرێك لەنەوەكانیان چاوەڕوانی گەڕانەوەی خۆیان یان ئێسكوپروسكەكانیان دەكەن، هەربۆیە كاركردن وهەڵبژاردنی ئەم لێكۆڵینەوەیەم بەوشێوەیە پێویستی بەسەرچاوەو زانیارییەكی زۆر ورد بوو، منیش ئەوەی لەتوانامدا بوو هەوڵم بۆدا تاوەكو بتوانم لەم رێگایەوە بەشێكی تر لەوپەڵە هەورە رەشەی ئاسمانی ژیانی میللەتەكەمی گرتووە بڕەوێنمەوە، ئەو هەورە رەشەش مەرگەساتی ئەنفال-ە، بەداخەوە تاكو ئێستاش درك بەهەژاری زمان ودەربڕینی وشەی نەشیاو دەكرێت، كەبەرامبەر بەنەوەو كەسوكاری ئەنفال بەكاردەهێنرێت، ئەو كەسانەشی كە بەشداربوونە لەم كارە نەشیاوەدا ئێستا بەئازادی بۆ خۆیان دەسوڕینەوەو سنگ دەردەپەڕێنن كە دەڵێی من بوومە ئەو كارە دڕندانەیەم ئەنجامداوە، ئەم هۆكارانە بوو كە وای كرد هەستم بۆ ئەو كارە بجوڵێت ودەستی پێ بكەم، پشت بەخوا لەئایندەیەكی نزیكیشدا دەیكەم بە كتێبێك بۆ ئەوەی لەهەموو كتێبخانەیەكدا هەبێت وئەم كارەی كەدژی گەلەكەمان ئەنجامدراوە بیرمان نەچێتەوە، بۆ ئەوەی دووبارە نەبێتەوەو ئەو جیلە تازەیەی كەتازە پێدەگەن بزانن باو باپیرانیان چی بەسەردا هاتووەو قۆناغە بەئازارەكانی گەلی كورد چۆن بووە.
وریا دەڵێت: ئەگەر گوێم لێ بگیرێت ئەوەی لە توانامدا بێت دەی كەم بۆئەوەی ئەم بابەتە بخرێتە مەنهەجەوە، تاكو مێژوو ئەو كەسانە بناسێت كە بەژداریان لەم پرۆسە بەدناوەو جینۆسایدی گەلی كوردكردووە، ئەو كەسانەشی بەژداربوونە تاكۆتایی ژیانیان تامی ئاسوودەی نەچێژن، زۆر گرنگە ئەم بابەتە لە سیستەمی پەروەردەدا هەبێت، بۆئەوەی پاش چەند ساڵێكی تر ئەو نەوانەی كەلە ژیاندا دەژین بزانن كە گەلەكەمان چی غەدرو زۆردارییەكی بەرامبەر كراوە، بۆ ئەوەی كەسە روورەشەكانی جینۆساید بەسەر شۆڕیی بمێننەوە، نەك وەكوئێستا بەسەربەرزی بژین، هەركاتێك لە هەركوێیەكی ئەم دنیایە دەركەوتن خەڵكی پەنجەیان بۆ دریژبكەن وبەناپاك وخائینی گەلیان بژمێرن، هەروەها ببێتە بۆ بۆ ئەو كەسەی بیەوێت خیانەت لەگەل ونیشتمانەمەی بكات .
