سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
حەمەی مــــارف: فەتاح بەگ‌و قائید فیرقەو ئامرلیوا لەسەركەل بوون
حەمەی مــــارف:
فەرماندەی سریە لە فەوجی ٣٥ ی بەرگری نیشتمانی
فەتاح بەگ‌و قائید فیرقەو ئامرلیوا لەسەركەل بوون، کە چوومە لایان، پێیانمگوت: منیش (٣٥) كەسم هەیە تەسلیمیان بكەمەوە، ٨ کەسیان پێشمەرگەن، ئەوانەی تر عەشایەرن.
سەرلە بەیانی رۆژێکی مانگی ئازاری ساڵی ٢٠٠٧، پشکۆ محەمەد ڕۆستەم باسی حەمەی مارفی بۆکردم، بەبیرمدا هات بچم دیدارێکی لەگەڵدا ساز بکەم، رۆژێک دوای ئەو گفتوگۆیەی نێوانمان من وپشکۆمحەمەد ڕۆستەم بە دوودڵییەوە چووینە بەردەرگای ماڵی (محەمەد مارف ڕۆغزایی) هەتا دیدارێکی لەگەڵدا سازبکەم ودەربارەی بەشداری خۆی وهێزەکانی بەعس بۆمان بدوێ،دودڵ بووین لەبەرئەوەی پێشوەخت هیچ قسەیەکمان لەگەڵدا نەکردبوو،هەتا ڕەزامەندی ئەو وەربگرین و کاتێک دیاری بکەین بۆدیدارەکەمان، بەڵام كە لە دەرگای ماڵەکەیماندا خۆی دەرگای لێکردینەوەو بە خوڵق وخۆیەكی گەرمیانیانەوە پێشوازی لێكردین و كەمێك سەرسورماویش دیاربوو، لەچونی میوانەکانی .
هەرکە داینیشتین پێم گوت كاك محەمەد،ئێمە هاتووین بۆئەوەی لەبارەی ئەنفالەوە قسەمان بۆبكەیت،لەبەرئەوەی ئەو سەروەختە تۆچەکداری حکومەت و فەرماندەی سریەی جاش بوویت. ئایا قایلیت گفتوگۆیەک لەو بارەیەوە بکەین ؟ ئیدی ئەو تامەزرۆ تربوو بۆیە کە (تەسجیل) ڕیکۆردەرەکەی بەدەستمەوە بینی خێرا گوتی:
تۆ وەرە دانیشە ئەوتەسجیلە بێنە پێشەوە با قسەكان باش تەسجیل بێت، بێئەوەی بهێڵێت دەم هەڵبێنمەوە گوتی : ئینجا با عەرزت بكەم بەڵێ ئێمە ئەوكاتە چەكداری حکومەت بووین،بە کوردیەکەی جاش بووین. تۆ فەرموو بیژەو من وەڵامت بدەمەوە .
ناوی سیانیت چیە ؟
من محەمەد مارف عەبدوڵا .
تەمەنت چەندە ؟
١٩٥٠
سەربەچ عەشرەتێکیت ؟
سەر وەعەشرەت جاف) ڕۆغزایم .
لەکام فەوج بوویت ؟ ژمارەی فەوجەکەتان چەند بوو ؟
لەگەڵ فەوجی كیسرا جاف بووین، ژمارە (٣٥) بوو.
لەکاتی ئەنفالدا لەکوێ بوویت ؟
لە کاتی ئەنفالەکەدا، چوین بۆ ناوچەی سەركەل ئەوە ناوچەی خۆمانە.
باسی كیسرات كرد؟ كیسرا چی بوو؟
+ ئەو فەوجی بوو موستەشار بوو. ئیتر چوینە ناوچەی سەركەل و گامەخەڵ[1]، ویستمان بچینە ملەی گادزریاو لە بان كەوەرێ هەیە، ها لەوێ چووینە بان ئەو ملە لەوێ دانیشتبووین، ئامر فەوجێكمان بوو خەڵك بەسرە بوو.
ئەوئامر فەوجە پلەی سەربازی چی بوو ؟ ناوەكەیت بیر ماوە؟
بەلی ناوی (مەزهەر)[2] بوو رتبەكەی رائد بوو پێیان ئەوت رائد مەزهەر. ئیتر لەوێ لەگەڵماندا بوو، كە سەیرم كرد ئەگریا منیش چوومە لایەوە پێمووت: ئەوەچیە (سیدی لیش تبچی ؟) هەر وەكوردیەكەی بێژین ووتم سەیدی بۆ ئەگری؟ ووتی ئەی ماڵت نەرمێ چۆن ناگریم ئێمە حكومەت ناردووینی خانووەكان برۆخێنین، نەهاتووین ئەو خەڵكە ئاوا لە دەستمان راكاو ماڵ وێران ببێت. ئەو ساتە ژن و منال وە كۆمەڵ بەرەو لای (جیش) سوپاكە ئەهات، واتا بەرەو لای ئێمە، وەختێ رائید مەزهەر ئەو وەزعەی بینی ئەگریا. ووتم ئەم خەڵكە دێت خۆی تەسلیم ئەكات، ئەمانە لە حكومەت ئەترسن، خەڵكی بێ تاوانن، پێیووتم : توخوا بچۆ بزانە نانیان خواردووە، چاییان خواردووە؟ منیش چووم کۆمەڵێك ژن بوون یەكێكیان ئەختەری ناوە ژن حەمەی حاجی رۆستەمی خەرامان بوو، خەڵکی دێی كوردە میرە، ووتم ئەوە چیە دادە ئەختەر بۆ واتان لێهاتووە؟ بۆچی وا خۆتانتان عەزییەت داوە؟ ووتی كاك محەمەد لەدەستی حكومەت رادەكەین،منیش چوومەوە بۆلای ئامیر فەوجەكەو پێیمووت: سەیدی ئەمانە ئەڵێن لەترس حكومەتا ڕائەكەین و ئیمە فەقیرین، ووتی : دە برۆ من وەرقەتان بۆئەكەم لەیەل جەماعەتەكەی خۆتا بنێرە با نانیان بۆ بێت.
تۆ، ئەو كاتە بەرپرسی چی بوویت وا جەماعەتت بوو؟
من ئامر سریە بووم . لە فەوجی (٣٥)ی ئەفواجی خەفیفە بووین، ئەی مەگەر نەمگوت لەلای كیسرا بەگ بووین. ئیتر منیش چەند كەسێكم بانگرد لە جەماعەتەكەی خۆم. ناردمن بۆ ئازووخە، بۆ ئەو خەڵکە لێقەومیاوە. چەكدارەكان ئیستاش ماوون.
کێ بوون ؟
یەكیان صدیقی حەمەو مینە هەر ئاوسێی خۆمانە ئەو كوڕ خەزورمە، یەكیكیان كوڕ خۆم بوو، یاسینی ناوە ئێستا لەسەركەل دائەنیشێت. یەكێتریان ناوی جەلالی حاجی عەزیزە، ئەویش هەر مالی لەم كەلارەیە، یەكێكیان ناوی نامیقی مەتحەدە ماڵی وا لە كفری یە.
