سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
یەکەمین پەلاماری ئەنفال لەگەرمیان ……………. عومەر محەمەد
یەکەمین پەلاماری ئەنفال لەگەرمیان………….. عومەر محەمەد
یەکەمین پەلاماری ئەنفال لەگەرمیان
عومەر محەمەد
سەبارەت بەشەری تازەشارو یەکەم دەستپێکی پەلاماری ئەنفال قسەی جیاواز هەیە، بەڵام من هەوڵدەدەم لەم بەسەرکردنەوەیەدا شتێکی تازەتر لەبارەیەوە بڵێم، کە پشت بە سەرچاوەی جیاوازو تاڕادەیەکی زۆریش باوەڕپێکراو دەبەستم لە ڕێکخراوەکان پشت دەبەستم بە راپۆرتەکەی مێدیل ئێست وۆچ و لەشایەتحاڵەکانیش پشت دەبەستم بەوانەی کە لەروداوەکەدا بوون یان زۆر لێیەوە نزیک بوون.
مێدێل ئیست ۆچ یەکەم قۆڵی پەلاماری ئەنفالی بە دوزخورماتوو دەستنیشانکردووە، شایەتحاڵەکانیش ئەمە پشتڕاست دەکەنەوە، بەرەبەیانی ڕۆژی٧ ی نیسان هێزەكانی سوپای عێراق و هێزی میلیشیا کە بریتی بوون لە فەوجەكانی جاش، لە تووزخورماتووەوە کە دەکوێتە لای گۆشەی باشووری ڕۆژاوای گەرمیانەوە. کەوتنە پێشڕەوی لە دوو ڕۆژانی ٨ -٩ یشدا هێزی تر لەچەند قۆڵێکەوە کەوتنە جوڵەو پێشڕەوی لەكەركووك ولەیلان و چەمچەماڵ و سەنگاوەوە دەرچوون و لە هەموو لایەكەوە بەرەو سەنتەری ناحێی قادركەرەم و گوندەکانی پێشڕەوییان كرد. لێرەدا تەنها لەسەر شەڕی تازەشار دەوەستین کە لە رۆژی ٩ی نیساندا رویدا، دەنا هەر لەرۆژی یەکەمەوە واتا لە ٧ی نیسان لەگوندەکانی تاڵاوو باشتەپەو عەزیز بەگیش شەر رویانداوە.
ڕەتڵەکەی تووزخورماتوو بریتی بوون لە سێ هێزی هاوبەش، هێزێک بۆ باشووری ڕۆژهەڵات لە ناحێی نەوجوولەوە بەرەو چەمی ئاوە سپی پێشڕەویان کردو لەگوندی تاڵاوتوشی شەڕ بوون.
هێزی دووەم، كەوا هێزێكی زۆرترو گەورەتربوو، بەرەو ڕۆژهەڵات پێشڕەویی كرد، ئەم هێزە لەگوندی باش تەپە ڕوبەڕوی دەستەیەک پێشمەرگەی یەکێتی بوونەوە، جەمال وارانی پێشمەرگەی پارتیزان دەڵێت (راستی بەهۆی شکانمان لەسەرکردایەتی و کۆتایی هاتنی ئەنفالی یەک و دوو لەقەرەداغ و دۆڵی جافایەتی ئێمەش پەرت وپەرتەوازە بووین وبێچارە مابووینەوە، ئەو هێزەی لە باشتەپەش لەگەڵ رژێم روبەروبوونەوە کەم بوون شێخ کەریم چاوڕەش سەرپەرشتی دەکردن، بەڵام شەڕەکە زۆر درێژەی نەکێشاو وەک ئەوەی تازەشار نەیانتوانی بەرگری بکەن، ئێمەش کشاینەوە بۆ وارانی ولوتفیاغا، بەڵام لەباوەکر ماوەی دوو رۆژە بەرگریمانکرد)[1]میدیل ئێست ۆوچ لەبارەی شەری باشتەپەوە نوسیوێتی : (شەڕوبەرگری زوو كۆتاییهات چونکە فرۆکە تەنگی پێهەڵچنین و پاشەکشەیان کرد بۆ گوندی وارانی هێزەكە ڕایگەیاند كە حەڤدە گوندی ڕاماڵی و زیانیشیان یانزە كوژراو بوو، كە هەشتیان جاش بوون)[2]لەیەکەم هێرشدا گوندەکانی باشتەپەو عەزیزبەگ و تاڵاو بوونە مەیدانی روبەروبوونەوەی هێزەکانی سوپاوجاش لەگەڵ پێشمەرگە کەژمارەیان ٢٥ کەس بوو، لە گفتوگۆیەکی نێوانماندا مەلاتەحسین گەرمیانی خەلکی گوندی دوانزە ئیمام بەمجۆەرە باسی دەکات( بەیانییەکی زوو بەشێک لە پێشمەرگەکانی کەرتی ٣ی تیپی ٥١ی گەرمیان خۆیان کرد بە ماڵمانداو وتیان بەپەلە نان وچایەک دەخۆین و دەبێت بگەینە بناری گل، حکومەت هێرشی هێناوە، نان وماستێکی بەپەلەیان خواردو رۆیشتن، ئەوانە زۆربەیان خزم وخەڵکی گوندی دوانزە ئیمام بوون، ئەوانیش (شەهید ئەسکندەری برام- فەرماندەی مەفرەزە بوو، شەهید شکور دوانزەئیمامی جێگری کەرت بوو، شەهید بورهان دوانزە ئیمامی، سابیر مەدحەت دوانزە ئیمامی، سالارحمەخان