سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
كە رەئیس هاتە ماڵمان زۆر ترسام.، چونکە دوو پێشمەرگە لە ماڵماندا ئیختیفا بوون .
كە رەئیس هاتە ماڵمان زۆر ترسام.، چونکە دوو پێشمەرگە لە ماڵماندا ئیختیفا بوون
عومەر محەمەد
محمەد ئەحمەد سەمین یەكێكە لەو هاوڵاتیە ئازایانەی ناوچەی گەرمیان و دانیشتووی گوندی كەلاری كۆن، بەداخەوە رۆژی ١٦ی نیسانی سالی ٢٠١٠ کە هاوکات بوو لەگەڵ یادی کیمیابارانی بالیسان کۆچی دوایی کرد. ئەنفالستان وەک یادکردنەوەیەک بەپێویستی زانی لە ساڵیادی کۆچی دوایدا ئەم دیدارە بڵاوبکاتەوە کە ساڵانی پێشتر سەرنوسەر لەگەڵیدا سازیداوە و لەریزبەندی دیدارەکاندا ژمارە ٢٢ ی وەرگرتووە .رۆژی ١٦ی نیسانی ٢٠١٠ لە یادی کیمیابارانی بالیسان و شێخ وەسان بووم، کە هەواڵی مەرگی (کاک محەمەد)یان پێراگەیاندم بۆیە هەر لە بالیسانەوە کە سواری ئۆتۆمبیل بووم هەتا کەلار رانەوەستام بۆئەوەی بەشداری پرسەی ئەم پیاوە قارەمانە بکەم .
ئازایەتی ئەم مرۆڤە دەگەڕیتەوە بۆ سەروەختی پەلامارەكانی ئەنفال، من بەهۆی نزیكیمەوە لێیان دەمێك بوو دەمزانی لە كاتی ئەنفالەكان و دوای ئەنفالی كۆتایش ئازایەتیەكی گەورەی نواندووە، كە شایانی باس و دۆکێومێنتكردنە، بەڵام چەندی كۆشام ئەو ئامادە نەبوو لەو بارەیەوە قسەم بۆبكات، پاساویشی ئەوە بوو کە دەیگوت: ئەوەی من كردوومە لە پێناوی ئینساندا پێویست بەباسكردن ناكات. بەڵام من رای پێجەوانەم پێدەگوت و دەمگوت ئەم چیرۆکانە گارنگن. خۆش بەختانە لەسەردانێكمدا بۆ شاری كەلارو بەسەركردنەوەی ئەمجارە ڕەزامەنددی دەربری و قسەی بۆکردین. و لەم ژمارە (٤)ی ئەنفالستاندا بڵاومان کردەوە. مەبەستیش لە بڵاوكردنەوەی ئەم ئازایەتیانەی كاك محەمەدو هەر بەرێزێكی تر لە ڕۆژە رەشەكانی ئەنفالدا گرنگییەكەی لەوەدایە كەوا ئەنفالستان ڕۆڵی قارەمان و مرۆڤە جوامێرەکانی ئەو سەروەختانەش لەیاد نەکات وئەوەندەی دەتوانێت بیانخاتەوە بەردیدە .
دیدارەکە
ناوی سیانیت
محەمەد ئەحمەد سەمین
تەمەنت چەندە ؟
لەدایکبوی ١٩٥٤ کەلار کۆن .
