بەسەرهاتی سەدریەو خانەوادەكەی كۆچ لە گەرمیانەوە بۆكوێستان .
بەسەرهاتی سەدریەو خانەوادەكەی
كۆچ لە گەرمیانەوە بۆكوێستان
تایبەت بە ئەنفالستان
٢٧ساڵ بەسەر پرۆسەی لەناوبردن و بێ سەروشوێن كردن و دەربەدەركردن و ڕاگواستنی 
میللەتی كورد لە لایەن ڕژێمی بەعسەوە لە ژێر ناوی (ئەنفال )دا تێدەپەڕێت. لەو هەڵمەتە ڕەشبگیری وبێسەروشوێن كردنە فراوانەدا كە نزیكەی 7 مانگی خایاند سوپای بەعس بە هێزی سەربازی پیادەو فڕۆكەی جەنگی و 1500 هیلیكۆپتەری شەڕكەر ڕووی لە گوندو شارۆچكەكانی كوردستان كردو 182000 مرۆڤی لەژن و منداڵ وگەنج و پیری بێ سەرو شوێن كردو بەشێكیانی لە بیابانەكانی ناوەڕاست و باشوردا زیندە بەچاڵ وگولەبارانكردو بەشێكیشیان لە ناو گرتوخانەكانی نوگرەسەلمان و تۆپزاواومەركەزشەبابی دووزخورماتوودا بەند كردو ڕۆژانە لە برساندا دەمردن راستە هەندێكیان ڕزگاریان بوو، بەڵام لەپاش ڕزگاربوونیشیان توشی چەندەها نەهامەتی و ئازارو دەربەدەری بوون، تەنانەت بەشێكیان تاوەكو ئێستاش دوور لەناوچەكانی خۆیان ژیان دەگوزەرێنن.
( صدریە ئەحمەد سمین ) كە مێردەكەی و برایەكی و زۆربەی كەسوكاری ئەنفال كراوە ووتی: ئێمە دانیشتوانی گوندی تاڵاو بووین كە سەربە ناحیەی نەوجولی دووز خورماتووە لە پرۆسەی ئەنفالدا لە گوندەكەمان دوور كەوتینەوە و چوینە دەرەوەی گوندەكە و لە ناو ژێرزەمیندا خۆمان حەشاردا بوو سوپای بەعس روویان كردە گوندەكەو لەوێشەوە هاتن بۆ هەموو ناوچەكانی دەوروبەری گوندەكەمان و تەیارەو فرۆكەش بۆردومانیان دەكرد بە پیادەو تەیارە هێرشیان هێنا، پیاوەكانیان ریز كرد تاوەكو دەستڕێژی گولەیان لێ بكەن و بیانكوژن، ئەوانیش شایەتومانیان هێناو پاشان ژنەكانیش دەستیان كرد بە گریان و وتیان مەمان كوژن، لەو كاتەشدا بەعسیە خوێن مژەكان بڕیاریاندا كە نەمانكوژن، گوندەكەیان ڕووخاندو خاپوریان كرد بە ئێمەیان ووت: دەتان بەین بۆ شارو ئۆردوگاتان بۆ دەكەینەوە بەڵام درۆیان لەگەڵ كردین، بەڵكو ئامانج و مەبەستی ئەوان لە ناو بردنمان بوو، بە ئیڤای سەربازی لە گوندی تاڵاوەوە ئێمەیان برد بۆ ناحیەی نەوجول و لەوێ كۆیان كردینەوە هەتا ئەو كاتەش پیاو ژن و منداڵ پێكەوە بووین، پاشان بە ئیڤای سەربازی ئێمەیان برد بۆ مەركەزی لاوانی دووز خورماتوو، لەوێش پیاو ژنیان جیاكردەوەو ژن و منداڵیان برد بۆ گرتووخانەی (مركز شبابی) دووزخورماتوو، پیاوو كوڕە گەنجەكانیان برد بۆ مەركەزێكی دیكە لەوێشەوە بەرەو چارەنوسی نادیار و زیندە بەچاڵ بران، مێردەكەم ناوی( غازی عبدالكریم حسین ) و برایەكم ناوی ( فریاد ئەحمەد ) و باوكم و ژمارەیەكی زۆر لە خزم و كەسوكارەكەم لە ناو ئەو ئەنفالكراوانەدا بوون و بەرەو زیندە بە چاڵكردن بران، بەڵام باوكم لە پاش ( 6 ) شەش مانگ زیاتر لە نوگرەسەلمان ڕزگاری بوو، ئەویش لە چاوەڕوانی كوڕو كەسوكارە ئەنفالكراوەكانیدا كۆچی دوایی كرد. تەنانەت مێردەكەم قورئانێكی پیرۆزی لە باخەڵدا بوو لەكاتی ئەنفالكردنی. ئێمەش لە گرتوخانەی (مەركەز شەباب) ی دووز خورماتوو دەست بەسەركراین و چەند هەزار لە ژن و منداڵی تێدا بوو، لەوێشەوە بەبەردەوامی و بە ئیڤای سەربازی ئەو ژن و منداڵانەیان بەرەو چارەنوسی نادیار دەبرد تاوەكو 3 ڕۆژ خەڵكیان بە ئیڤا ئەبردو پاشان لە