ئەمانە چوون خواردنیان هێنا ؟
بەڵێ من ئەم چوارەم نارد چوون صمونیان هاورد وەرەقەی دابوونێ بۆ حانووتی عەسكەری ئیتر ماستی موعەلەب‌و پاقلەو زۆر ئەم شتانەیان هاوردبوو ، منیش چووم بۆلای ئامرەكە ووتم ئەوە غەرازەكانە هاوردومانە چی لێبكەین؟ ووتی برۆ بیدەرە ئەو خەڵکە لێقەوماوە بۆهاوردووتە بۆ من، وەختێ چووم بۆلایان ژنێك هاتە پیرمەوە ووتی باوكەكەم ئەوە چییە ئەماندەیتێ ووتم وەڵا ئەوە خواردن‌و شتە ئامیرەكە بۆتانی ناردووە، ووتی بۆ ئێوە چین؟ ووتم ئێمە جاشین، هەروا ووتم جاشین فرسانەكەشم نەووت، ووتی ئەی بموە قوربانەكەت خۆ خەڵك ئیژێ جاش بتان گرێ گوارەكە لە گوێتا دەرئەكاو پارە لە گیرفانت ئەفڕێنێ، ووتم بە خوا دیە ئێمە لەو جاشانەنین، ئیمەش خۆمان خزمەت ئێوە ئەكەین بۆ ئەوەی نەمرن و عەزیەتتان نەبێ، ئامادەین هەرچیتان گەرەكە بۆتانی بكەین، وەڵا هەر ئەوە شەوە ١٦ كەسیانم وەڤایەكی عەسكەری هاوردەمنە صمودەوە مەرە خەسمكردن.
-مەبەستت چیە مەرە خەست كردن؟!!
شاردمنەوە تەسلیم حكومەتم نەكردن.
دەستت خۆش بێت، ئیستا ئەوكەسانە ماوون؟
ئا زۆریان ماوە. ئینجا کۆمەڵێك كەسی ترمان گرت، هەر پێشمەرگەی رەسمی بوون، یەكیان ناوی سەرداری حەمەی ئەولكەریم بوو ئامیركەرتیش بوو، بە خوا بە مزەللیەكەوە گرتم لە جیاتی ئەوەی تەسلیمی حكومەتی بكەم تەسلیمم نەكرد لای خۆم دامنان خۆیشی‌و برایەكیشی، هەردوو تفەنگەكەی دامێ ئەی ویست خۆی بروا، دوایی خۆی رۆیی ووتم بابە تفەنگ خۆت بەرە، من بۆچیمە ووتی بەخوا برا تۆش لێمی نەسێنێ یەكێك هەر لێمی ئەسەنێ ، مزەللەیەكەی بۆمن جیهێڵا ووتی من نەم گەرەكە . جێی هیڵالە لەلام ، بە خوا لەو جەوەلە ١٧ تفەنگم هاورد هەر حەڤدەیم دداوە بە خاوەنی هینەكەی ئەویشم دایەوە بە دایكی، غەدەی ناوبوو زڕدایكی بوو، دامە میمكە غەدە لە صمود دائەنیشت ووتی بۆم بفرۆشە من چی لێبكەم بزانە چەنێ ئەكا بەخوا بۆم فرۆشت وە ٣٥٠ دینار ئەوكاتە‌و پارەكەم داپێی، كورەكەشی تەسلیمی تایەری مام وەسمان بوو، تایەر خۆیشی‌و براكەیشی تەسلیم حكومەت كرد، نازانم حكومەت چیلێكردن، ئەمە لە دێی گامە خەڵ هەرچەند هەوڵمدا لەیەلیان فایدەی نەبوو.
یەعنی تایەر نەیگرتن خۆیان چوونە لای تەسلیم بوون؟
ئا پیاو حەق بلێی ئەوان خۆیان وەپای خۆیان چوونە لای، هەتا ئەم كیسرای حەمە سەعید بەگە خەسرەوی حەمە سەعید بەگ كە ئێمە لەیەل ئەوانا بووین، ووتیان ئەمانە پێشمەرگەن، ووتم بەڵێ پێشمەرگەن بەڵام عایدی منن ووتیان بەسەرچاوو مادام عایدی تۆن پێشمەرگەش بن،موشكیلە نیە، لای خۆت دایانێ واجبیان پێبگرە با ئەنفال نەكرێن، بەخوا تیا ئەچن، بەڵام وەختێ تاهیر هات چوون بۆلای تاهیر خزم بوون، ئیتر ئەویش لەیەل ئەو خەڵكەیا تەسلیمی كردن ئیتر نازانم چییان وەسەر هات؟
ئیستە ئەو تاهیرە ماوە ؟
تاهیر لێرەیە ئەریوەڵا ماوە.
مەبەستم ئەوەیە بەیانی ئەمانە رووبەروی خۆی ئەڵێیت؟ یان بەیانی كە ئەمانە بڵاوبكرێنەوە كێشە لەنێوانتانا دروست نابێ؟
وەڵا دروست بێ یان نەبێ، ئەگەر بەقسەی منی بكردایە تەسلیمی نەئەكردن، بەڵام وەقسەی منی نەكرد حالی بوویت؟
ئەوكاتە ئەتان زانی ئەنفال چییە‌و ئەم كارەساتەی لێئەكەوێتەوە؟ مەبەستم ئەو كەسانەیە كە خەڵكیان تەسلیمكردووە؟
نەخێر نەوەڵا نەمان ئەزانی، من ٣٥ كەسم بوو ٨ی پێشمەرگە بوو، حالی بووی؟ ئەلباقیەكەی هارب‌و ئەم شتانە بوو، قەرارمدا ئەمان تەسلیمی حكومەتیان بكەم، هەتا رەقم تەفەنگەكانیانیشم نوسی ناوی هەموویانم نوسی بەو نیازەی تەسلیم حكومەتیان بكەم، رۆیشتم بۆ گوندی خەسرەو سەركەل، ئامرلیواو فەتاح بەگ‌و قائید فیرقەو ئەمانە هەموویان لەو دێیە بوون، چوومە لایان پیانم ووت منیش (٣٥) كەسم هەیە تەسلیمیان بكەمەوە، لەناویان ٨ی پێشمەرگەن، باقیاتەكەی خەڵك عەشایەرن، فەتاح بەگ وەڵامی دامەوە وووتی: بۆ تەسلیمیان ئەكەی ؟ ووتم منیش وەك ئەو خەڵكە بۆ ئەوەی تیا نەچن‌و با بۆخۆیان ببنە فرسان وخزمەت وڵات بكەن، هەتا دنیا بەلایەكدا دەكەویت، فەتاح بەگ ووتی :تەڵاقم كەوتبێ ئەوەی تەسلیمی بكەیت، خواكەشت نایان بینێتەوە،خۆ ئەوە فەتاح بەگ ماوەو هەردووكمان ماوین. نەی هیڵا تەسلیمیان بكەم.