پێمخۆشە دەربارەی داڵدەدانی ئەوکەسانە قسەمان بۆبکەیت کە لەئەنفال دەربازبوون و هانایان بۆ ئێوە هێناوە؟
بەڵێ ئێمە سەروەختی ئەنفالیش، هەر لەم كەلار كۆنە نیشتەجێبووم، ئەوسا وەزعەکە زۆر مەترسیداربوو خۆشم سەربازی هەڵاتوو (هارب)بووم، بەڵام پێناسی فەرمانگەکەمم هەرمابوو زۆر جار كەڵكم لێوەردەگرت، برادەرێكم هەیە ناوی بەكرە، ڕۆژێكیان هات بۆ لام ووتی : دوو پێشمەرگە لەناوچەی زەنگاباد گیریان خواردووەو بە نیازن دەربازبن، پێویستیان بە یارمەتی ئێمە هەیە، چیبكەین بۆیان ؟ كەمێك هاتوونەتە بەرەوە ئێستاش وا لەم دەشتی كەلارەن لەراستیدا ئەوە كێشەبوو، چارەسەری هەروا ئاسان نەبوو، بەڵام بەكر زۆر بروای بەمن هەبوو، چەند جارێكی تریش لەنزیكەوە ئاگاداری ئەوە بوو كەمن لەماڵەكەی خۆمدا، پێشمەرگەم داڵدەدابوو، بەهۆی ئەوەی منیش دارای برام پێشمەرگە بوو[1]، پیشتریش لەگەڵ كاك عوسمانی حاجی مەحمود زیندانی سیاسی بوون لە ژووری سێدارە چاوەروانی جێبەجێكردنی بریارەکە بوون، بەڵام باش بوو سەدام عافواتێكی كتوپڕیداو ڕزگاریان بوو، بەهەرحاڵ بەكر ئەم راستیانەی دەزانی، بۆیە بروای تەواوی پێم هەبوو، داوای لێكردم كە ئەو پێشمەرگانەی لەودەشتە ماونەتەوە بێنە مالی ئێمەو لێرە ئیختفابن، هەتا دنیا بەلایەكدا دەكەوێت، پێشمەرگەكانیش یەكیان برای خۆی بوو جەعفەری ناوە و ئەوی تریش هەر پورزای بوو، ناوی جەلال مەحمودە، وابزانم ئێستا لەسلیمانی دادەنیشێ کەسێکی ناسراوە (جەلال مەسۆیی) منیش قایل بووم پێشمەرگەكان هاتن، هەردووكیشیان چەكیان پێبوو، هێناینی بۆماڵ ئێمە، لەراستیدا ئەو سەردەمە ئەم پرکێشیە مەترسیدارو زۆر زەحمەت بوو، بەهەرحاڵ گوێم نەدایەو لەمالەوە جێگەیەكم بۆ چاككردن، ووتم خۆ قابیلە گیانی من لەهی ئەوان زیاتر نیە، ئەوكاتەی ئەوان لەماڵمان داڵدەدرابوون، ڕۆژێک هەستمكرد زۆر بێتاقەتن، منیش چوومەلایان و هەندێك دڵخۆشیم دانەوە، بۆئەوەی هەم ورەیان بەرزبێتەوە، هەم كەمێك دڵخۆش بن. لەراستیدا منیش ترسم هەبوو، خۆتان دەزانن ئەو ساتانە وەزعەكە چۆن بووە، پێویست بەباسكردن ناكات[2]، سەرەرای ئەوەش بۆخۆم فیرار (سەربازی هەڵاتوو بووم) لەبەرئەوە هەمیشە دەرگای حەوشەم دادەخست و تەكبیر خۆشمم كردبوو، ئەو پێناسە حكومییەی دائیرەی كارەبام پێبوو، چونكە من خۆم فەرمانبەری حكومی بووم لەدەزگای كارەبا، رێگەیەكیشم بۆ ئەوان دیاری كردبوو ئەگەر روداوێکی نەخوازراو یان حاڵەتێك ڕویدا لە حەوشەی ئەو دیوەوە لە پشت ماڵمانەوە راكەن و خۆیان دەرباز بكەن، لەو كاتە نالەبارەدابوو کە رەئیس هات !