لایەن فەرماندەیەكی جاشەوە بەناوی ( جەبارە درێژ) هێرشكرایە سەر مەركەز شەبابەكەو دەرگاو پەنجەرەكانیان شكاندو ژمارەیەكی زۆر لە ژن و منداڵیان رزگاركرد. ئێمەش لەو كاتەدا دەرچوین و ڕامان كرد تەنانەت منداڵەكانمان لە دیواری سجنەكەوە فڕێ دەدایە دەرەوە. لە كاتژمێر 9ی بەیانیدا خۆمان كرد بە ماڵیكدا كە دەرگاكەیان كرابووە و لە خۆمانەوە چوینە ماڵەكەوە ماڵەكەش زۆرباش بوون بەسەرماندا دەگریان لەو كاتەشدا شەڕە تەقە بوو تا شەو لەو ماڵە خۆمان حەشاردا، بەڵام هەواڵیان لە سەرداین و چونكە لەو كاتەدا ئەمن و ئیستخبارات بەدوای ڕزگا بوانی ئەنفالدا دەگەڕان هەتا بمانگرن و زیندە بەچاڵمان بكەن، بۆیە لەوێش دەرچوین و رۆیشیتن بۆ گوندێكی عەرەب بەناوی زەرگە كە دەكەوێتە نزیك تكریت و لەو گوندە خۆمان حەشارداو وەكو دەست بەسەر وابووین و چەندجارێك جەیش و جاش هاتن ئێمەش ڕامان دەكردە دەرەوە و دووجار بە شەوجەیش هاتن ماڵە عەرەبەكە هاوكارییانكردین و دەرگای لەسەر قوفڵ داین تا 9 ی بەیانی تاوەكو بەعسی نەزانن كە لەوێین، چەند جارێ بە پێی پەتی و بە بێ نان و ئاوو ڕامان كردو چوین بۆ چەمی زەرگەو هەردەكان تاوەكو خۆمان حەشار بدەین و خۆمان بپارێزین لەو دڕندانە. تەنانەت لەو گوندەدا منداڵێكم بە ناوی زامن توشی نەخۆشی بوو ژنێكی كورد كە مێردەكەی توركمان بوو كردی بە منداڵی خۆی 12 دوازدە ڕۆژ لە نەخۆشخانەی دووزخەواندی وچارەسەری كرد.
هەرچەندە ژیان زۆرناخۆش بوو بەبەردەوامی لە ترسدا دەژیاین، بەڵام لەو گوندە عەرەب نشینەشدا هەواڵمان لەسەر درا ( ئیخبار) ی كراین و وتیان ماڵًە ئەنفال لەو گوندە هەیە بەعسیەكان بە نیاز بوون لەوێش بمانگرن و بمان بەن پاش ( 6 ) شەش مانگ ژیان بەسەر بردن بەو شێوازە لەو گوندەدا زۆر هاوكارمان بوون، كەهەرگیز لە بیرمان ناچێ. پاشان كەسێك بەناوی (ئەحمەد تەعال ) بە سەیارەی خۆی و بە نهێنی ئێمەی هێنا بۆ دووز خورماتوو، پاشان لە دووز هەر سەعات و ڕۆژو كاتێك لە ماڵیكدا خۆمان حەشار دەداو دەریان دەكردین و دەیان ووت ئەمن و ئیستخبارات هات دەرچن و لە سەربانەكانەوە لەم ماڵ بۆ ئەو ماڵ ڕامان دەكرد هەتا حكومەت لێبوردنی دەركردو خۆمان دابەدەستەوەو بە ئیڤای سەربازی ئێمەیان برد بۆ عەربەت و لەوێ دەورمان گیرا لە لایەن سوپای بەعسەوەو فڕۆكە بە ڕاسەرماندا دەسوڕایەوە ئێمەش وامان دەزانی دەمان كوژن و لەوێ بەبێ نان و ئاو بەیانی تاوەكو 9ی شەو لەوێ بووین، لەوێ منداڵێكم وون بوو بەناوی (هێمن ) وام زانی ئەو منداڵەشم لەدەستچووە چونكە خەڵكێكی زۆر لەوێ بوون و پاشان بە موكەبەرە بانگەوازیانكردو دۆزرایەوە، لەوێوە شەو بە ئیڤای سەربازی ئێمەیا برد بۆ چەمچەماڵ لە ڕێگا خەڵكی لەسەرجادە دەیان گوت ئێرانیەكانیان هێنا واتە بە ئێرانی لە قەڵەم درابووین كە گەشتینە چەمچەماڵ ناو نوس كراین كە لە گەڵ ماڵی خەسوم و دوو خوشكی مێردەكەم و خۆم و 4 چوار منداڵەكەم بووین پاشان گەڕاینەوە بۆ دووز خورماتوو تا ساڵی 1991 لەوێ بووین دوای ڕاپەڕین ئاوارە بووین بۆ وڵاتی ئیران كە لەوێش گەراینەوە لە هەڵەبجەی شەهید نیشتەجێ بووین و هەتا ئێستاش لەوئ نیشتەجێین و لەوێ منداڵەكانم خستە بەر خوێندن و لە گەڵ خوێندنەكەیاندا كاریان دەكرد بۆ بژێوی ژیان و تا كۆلێژیان تەواو كرد.