فەتاح بەگ ئەم حەقیقەتەی پێ ووتی؟
بەڵێ ووتی، ئەرێوەڵا خۆ ئەویش ئیستا ماوە. قائید فیرقەو ئەمانەش بەهۆی ئەو تەعزییەو مەعزێیەوە برا دەرمان بوون، ئێمە شەهیدمان بوو، لە جاشیا لە شاخی زەردە كوژرا بوون. ووتیان راست ئەكا یەك كەس تەسلیم بكەیت نایبینیتەوە، لە شوێنێك دایان بنێ تا عەفوویەك سری هەیە، ئەو عەفووە دەدرێت ئەوكاتە خۆمان خەبەرت ئەدەینێ ئەوجا بیانهێنە تەسلیمیان بكەرەوە، با ئەمانە تیا نەچن، بەڵام بە خوا ئێستا حكومەت ئەیانگرێت‌و ئەیانكا وەمەكینەیاو نایانبینیتەوە. ئەمەم لەو فەتاح بەگ وقائید فیرقەوە بیست، ئەینا بەخوا منیش ئەو ٣٥ كەسەم تەسلیم ئەكرد. ئیتر پەنام دان هەتا ڕۆژێكیان كە ئەو عەفووە دریا هەژدە كەسیانم وەچەكەوە لەم ئیستخباراتی ئێرە (کەلار) تەسلیمكرد.
ئیستا ئەو خەڵكانە ماون؟
ئیستا هەموویان ماوون، شاهیدن ئەوە چوار پێنجێكیان كوری حاجی حەمینی برایمن خەڵکی بەردە كونارن.
بەردە کونار لەکوێیە؟
لەو دیووی (سەركەل)ەوەیە، چوار پێنجێکی تریان كوڕی حاجی حەمەعەلی و حەمەمینی كەریمە زێڕەن، ئەمانە لەوێ بوون، گشتیانم تەسلیمكرد، لە خوا بەزیاد بێت هیچیان بۆ نەبوو. (هەموویان سەلامەت بوون)
ئیستا كاك محەمەد تۆ دەزانی ئەنفال چ كارەساتێكی بەسەر ئێمەدا هاوردووە، تۆش خۆت بە رووزەرد نا زانی؟ بەڵكو خۆت بەسەربەرز پیشان دەدەیت. ئەگەر بهاتایەو ئەو كەسانەت تەسلیم بكردایە؟ هەستت بەچ ریسواییەك دەكرد؟
لەخوا بەزیاد بێت روزەرد نیم، بەخوا ئەگەر ئەوەم بكردایە ئێستا رووی ئەوەم نەبوو قسە لەتەك جەنابتا بكەم، رووی ئەوەم نەبوو لەیەل مەسئولێكا بووەستم، رووی ئەوەم نەئەبوو لەناو كۆرو كۆمەڵا سوڕ بخۆم و ورتەیە بكەم، حالی بوویت؟
– بۆرووی ئەوەت نەئە بوو خۆئەوانەی ئەو كارانەیان كرد كەسیان سزانەدران‌و ریسوانەكران؟
+ ئەوەیان شتێترە ئەوە من لەباری خۆمەوە یژم خەڵك سور ئەخوا كەیف خۆیەتی من نەم ئەتوانی، حاڵی هەیت؟
دوای ئەوەی كە خۆت دەزانی چەند كەسێكت لەجەهەنەمی ئەنفال رزگار كردووە، بەڵام كە زانیت ئەنفال زۆر لەوە گەورەترە كە ئیوە پێتان زانیوە، كە بیرت دەكەوێتەوە تۆ چەكداری ئەو رژێمە بوویت كە ئەنفالی كردووە، ئێستا هەست بەچیدەكەیت؟
سوپاس بۆ خوا، كە خەڵكم ڕزگار كردووە، وەڵا ئەوكاتەش كە چەكداربوومە هەرخزمەتم كردووە.
جگەلەوەی خەڵكت رزگار كردووە، بەڵگەت چیە بەوەی چاكەت هەبووە ؟
شەكروچایی‌و ئازووخە دەست نەكەوتووە، كە حەمەی تۆفیق دوو عەرەبانەی تراكتۆر ئەشیایی هاوردووە بیباتەوە بۆ دێی خۆی‌و بۆماڵ خۆی، ئالەم دیوماڵ خۆمان ئیخبارییانكرد، هەردوو مەكینەو عەرەبانەوغەرازەكانیان گرت، وەختێ گرتیان، منیش مناڵ ئەم گەرەكەم بانگ كرد، هەموویان وەفەردە فەردە خستە خوارەوەو بردیانە ماڵ خۆیانەوە، دوایش لە خوابەزیاد بێت هەموو شتەكانیشم بۆ بردەوە بۆ ماڵ خۆیان هەموو عالەم دەزانێت لەسەریشی گیریام.
پرسیارێكی تر ؟
فەرموو قوربان؟
ببورە دەمەوێت بلێم، ئەم خاڵانەی كەتۆ تۆباسیان دەكەیت خالی گرنگن، كەسێك داوای لەتۆ نەكرد وەرە لە دادگای ئەنفال ئەم قسانە بكەیت؟
+ ئاهاها بە پێكەنینەوە( وەڵا ئەو زەلامانە زۆریان ماوون هەموویان مەوجودن).
– ببورە مەبەستم لەوە نیە تۆ كەراست ناكەیت، مەبەستم ئەوەیە بۆنەچوویتە دادگا بلێیت من مقاتل بووم لەو سەروەخەتەیاو خەڵكم لە ئەنفال رزگار كردووەو سەدام‌و عەلی حەسەن مەجید تاوانبارن؟
+ بەڵی لە خوا بەزیاد بێت هەیە، هەیە وەڵا هەیە ئەوەزۆر هەیە.
من دەمەوێت روونتر پرسیارەكەم بكەم، كەس نەهاتە لات بڵێت كاكە حەمە مادام تۆ ئەو سەروە ختە چەكداری رژێم بویت، وەرە لە دژی سەدام‌و تاوانبارانی ئەنفال شایەتی بدە؟
نەوەڵا كەس نەهاتووەتە لام.
ئەگەر پێیان بووتیتایە ئامادەیت بچیت شایەتی لە دژی سەدام بدەیت؟
نەوەڵا كەس پێی نەوتوم. ئاخرئەوەی من ئیژمی پەیوەندی وە سەدامەوە نیە؟
چۆن پە یوەندی پێوەی نیە؟
ئینجا ئەوخەڵكە تەسلیمم بكردنایە وەكو (حەمە خانی حاجی داراو بایزی حاجی رەشید خۆ قەومی ئێمەیەو عەشرەتی ئێمەیە و تەرخانین، خۆ ئەوان خەڵكیان زۆر تەسلیمكرد، چ پەیوەندی وە سەدامەوە هەیە. خۆ ئەو خەڵکەی تاهیر تەسلیمی كردن ئەغلەبیان (زۆربەیان) ئامۆزاو میمكزاو خالۆزای خۆیەتی.