پیاوێكی دراوسێمان هەبوو ناوی (رەئیس)ە رەئیس قادرخەلكی گوندی (فەقێ مستەفا)[3]یە لە سەرچەمی ئاوەسپی، ئەو ڕۆژە رەئیس خۆی كرد بەماڵدا ئەی خوایە چیبكەم؟! خۆناشكرێت بڵێم نابێت بێیتە ژوورەوە، یان خولقی نەكەم، بەهەرحاڵ من بەردەمیم گرتبوو، زۆریش ئەترسام و هەر ئەشم ووت: فەرموو، فەرموو، ئیتر من هەر لەحەوشە كاك رەئیسم بەجێهێشت و ناچار چووم بۆلای ئەوان، بەڵام تەماشا دەکەم پێشمەرگەكان پەردەی پەنجەرەكەیان لاداوەو هیچ خۆیان تێك نادەن، بە پێچەوانەوە بەدەست ئیشارەتم بۆ دەكەن ئەڵێن بابێت!! چومە لایان وتیان ئەوە ناسیاوی خۆمانەو بابێتە ژوورەوە. منیش چوزانم ئەوان “رەئیس” دەناسن؟! چونكە ئەو بەهۆی دراوسێیەتیەوە هاتبووە ماڵمان، رەئیسش پیاوێکی قسەخۆش و قسەزان بوو، ئیتر لەوە بەدوا ڕۆژانە دەهاتە لایان و قسەی خۆشی بۆیان دەكرد، ئەوانیش بەهۆی ئەوەوە بێتاقەتیەكەیان دەڕەوییەوە. ئەم وەزعە نزیكەی ٣ مانگێكی پێچوو، هەتا گەیشتینە گەرمای تەمووز ئیتر خۆتان دەزانن گەرمای كەلار چۆنە ناچار دەبێت ژوورەوە جێبهێڵێ و بچیتە حەوشە، گەرما تەنگی پێهەڵچنین بەڵام حەوشەیەكمان هەبوو باخچەیەك وچەند دارێكی تێدابوو، لەوێ جێگەیەكم بۆ چاككردن و ڕۆژانە لەبەر گەرماكە دارەكانم ئاوڕشێن دەکرد بۆئەوەی گەڵاکان تەڕبن و ئەوانیش فێنكیان بێتەوە وبحەسێنەوە.
پەلامارەكانی ئەنفال دەستیان پێكردبوو خەڵكیكی زۆر لێی قەومابوو، ئیتر ڕۆژێك بەكر هاتەوە بۆلام ووتی برا بەخوا زامێكی ترم هەیە، جگەلە تۆش كەسێكی ترشك نابەم و بڕوام بەكەسێکی تریش نیە، بەفریام بکەوێت، دەبێت ئەم زامەشم بۆ تیمار بکەیت، ووتم یا اللە خێرە ووتی بەخوا (٣) كچی ناسیاومان هەیە لە ئەنفالەکە ڕزگاریان بووەو ئێستا لە ماڵی خاڵۆیانن لە دوزخورماتوو دەبێت هەرچۆنێك بێت ئەوانیشم بۆ ڕزگار بكەیت، ووتم : كاك بەكر خۆت دەزانی من حاڵەكەم چۆنەو عەسکەری فیرارم، ووتی: كاكە دەزانم بەڵام ئەی چیبكەین؟ چارەم نەماوە هەر بەتۆ ڕزگار دەكرێن، منیش بیرم كردەوە ووتم: كورە دەی هەرچی دەبێت باببێت گرنگ ئەوەیە لە پێناوی كاری خێردایە پێیموت: باشەكاكە بەسەر چاو خەمت نەبێت، كورێکی ئامۆزای دایكم شك دەبرد سەیارەی هەبوو، چووم سەیارەكەم لێسەندوو رۆیشتم بۆ خورماتوو بۆخۆم سەیارەکەم لێدەخوڕی، بەڵام من ئەوەم نەدەزانی کە ئیخباری كراون دوایی كە لەومەترسییە دەرچووین كچەكان خۆیان باسیانکرد، گەیشتمە بەردەرگای مالی خاڵۆیان كچەكان حازر بوون، یەكسەر سواربوون ومنیش یەكسەر بەپەلە بۆی دەرچووم، بڕوا بكە ئیمە لە كۆڵانەكە هاتینە دەرەوە هێزێکی چەکدار هاتن چوار دەوری ماڵەكەیان گرت وتەوقی كۆڵانەكەیاندا، لە ئاوێنەكەوە چاوم لێیان بوو، بەڵام منیش زۆر بەپەلە لەدوز دەرچووم بیرم چوو ئەوەش باس بکەم لەدوكانێك لامدا بەپەلە ٣ پاكەتم کڕێ ئەوسا جگەری رۆسمەن هەبوو، لەوەم كڕی و فرێمدایە سەر داشبوڵی سەیارەكە، بەپەلە سەركەوتمەوەو دەرچووم هەتا گەیشتمە یەكەم بازگە، بەڵام وەك چۆن دانم بۆیان رۆكردبوو ئاوا پێوەبوون عەسكەرێك ووتی:( ها ا بن عمی ارید جگایر عندك ؟) منیش یەكسەر پاكەتێكم هەڵگرت و دامە دەستی و پێم ووت: بعد خدمە؟ ووتی لا اللە ویاك. ئیتر دەرچووم، هەتا گەیشتمەوە ماڵی خۆمان كەس لێی نەپرسیمەوە، بەو شێوەیە ئەوکچانەشم گەیاندەوە ماڵی خۆمان، ئەوانیش هەرلەوێ مانەوە ئیتر لەگەڵ پەروین خێزانم راهاتبوون، بەڵام لە رێگە بەرلەوەی بگەینە مالەوە بە كچەكانم ووت خەمتان نەبێت دوو پێشمەرگەش هان لەماڵمان سایان هەموومان پێكەوە دەگیرێن و تیادە چین، یان ڕزگارتان دەبێ، ئیتر ئێوەش ماڵی خۆتانەو نابێت هەست بەغەریبی بكەن، ئەوانیش سێ مانگێك لەماڵمان مانەوە.