باشە ئەگەر ئەوانەی تەسلیمت نەكردن، خزم‌و قەوم خۆت نەبوونایە، بۆنمونە منێك كەلە سلێمانیەوە هاتووم لەئەنفالەكەیا بكەوتمایە دەست تۆ هەر رزگارت دەكردن؟
ئا ها زۆر جوانە، با ئەوانەشت بۆ باس بكەم، پیاوێك هەیە ناوی بەهجەتە خەڵكی خانەقینە، بەهجەت كەوتە دەست ئێمە، ئەو کوڕە پێشمەرگە بوو لای دلێر جاف،منیش جاش بووم رەبایەم بوو لە ژووروی ئەم كەلارەوە، ڕۆژیك لە دەوری رەبایەكەمان هەر سوڕی خوارد بوو، چەكدارەكانم هاتن، ووتیان كا حەمە زەلامێك ها لەو دەرە، نازانین پێشمەرگەیە تەنزیمە چییە ؟ ووتم برۆن بیگرن بیتێرن، بزانین چییە، كە هاوردیان ووتی من پێشمەرگەم، لای دلێرجاف، منیش ووتم پێی باشە تۆ دەزانی ئێمە چین ؟ ووتی نا نایزانم، ووتم ئێمە جاشین، بێئەوەی محاسەبەی بكەین تفێكی تێكەین، ووتم بۆ كوێ ئەچیت ووتی ماڵی باوكم لە ٥٠٠ ماڵەكەی كەلارە ئەچمەوە بۆماڵ خۆمان، منیش وە جێبێك، سوارم كرد هاوردمانەوە بۆ ماڵ خۆمان نانمان خوارد چایمان خوارد،هەتا عەیبیشە باسی بكەم نانەكەشمان ئەو بەیانیە هیلكەو ڕۆن بوو،ئیتر بردمەوە بۆ ماڵ باوكی، ئەوماڵ خۆیانی ئەزانی كە چووینە ماڵیان ئاوا خۆمان ئاسایی سێ چوار پیاو دانیشتبوون، ووتم كامیان باوكتە ووتی ئەوەكەیانە ئەو دوو پیاوەش یەکیان خالۆمە‌و ئەوەكەشیان برامە، دەی ووتم زۆر چاكە، روم تێكردن ووتم برا دەزانن ئێمە چین؟ ووتیان، نەوەڵا ئەی پێشمەرگە نین؟ ووتم نەوەڵا ئێمە جاشین، باوكی ووتی ئەی چۆن خۆ بەهجەت پێشمەرگەیە ئەم كورەی ئێمە لای دلێر جافە، ووتم ئیمە جاشین و لای رەبایەكەی خۆمان گرتوومانە، ئێمەش بۆ پارە ئیش ئەكەین، ئیسە ئەم كورەی ئێوە دەمانچەیەك و ١٢٠٠٠٠ سەدوبیست هەزار دینار، ئەكا و دەمانچەیە چواردە خۆریش هدییەتی ، ئەگەر پێتان هەڵدەسورێ باشە ئەوە كورەكەتانە‌و تەسلیمی ناكەین، ئەگەرنا من ئەی بەم تەسلیمی دەكەم، دوایی مەیژن حالێ یان حسابێك، باوكەكە ووتی : بە كورەكەی وت برۆ ئەو پارەیە بێرە، بە خوا هاوردی بە گەورەیی خوا بە قەد پشتییەك ئەبوو، ووتی كاكە برا مادام تۆ ئەوەنە پیاویت ئیتر جاشی باشی هەرچی هەیت، ئەوە پارەی منە گشتی بۆ تۆ بیگرە، مەمنونیشم كە تەسلیمت نەكردووە، پارە ئەبێتەوە بەڵام كورەكەم نابێتەوە، دوایی ووتم : كاكە پارەی خۆت هەڵگرە مەبەستم پارە بوایە نەم ئەهێنا تۆ بمناسیت، ئەمبرد بۆ ئیستخبارات و تەسلیمم ئەكرد، ئەری وە كەلام خوا ئەو كورە خەلق خانەقیی یە ، ناوی بەهجەتە. دوایی وە نادیمەن تەسلیم بوو، لای ئەم كوڕی مەحمود زێرەیە لە كەلار بووە نانەوا، هەموو جارێ كولێرەی جوانیشی بۆم ئەكرد، ئەی ووت تۆ حەیات منت سەندووەتۆ.؟
دەستت خۆش بێت ئەم كارانە مایەی سووپاسن، بەڵام خەڵكانێكیش هەبوون تەواو بە پێچەوانەی تۆوە كاریان دەكرد، خۆیان فرۆشت خەڵكیانفرۆشت، خەڵكیان ئەنفالكرد، ئەوكاتەی تۆ سرییەكی جاشت بوو، قەت پێت نەئەوەتن ئەم كارانەی ئێوە دەیكەن، ناشرینە، سەرشۆری لە دوایە؟
چۆن پێمان نە ئەوتن، من دووجاشم بوو هەر جاش خۆم
جاشی خۆت نالێم بە كوردیەكەی جاشی گەورە دەڵێم .
نا من هەر جاش خۆم باس ئەكەم، قەومی خۆم و خزم خۆم و چەكدار خۆم، ئەم دیێانە قاچغچیان بوو. بەتانی‌و خەنەو ئەم شتانەیان ئەهاورد، ڕۆژێك لە بازارا بووم، كابرایە هات، ووتی كا حەمە چۆنی ؟ ئیتر چاكی و چۆنیمان كرد، من نەم ئەناسی، ووتی ئەو رەبایەی بان كەلار هی تۆیە، ووتم بەڵێ ئەمر؟ ووتی وەڵا من كاسبی ئەكەم ئەم بەیانیە چەكدارەكان توو دوو بەتانیان لێم سەندووە، ووتم بەپارە ؟ ووتی نەوەڵا وەزۆر ووتم ئەوانەی لێیان سەندی ئەیانناسیتەوە، ووتی ئا، ووتم بابرۆین، كە چووین ووتم : كامانەیە لەم كورانە ؟ ووتی ئەوەیەو ئەوەیە . قسەیە زۆرم بە جاشەكان كردوو بەتانیەكانم لێ سەندنەوەو دامەوە وەكابرا، ئیتر كابرا نەی ئەبردەوە ئەی ووت ئەمە دیارییە بۆتۆ ووتم كاكە ئەگەر ئەوە بتكردایەتە زەرفێكەوە و بتهاوردایەتە مالەوە ئەم ووت، هەقتە بەڵام وەپارە قبولمە ئیتر بە خوا هەردووكیم بە ٣٢ دینار لێكڕی. حاڵی بووی ؟ جا ئێمە بە خەڵكمان زۆر ئەوت، كورە پێویست ناكات، بە خوا ئەو تەسجیلە بكوژێنیتەوە زۆر باشترە، زۆرم ها لە دڵا.
با نەیكوژێنینەوە قسەمان زۆر ماوە، كەسی ترت پێشك دێت جاش بووبێت و خەڵكی رزگار كردبێت؟
ئا ئەرێوەڵا پێم شکدێت، لە ئەنفالەکدا حەمە صالحی عەبدووڵا خەڵكێ زۆری رزگاركرد.
چەند كەسی رزگار كردووە؟
بە خوا رەنگبێكم ٢٠٠ كەسی زیاتر رزگاركردبێت.
باشە خەڵكێكی زۆر دەڵێت من خەڵكم رزگار كردووەو كوردایەتیم كرددووەو ئەمەم كردووەو ئەوەم كردووە، بەڵام ئەم هەلوێستانەی ئێوە كەمن بۆچی تاكو ئیستا باستان نەكردووە؟
ئەی كەس پرسیاری لێمان نەكردووە،ئەی پرسیارمان لێنەكەن لە خۆمانەوە دەهۆلی چی بكوتین بۆخۆمان،مەعقولە تەپڵێ هەڵگرین و بێژین ئەمەمان كردیە؟ مەعقول نیە.