کچەکان لە ژیاندا ماون، ناویان چیە ؟
بەڵێ كچەكان لەژیانداماون، یەكیان ناوی روناكە، یەكیان ناوی گولاڵەیە، (گوڵالەی مام فەتاح) ئەویتریشیان ناوی ملیحەیە، ئەوان پێیان دەگووت مەلە. ئیتر كچەكان لەگەڵ پەروین بۆخۆیان لەماڵەوە هەڵسوكەوتیان ئەكرد وەكو مالی خۆیان لێهاتبوو هەستیان بە غەریبی نەدەكرد.
ئەی ئێستا لەکوێ دەژین ؟
وا بزانم ئێستا لە دەوروبەری چەمچەماڵن، یەكیان لەتەكییە بوو، لەگەڵ پێشمەرگەكانیش خزم وناسیاوی یەکتری دەرچوون، لەو لایەنەشەوە موشكیلەیەكمان نەبوو.
ئیتر لەدوای پرۆسەی ئەنفال مام فاتیحی باوك گوڵالەش نازانم ئەویش چۆن ڕزگاری ببوو، ڕۆژێكیان لەگەڵ گوڵالەدا هاتن بۆماڵمان، مەبەستی هاتنەکەشیان بۆ سوپاسكردنمان بوو، بەڵام داخم ناچێ زۆری ووت دەبێت سەردانمان بكەن بۆ چەمچەماڵ، من بەڵێنیشم پێدا كە لەگەڵ پەروینی خێزانمدا بچین سەردانیان بكەین، كەچی فریانەكەوتین مام فاتیح بەكارەساتی سەیارە کۆچی دوایی كردبوو، داخەكەشم بۆ دوو حاڵەتە یەكەم ئاواتەكەیم نەهێنایەدی و زوو نەمتوانی بچمە سەردانیان، دووەم بۆ مردنەكەشی نەمزانیبوو.
ئەمە هەموو بەسەرهاتەکەی من ورەئیس وئەو کچانە بوو.
سوپاس کاک محەمەد
سوپاس بۆ ئێوە بەخیربێن سەرچاو
ئێستا قایلیت بڵاوببێتەوە یان نا ؟
بابڵاوببێتەوە
[1] دارا مەبەستی مامۆستا دارا ئەحمەدی بەرێوەبەری گشتی پەروەردەی کەلارە ئەوسا پێشمەرگەی یەکێتی نیشتمانی کوردستان بوو لەتیپی ٥٣ی شێروانە .
[2] لەراستیدا پێویست بەباسکردن دەکات . ئەو سەردەمە وەزعەکە ئەوەندە ترسناک بوو، خەڵکی ئاسایی لەگوندەکان ببینرایە دەکوژرا تەنانەت ئاژەڵی کێویش لە کێوماڵەکاندا دەکوژران بۆئەوەی ئەگەر کەسانێک مابن نەتوانن سودی لێببینن وبیکوژن و بیخۆن . شاردنەوەی پێشمەرگە هەتا ئەوپەڕی سزای توندی لەسەربوو، نەک هەرخاوەن ماڵ رەنگە هەموو خانەوادەکە تێدا بچونایە.
[3] فەقێ مستەفا گوندێکی گەرمیانەو سەربەناحێی قادرکەرەمەو نزیکەی ٢٠٠ کەسی ئەنفالەو تەنها لەوگوندەدا ١٠ کەس تاقانەی ئەنفالن .