ئەتوانین ئەو پیاوەی تر ببینین، ئەوەی كە دەڵێیت خەڵكی رزگار كردووە؟
حەمە ساڵحی عەبدواللە ؟
بەڵێ ئەو دەڵێم ؟
حەمەصالح مردووە نەماوە وەفاتی كردە.
ئەی ئەو كەسانەی لای ئەو رزگار بوون تۆ كەسیان دەناسیت؟
وەڵاهی ئیسە بێژمی ئەیانناسم ئەوێتە درۆ، چونكە ئەو ڕۆژە كە خەڵکیشت رزگار بكرایە لای كەس باست نەئەكرد جونکە ئەوە خەتەر بوو. وەكو ئێسە نەبوو، خەڵك ترسی نەبێت، حسینی شێخ كاكە حەمەی هەزار كانی گیراو ئەنفالكریا، ئەم قائید فیرقە ئەوە نە برادەرم بوو، چوومە لای وەختێ ئەو پیاوە گیریا من و ئەو حەمەصالحی عەبدوڵایە، چوینە لای قائد فرقە بەرلەوە چووینە لای ئامیر لیوا‌و دوایی چووینە فیرقە، وەعدی پێمدا ووتی تا ١٣ رۆی تر پێشمەرگەت هەیە، كادرت هەیە، مەنسولت هەیە، ئامر بەتالوێنت هەیە، ئامر كەرتت هەیە، هەر كەسێك دێنیتەوە بیهێنەرەوە، من لێی مەسئولم، ئەگەر ٥٠ كەسی وەك منیشی كوشتبێت، وەرقەی تۆی پێبێت عافووە، بەڵام لەدوای ئەوە بە خوا هیچم پێناكرێت.
ئەمە پێش پەلامارەکەی ئەنفال ؟
بەڵێ ئەمە هێشتا ئەنفالەكە دەستی پێنەكرد بوو. ئێمە تەعزییەمان بوو بەر لە ئەنفالەكان، قائد فرقە هاتە ئێرە لە تەعزیەكە ئەمەی پێمان ووت. ووتی ئێوە شەهیدتان هەیە لە جاشیا خەڵکمان كوژرا بوو، ووتی ئێوە رێزتان هەیە لامان، بەڵام دوای ئەو ١٣ ڕۆژە هەكەسێك بگرین حسابی پێشمەرگەو پاسداری ئێرانی بۆ ئەكەین، ئەمە قائد فرقە ووتی.
ئەو قائد فرقەیە ناوی چی بوو ؟
+ بەخوا ناوی نازانم بیرم نەماوە.
باسی شێخ حسینی هەزاركانیت كرد؟
ئا، لە ئەنفالەكەیا شێخ حسەین گیریا ئەوكاتە من وئەو كاك حەمە سالحی عەبدوڵا لەو جەوەڵانەدا بوین كە باسم بۆت كرد، بیستمان كاك شیخ حسین گیرایاوە، ئێ ئەو برادەرمان بوو، پیاوێكی فرە پیاوانەبوو، كاكە حەمە سالح هات ووتی كاك حەمە ووتم: ئا، ووتی: شیخ حسین گیریاوە و قائد فرقە زۆر برادەری تۆیە با بچین حەولێكی بۆ بدەین بزانین بەرینادەین؟ ووتم با بڕۆین، هەڵساین رۆیشتین، چووین بۆلای قائد فرقە، هێزەکەی یەرموکیان پێدەگووت، (مقری فرقە) بارەگای تیپ لەو بەری جسرەی ئەو بەرەكەوە بوو.[3] تەلەفۆنی كرد (ئامیرلیوا)[4]ش هات، ئینجا روویانكردە ئێمە وتیان ئێوە بۆچی هاتوون؟ ووتمان بۆ حاڵێكی ئاوا هاتووین، شیخ حسێنی شێخ كاكە حەمە پیاوێ فرە نەجیب و واو وایە‌و زۆر برادەر ئێمەیە، ئامیر لیوا رووی دەمی كردە من، ووتی كاك حەمە لەو ڕۆژەوە كە شیخ حسێن گیریاوە من (٣) جار شێخ حسێنم بەرداوە ووتوومە برۆرەوە بۆ كەلار، ووتووەیەتی نارۆمەوە بۆ كەلار من شەش كەس ها لەیەلما، ئەو ٦ كەسە بەرنەدەن نارۆم با حكومەت بمكوژێت.
بەڵام من بە جۆرێكی تر چیرۆكی هەڵوێستی شیخ حسێنم بیستووە، وام بیستووە کە ئەو وتوەیەتی ئەگەر هەموو ئەو قەوم‌وقیلەی ئێستا لە قۆرەتوو بەندکراون بەرینەدەن من بەربوونم نەگەرەكە ؟
نەخێر ٦ كەس، هەتا یەكێك لەو كەسانە شیخ رەشیدی قەڵایی قەومی خۆی بوو، قائد فرقەش هەرئەوەی ووت: وتی منیش ئەزانم ٣ جار هەوڵم لە گەڵیدا داوە بەڵام ووتوویەتی من بە تەنیا نارۆم، ئەو ٦ كەسەم ئەوێ لە یەلما بێت. ئێمەش ووتمان وەڵاهی سەیدی ئەگەر هەوڵێکی تر بدەن بەڵكو بەریبدەن، هەوڵێک بدەن بیبنین بەشكو قەناعەتی پێبكەین، ئەی وتیان بەسەر چاوو ووتیان ئەوە سەیارەی عەسكەری ها لە خزمەتتانا بچن بیبنن لە قۆرەتوو، ئێمەش ووتمان وەڵاهی سەیدی ئێمە نابێت بچین بۆ قۆرە توو ئێسە لەوێ تووش ١٠٠كەس ئەبین‌و ئەمان بینن، لەوێ كەشف ئەبین كە ئێمە پیاوی حكومەتین لەترسی ئەوە ناچین بۆ قۆرەتوو، وەڵا دو جیب عەسكەریان نارد شێخ حسێنیان هاوردە لای ئێمە، لە بان ئەو پردەی ئەو بەرەكەوە بینیمان كاكە حسێن چۆنی حاڵ ئەحواڵ هەموو شتێكمان بۆ باسكرد، ئەم شێخ حسەینە نەیبیست‌و نەیبیست، ووتمان بابە با تۆ بەر بوویت دوایی حەول بۆ ئەوانیش ئەدەین، ووتی وەڵاهی من بەبێ ئەوان نایەم بەرم ئەدەن با ئەو ٦ كەسەش لە یەلما بەردەن، بەریشم نادەن ئەرۆمەوە بۆلای منالەكانم با حكومەت بمانكوژێت؟
منالەكانیشی هەرگیریا بوون؟
منالەكانیشی هەر لە قۆرەتوو بوون لەیەل خۆیا گیریا بوون. هەرچەندمانكرد نەوە قسەی قائد فرقەو نەوەقسەی ئێمەش بریاری نەدا، ئەینا هەر ئەو كاتە ئەمانهاوردەوە بۆ كەلار.
-بەڵام من وام لەبارەی ئەو پیاوەوە بیستبوو كەوا لەلایەن عزەت دورییەوە واسیتەی بۆكراوەو صدام برقیەی بۆ قائد فرقە كردووە بەریبدات؟
+ بەخوا بەحسی ئەوەیان لەیەل منا نەكردووە، درۆی چیت بۆ بكەم.
باشە كاك محەمەد با پرسیارێكی جدی بكەین تۆ بۆچی ئەگەر بەتەمای خراپە نەبوویت بۆچی بوویتە جاش؟ بۆ پارە بوو ئەی بۆچی بوو؟
+ قوربان ئەزانی بۆچی من بوومە جاش؟ من ئەوكاتە ماڵم لەسەركەل بوو، دیوەخانم بوو، وەكو مقەری پێشمەرگە وابوو، بەو خوا وائێمەی خەلق كردیە دوژمنایەتی كوردو كوردستان نەكردووە، خراپە، نەم بووە بەڵام مامۆستا عەلی ئەهات ئەی ووت
تۆ پیاوی ئیستخباراتی، كاك عەدنان حەمەی مینا دەهات ئەی گووت تۆ پیاو رەفعەتی عەلی حاجی موشیری مامۆستا سەی محەمەدمان بوو ئەوی ووت تۆ پیاوی حەمە فەراشی!! هەروا ووردە وردە ئیهانەیان كردم بەم شتانە، ئەلهەقی منیش موختار بووم، معاشم بوو ئەو وەختە ٣٠دینار معاش موختاربوو، دە دینارم ئەیا وە پێشمەرگە بیست دینارم ئەیا وە شەكرو چایی بۆیان بە شیشی نەئەكردن، جارێ دووجار سێجار ئەهاتن ئیهانەیان ئەكردم پارەیان لێ ئەسەندم، تەیارەش ئەهاتە سەر گوندەكەمان ڕەمی ئەكردین، ئیتر تەلە فزیونە شكاوی خەڵكیان ئەهاوردە دێكە دوایش بەمنیان ئەبژارد، ئەمانە پالیان پێوە نام هاتم لێرە بوومە جاش. خۆ فەوجی تر زۆر بوو من بچمە لای چوومە فەوجی فەتاح بەگ كەژمارە ٣٥ بوو، هەندێك خزم‌و قەومی خۆمان بوو كە لەوێ جاش بوون، منیش جار قەومایەتی‌و خزمایەتیمداو بوومە ئامیر سریەی جاش ووتم با یارمەتی‌و ملاحەزەی قەومەكەی خۆم بكەم، ووتم با ئەگەر ڕۆژێك جەیشێك چووە سەر دێكەی خۆمان با خۆم لەیەلیانا برۆم‌و یارمەتیان بدەم. ئەوە كردمیە جاش؟
واتا كە چوویتە گوندەكەی خۆتان لە كاتی ئەنفالدا مەبەستت كە س‌وكارەكەی خۆت بووە؟
+ ئەرێ بەخواقەسەم ئەو مەبەستەم بوو. خەڵک قەوم خۆم هاوردووەتەوە وە تفەنگەوە بە خوا پێشمەرگەیش بووە، نەمهێلا تەسلیم حكومەت بێ، تەنیا كوڕێ ئامۆزام بوو (حەسەنی حەمە عەلی) پێیمووت دانیشە بەیانی تێم وەدواتا ئەتخەمە ناو ئەم ئیڤایە ئەتبەمەوە بۆ كەلار، وەقسەی نەكردم هاتبووەوە لەم دەشتەی كەلار بۆخۆی تووش جێشی عێراقی بوو، گیریاو ئەنفالكریاو بردیان و كەس نەیبینیەوە.
بەڵام كاك محەمەد خۆت باش دەزانی ئەو سەروەختە موختارەكان سومعەیان باش نەبوو رەفتاری خراپیان زۆر بوو؟ مەگەر بەدەگمەن، ئەوە بە پاساو نازانم ئایا ئەو كاتە پیشمەرگە هیچیان لە تۆ دیبوو؟ ئاوایان دەرهەق دەكردی؟
وەڵاهی با عەرزت بكەم، ڕۆژێكیان بردمیان بۆ بناری شاخی پەیكولی مەشهورە شەوو چووینە مالی حاجی شیخ حەسەن باوكی ئەم شیخ عەزیزە ئیسە وا لێرەیە، حەمەی توفیقمان بوو، براوەلی پیاوێكی ناسراوو پیاوانە بوو، كە زانی من پێشمەرگە، گرتوومی هات بۆلامان بووێتە كەفیلم، لای ئەم مامۆستا (عەلی‌و عەدنانی حەمەی مینا) كە بەرم بدەن، من سامان گەرمیانی گرتبوومی ئەوساكە ئەو مەسئولیان بوو، ئەم كاك عەدنان‌و مامۆستا عەلییە خۆ قەوم خۆمن ووتیان كاك سامان بە خوا ئەم حەمەی مارفە بەربدەیت ئێمە واز لەم شۆرشە تێرین، وەڵاهی بردمیان ١٨ شەو من لە قۆپی سجن بووم.
باشە ئەوان كە قەوم خۆت بوون چیان هەبوو لەگەڵ تۆدا ؟!
وەڵاهی هیچم لەیەلیان نەبوو، لەیەل خەڵكی ترا غەرەز شەخصیم بوو، ئەوان وەقسەی ئەوانەیان ئەكرد.
هەرچەندە ئیمە باسەكەمان لەسەر ئەنفالە، بەڵام موختارەكانیش زۆر خراپ دەستیان دابوویە، دەمیان باش چەوركرابوو؟
+ وەڵاهی ئێستەیش پێمخۆشە ئیستەیش، لە ساڵی (١٩٨٥) ە وە جاش بووم هەتاساڵی ١٩٨٨ ئەمە سێ سالی جاشایەتیەكەم، موختارییەكەشم حەز ئەكەم لەسەر ئەوەش زەلامێك.. كەسێك یەك سەعات.. یەك دەقە سجن كریابێ وە بۆنەی منەوە، ئامادەم ئیستەیش رەمیم بكەن، ئامادەنیم بە ژیان ئامادەم وە مردن. حاڵی بوویت؟ من دڵنیام لەخۆم بەخوا بمكردایە زوو ئەم كرد ئەو خەڵكەم ئەفرۆشت باشیش ئەمفرۆشت. بۆ پارە نەبوومە جاش و بۆ پارەیش كەسم رزگار نەكردیە.
ئیستا دەزانین ئەنفال چ تاوانێكی گەورەیە، ئەوكاتە رەنگە وەكو ئیستە قەوارەی تاوانەكەمان نەبینیبێ، بەڵام كە ئیستا دەیزانین و تۆش چەكداری ئەو رژێمە بوویت هەست بەچی دەكەیت؟
لەخوا بەزیادبێت ئەوساتەش هەتا توانیوومە،خەڵكم نەجاتداوەو تفەنگی خەڵكم هاوردووەو لای خۆم پەنامداوە ئەو حەمەی عەزە شانەیە ئێستا ماوەو عاید عەسكەریە، ئەو حەمەی عەزەشانەیە لەیەلما بوو، فەتاح بەگ ووتی: ئەو سەگ و سەگبابە ، پێشمەرگەیە، ئەوە ئامر كەرت بووە، فەتاح بەگ ماوە ئیسە، ووتی بیرە تەسلیممی بكە ١٢٠٠٠٠ سەدوبیست هەزار دینارت ئەدەمێ چواردە خۆرێكی ئەبوداڵیش هدیە بۆ خۆت، ئەمە حەمەی عەزە شانە گوێی هالێ، ووتم كاكە فەتاح ئەو زەلامەی وا تۆ جوێنی ئەدەیتێ ئەو سەگبابە ئەو (….) بابە، ئەوە خالۆزامە، من نە بۆ پارە مردوم‌و نە چواردە خۆرمیش گەرەكە.
ئەگەر فەتاح بەگ ئەم قسەیەی تۆی بەرگوێ بكەوێتەوە چیئەڵی؟
+ وەڵا هەرچی ئێژێ با بێژێ ؟ حاڵی بوویت؟ ئەو ئاوای ووت، ئەمما حسابكە هەر ئەویش نەیهێشت من ئەو ٣٥ كەسە تەسلیم بكەم، ئەگینا تەسلیم ئەكرد، ووتی نەكەی.
ئەی ئیستا لەگەڵ فەتاح بەگ بەینتان چۆنە؟
باشین وەڵا سەردان‌و دییەنی ئەكەم.
بەس دییەنی ئەی ناتوانین ئاوا وەكو تۆ بیبینین قسەی لەگەڵ بكەین؟
وەڵا ئەوەیان نازانم(بە پێكە نینەوە).. ئەوە جا ئەو چیبێژێ باشە؟
خەڵكێكی زۆر ئەڵێن فەتاح بەگ ئیمەی فریوودا؟
وەڵا خۆ ئیستا رۆیی‌و برایەوە ئیمە كۆمەڵێك چەكداربووین لە دێی تیللە كۆ خەڵک ئەهاتە خوارەوە بۆ مللە سورە ئەم فەتاح بەگە مەسئول جیش‌و مەسئول ئێمەیش بوو، خەڵكێ زۆر دانیش تبووین، عەزەی مجید لاوە بوو، ئەوە خوا عافوی بكات، رەشەی كەریم خەسرەو بوو ئەوە خوا عافووی كا، حاجی رەفعەتی تەرخانی بووە خوا عافووی كا، حاجی فارسی ملە سورە بووە خوا عافووی بكات، ئەمانە گشتیان مردوون، مەلا حەسەنی گامەخەڵ بووە رەئیس عەشرەتی رۆغزایی، ئەمانە گشتی دەمسپی‌و رەئیس عەشرەتن، خەڵكیێ زۆر زۆر بوون، ئەم + فەتاح بەگە ووتی ئێسە من دەتوانم ئەو خەڵكە گشتی ببەم تەسلیمیان بكەم، بەڵام قەسەم بەو خوا منالێك بگیرێت، من بۆم بەرنادرێت.
فەتاح بەگ ئەم راستییەی پێوتن؟
+ ئەرێ قەسەم بەخوا ووتی، هەتا وەمنیان ووت تۆ بۆ وەناو رەئیس عەشرەتی رۆغزایی برقێیەك نادەیت وە حكومەت بیژی ئەم خەڵكە دێینە خوارەوەو تەسلیم ئەبین، من ووتم ئەوە ناكەم من رەئیس عەشرەتی رۆغزایی نیم ناتوانم برقێ بدەم، ووتم خاوەنی هیچ نین، فەتاح بەگ ووتی تەلاقم كەوتبێ راست ئەكا حەمەی مارف راست ئەكات.
-مەیەستت چی بوو خاوەنی هیچ نین؟
مەبەستم ئەوە بوو چۆن خەڵک تەسلیم حكومەت بكەین؟ حكومەت چییان لێئەكات. فەتاح بەگ ووتی تەڵاقم كەوتبێ راست ئەكات. ئەم شایەتیەی بۆ ئەیەم.
بەڵام خەڵكێكی زۆری گەرمیان ئێژن جاشەكان هەلیانخەلە تاندین، ووتیان وەرن ئەتانكەینە جاش‌و ئەرزەتان ئەیەنێ و شتی ئاوا.
ئەشێ ئەوەش ئەشێ شتی وایش كرابێ.
باشە زۆربەی جاشەكان‌و چەكدارەكانی بەعس ئیستا هەموویان مەسئولن؟ عەجیب كە تۆ هیچ مەسئولیاتێكت نیە؟!
وەڵاهی یەكدوجار بانگیانكردم ووتیان وەرە تۆ مەسئولیاتێك وەرگرە. پێمخۆش نەبووە، دوای جاشی حەزم نەكردووە هیچ چەكدارییەك بكەم، دەست خۆمم سوتاند، حالی بووی من كوڕ شیرینم داوەكوشت، ئامۆزای خۆمم داوە كوشت، برازای خۆمم داوە كوشت، خزمی خۆمم داوە كوشت هەر لەبەڵاش رۆیشتن وەبەڵاش، لەپای چی چوون.؟ بەڵام من بەرم كەوت باش بەرم كەوت، ئیستەیش دنیا ببێتە چەكدار من ناووم، پێشیان ووتووم، بەڵام لەخوا‌و لە یەكێتی بەزیاد بێت ئیستا معاشێكم ئەدەنێ دوو سەد هەزارێكم ئەدەنی هەرباشە.
ئیوە لەملە سورە كۆبوونەوە وەكودەڵێن لەملەسورەوە ئەو ئیعازە درا كە جاف دابەزێت تەسلیم بێت؟
من نەچوومەتە ملەسورە ئەمما لەتیلەكۆ فەتاح بەگم دی وەكو بۆتم عەرزكرد. من نە بۆ كوڵەجۆ نە بۆ مللەسورەش چووم.
بە پێی قسەكانی تۆ بێت لەناو جەیشی عێراقیشدا هەبوون كە نەیاندەزانی حەجمی كارەساتەكە ئەوەندە گەورەیە. ؟
بەڵێ ئەرێوەلڵا وا بوو من ئەو رائید مەنسورەم باسكرد.
من بیستوومە تۆ خۆت دێكەی خۆت سووتاند؟
بەڵێ خۆم سووتاندم.
ئاخر بۆچی سوتاندت.
من ئامر لیوا ئەمری پێكردم،پێمی ووت بچۆ دێكەت بسوتێنە، منیش چووم شەش حەوت ماڵ پەڕوو ئەملاو ئەولام سووتاند بۆ ئەوەی دوكەڵەكەی دیاربێت، حكومەت بڵێت ئەوە سووتاندی، دوای ئەوەش ووتم باخۆم بچم بیسوتێنم بۆ یەكێ تر بیسووتێنی و بۆم ببێتە خەفەت.
دێیەكەتان چەند ماڵ بوو؟
وەڵا دەور ١٦ ماڵێك دەبوو.
هەموویت سوتاند یان تەختت كردن.
نانا بەس سووتاندم گشتیشم نەسووتاند.. بەس ئەوانەم سووتاند كە خانووی خۆمان بوو.
ئەو كاتەی سووتاندت هەستت چۆن بوو؟
وەڵا گەرەكتە چۆن بووێ ؟ هەستم وەماڵ وێرانی‌و كاولی ئەكرد.
ئەوكاتانەی باسی دەكەیت ئەنفال بەو شێوەیە چربووەوە لەگەرمیان؟
نەوەڵا هێشتا وانەبوو وا بزانم ئەنفالی هەشتەم بوو.
نا ئەنفالی سێ بوو، یانی ئێوە بە ئەنفالی قەرەداغتان نەزانیبوو، بەشداری ئەنفالی دووتان نەكردبوو.؟
نەوەڵا بەشدارنەبوین نەمانزانیبوو بەهی قەرەداغمان نەزانیبوو؟
تۆ باسی قەوم‌وخزمایەتی خۆتكرد، تۆ بیرورات چۆنە بەرانبەر ئەوجاشە خراپانەی كە قەوم‌وخزم خۆتن؟
وەڵاهی با عەرزت بكەم، ئەو خەڵكانە كە خەڵكیان زۆر تەسلیم كردووە، ئەوانە نەیانزانی ئەنفال چیە، ئەوانە زۆربەی خەڵک نزیكی خۆیان بوون، هەیە برازای خۆی تەسلیم كردووە، بەڵام دوایی پەنجەی پەشیمانیان گەست.
یەعنی ئیستا هەست بە پەشیمانی ئەكەن؟
ئەرێوەڵا بەڵام تازە لە دوای چی؟ پەشیمانی دادیان نادات. ئیستا ئەو تایەری وەسمانە كەئەوخەڵکەی تەسلیم كردووە، هەمووی خزم‌وكەس نزیكەكان خۆی بوو، ئەو نەیئەزانی وایان بەسەردێت، حكومەت لە پێشەوە قسەیەكی تری بوو، دوای پەنجەی خۆی گەست .. وای چیم بە خۆمان كرد، تایەرخەڵکی تەسلیم نەكردووە، هەر ئامۆزای خۆی تەسلیم كردووە، زاوای خۆی تەسلیم كردووە عەشرەتی خۆی‌و هەرقەوم خۆی تەسلیم كردووە ئەو نەیزانی وایان بەسەراتێ.
ئەگەر بهاتبایە تۆ یەكێك بوویتایە لەو كەسانە خزمەكانی خۆت تەسلیم بكردایە هەتا ئەگەر بەنیازی سەلامەتیشیان ئەمەت بكردایە، دوای بتزانیبایە ئەوانەی تۆ تەسلیمتكردن، كوژراون، فرۆشراون، كچەكان تەوزیعكراو، ئیستا هەستت چۆن دەبوو؟
هەستم چۆن دەبوو وەڵا هەستم بە مردن دەكرد، حەزم دەكرد وەسەر زەویا نەگەرێم بمردمایە باشتر بوو.
هەست بەوە دەكەیت ئەوانەی ترهەست بەو پەشیمانیە بكەن؟
ئەی پەشیمانن ئەی چیبكەن .
پرسیارێكی تر ماوەیەكی تر یادی ئەنفال نزیك دەبێتەوە تۆ حەزدەكەیت یادی ئەنفال بكرێتەوەو باسی بكرێت، یان بەردێكی لەسەر دابنێن‌و كەس قسەی لێنەكات؟
ئەرێوەڵا بۆ باس نەكرێت حەزدەكەم بەردەوام باس بكرێت.
یانی ئیستا تۆ ئەگەر جارێكی تر جاشەتی پەیدابوەوە ئامادە نیت بیكەیت؟
ئەی مەگەر
نەمگووت پێت دەستی خۆم سوتاندووە چەكداری ناكەم..
[1] – (گامە خەڵ) ناوی گوندێکی ناوچەی جافە لە گەرمیان وسەربە ناحێی تیلەکۆیە، خەڵکەکەی سەربە هۆزی رۆغزایی عەشیرەتی جافن سەرباری ئەوەی سەرۆک عەشیرەتەکەیان فەتاح بەگ و چەند کەسێکیان جاش وسەر بەحکومەت بوون بەڵام لە ئەنفالدا وەک هەر گوندێکی تر سوتێنرا .
[2] لێرەدا بەهەڵدا چووەو یادەوەری هاوکاری نەکردووە، لەوکاتەدا فەوجێکی هێزی تایبەت (مغاویر) هەبوو، سەربە تیپی یەکی هێزی تایبەت(قوات الخاصة) بوو، کە رائید مونزیر ئیبراهیم یاسین فەرماندەی بوو. نەک رائید مەزهەر وەک محمەد مارف دەلێت. بۆ دڵنیایی سەبارەت ناوی ئەو ئەفسەرە (منذر ابراهیم یاسین) لە برووسكەی ژمارە 10212 ی 9 ی نیسانی 1988دا هاتووە كە لە لایەن ئیستیخباراتی كەلارەوە ئاڕاستەی دەزگای ئیستیخباراتی ناچەی ڕۆژهەڵات كراوە.
ئەم ئەفسەرە مەدالیای ئازایەتی بەهۆی بەشداری لەئەنفالدا وەرگرتووە. میدڵ ئێست ۆچ نوسیوێتی : هێزەکەی ڕائید (منذر ابراهیم یاسین) لە ٩ی نیساندا لە كەلارەوە دەرچوون جووتە ئاوایی تیلەكۆی ژوورنگ و خوارنگ بوو لەپاش ئەنفالکردنی ناوچەی قەرەداخ. پێشڕەویی هێزەكانی حکومەت تاڕادەیەك بێ سەرئێشە بوو، لە بەیانیی زووی 11 ی نیساندا هەردوو تیلەكۆ ڕووخێنران، دوای شەڕە تەقەیەكی كەمخایەن كە تەنها چوار سەربازی تێدا بریندار بوون. ئەم ناوچەیە جێنشینی تیرەی رۆغزایی هۆزی جاف بوو، هێزەكانی ڕائید یاسین بە سەر چەندین گونددا گوزەریانكرد كە بوون‌و شوێنیان بە ڕەسمیی هەر تۆمار نەكرابوو بەڵام بێگوێدانە هیچ شتێك گشتیان ڕووخاندن. ئەوەی میدل ئیست ۆچ نوسیوێتی خەڵکی گوندەکانی کونەکۆترو پەلەوشک و هۆمەربل لەدیداریاندا لەگەڵ گۆڤاری ئەنفالستان پشتراستی دەکەنەوە کە گوندەکانیان لەسەر نەخشەی عێراقدا نەبووە .
[3] مەبەستی پردەکەی گردە گۆزینەیە لەخوار قەڵای شێروانەوە بۆی دەچێت، پردەکە خانەقی وکەلار پێکەوە دەبەستێتەوەو هەربەوێشتدا دەرۆی بۆ قەڵای قۆرە توو، قائید فرقە مەبەستی پیشەوای تیپی ٢١ کە پێشتر لەقەڵای قۆرەتوو بوو. عقید ركن غالب حامد سلمان فەرماندەی فیرقەی ٢١ ( ئەم عقیدە لەڕۆژی 18ی نیسان 1988 بریندار بووە بەڵام تا كۆتایی شەڕەكان نەیهیشتووە بیگوازنەوە بۆ دواوە ) .
[4] لیوای پیادەی(٤٤٤) كە پێكهاتبوو لە (فەوجەكانی (1، 2، 3)و سەربە فەیلەقی یەك بوو، فەرماندەكەی عەمید روكن سامی محەمەد عیسا بوو.