کە دایکی ئامۆزامە هەندێکی تریش بوون) نانیان خواردو ڕۆیشتن، بەڵام کە گەیشتبوونە گوندی کانی قادر دوژمن گوندی تالاوی داگیرکرد بوو، ویستبوی بەرەو گوندی کانی قادریش بێت ئەم هێزە کە دوو مەفرەزەی کەرتی ٣ی تیپی ٥١ بوون بەرەو ڕویان ببوونەوە، مەفرەزەی یەکەم نازمە بچکۆل فەرماندەیان بوو، مەفرەزەی دووەم شەهید ئەسکندەری برام فەرماندەیان بوو، دوای شەڕێکی قورس کە ئەسکندەری برامی تێدا شەهید بوو، هێزەکەی حکومەت دەشکێت و دەچێتە ناوگوندی عەزیز بەگ، مەلاتەحسین جەخت دەکاتەوە کە هیرشی یەکەم لە قۆڵی بناری گلەوە لە گوندی عەزیز بەگەوە دەستی پێکرد. رۆژی دواتر ٨ی نیسان لە تازە شاربووە، شاهیدحال زورن و ماون. بەڵام هەرچی شایەتحاڵەکانی تریشن دەڵێن شەری تازەشار رۆژی ٩ نیسان بووە. بەهەرحاڵ شەڕی تازەشار زۆر قورس و سەخت وخوێناوی بوو، لەدوای ئەم شەڕە هەم خەڵک وهەم پێشمەرگەش زیانی گەورەیان بەرکەوت لە کۆی ٢٥ پێشمەرگە ٢٢ یان شەهید بوون. لەگوندی تاڵاو ١٠١ کەس گیران وئەنفالکران، خەڵكی گوندەکان، کە زانیان بارودۆخەکە مەترسیدارە بەرەو هەردەو تەپۆڵكەكان هەڵاتن و چەند ڕۆژێك لەوناوەدا مانەوە، بەڵام دوایی زانییان كەوا لە سێ لاوە ئابڵووقەدراون و هیچ چارێكیان نیە لەوە زیاتر كە بەرەوخوار ببنەوە بۆ سەر جادەی سەرەكی و لەوێ خۆیاندا بەدەست هێزێكی جاشەوە. بەڵام هەموویان ئەنفالکران و مەگەرچۆنها دەنا کەسیان جارێکی تر نەبینرانەوە.
تازەشار گوندێكی بچووكی گەرمیان بوو، هەروا بیست ماڵێک سەریان بەیەکەوە نابوو هەژارانە دەژیان و خەڵکەکەی بە ئاژەڵدارییەوە خەریک بوون، هەر ئەوەش سەرچاوەی ژیانیان بوو، خەڵکەکەی دەبوو هەم دڵی پێشمەرگە رابگرن و هەم بەرگەری بۆمبارانی رژیمیش بگرن، چونکە گوندەکە نزیكی ڕێگای نێوان تووزخورماتوو و قادركەرەم بوو بۆ هەردولای شەڕکەر بایەخێكی ستراتیژیی تایبەتی هەبوو، بۆیە بووە یەکەمین شانۆی روبەرووبوونەوەی خوێناوی دوو قۆناغی ئەنفال لە دۆڵی جافایەتی و لە قەرەداغ کۆتاییان هاتبوو، سوپا خۆی بۆ پەلاماری سێ ئامادە دەکرد، دوو هێزی بچوکی پێشمەرگە لەناوچەکە بوون، هێزێكی یەکێتی بەفرماندەیی نازمە بچکۆل و مەفرەزەیەکی حزبی شیوعی، لە بەرەبەیاندا سوپا دەوری گوندی تازەشاری گرت و ئەمانیش پێکەوە سەنگەریان لە هێزەکەی سوپا گرت، ئەگەرچی هەرگیز نەدەتوانرا بەوچەکەی بەدەستیانەوە بوو پیش بەماشێنی زەبەلاحی ئەنفال بگرن، بەڵام ئیتر ئەوان بڕیاریاندا، بەرگری بکەن و بەئاسانی ناوچەکە نەدەنە دەست بەعسیەکان، كەوا بەرەو ئەنجامدانی یەکەمین ئۆپەراسیونی ئەنفال پێشڕەویی دەكردو بە چەكی قورس‌و تانكی مۆدێرن دێن و فڕۆكە‌و كۆپتەریش لە ئاسمانەوە پشتیوانی دەکردن و بەسەرناوچەکەدا دەسوڕانەوە، پێشمەرگەش بەو چەکە سوکانەی بەدەستیانەوە بوو، لە كاتژمێر ٧ی بەیانیەوە هەتا ئێوارەیەکی درەنگ شەڕیانکرد، دوهێزی نابەرانبەرو ناهاوسەنگ لەشەردابوون و پێشمەرگەش بەرگرییەكی ئازایانەیان كرد، بار‌ودۆخی بەرگری كردن زۆر ئەستەم و لاسەنگ بوو چونكە سوپا جگەلە ژمارە لەڕوی چەک و ئامرازی جەنگیەشەوە دەوڵەمەندو پڕچەک بوو، پێشمەرگەش جگەلە چەکی سوک هیچیان نەبوو، تەنانەت هێزی تریش لەناوچەکەدا نەبوون بۆهاوکاری کردنیان، بۆیە سوپا سەرباری ئەوەی بەدەست ئەو دوومەفرەزەیەوە ماندوو بوو، بەڵام لە ماوەی ڕۆژێکدا توانی کۆتایی بەشەڕکە بهێنێ، دەبێت ئەوەش بوترێت کە سوپا سەرباری هێزێکی زۆرو چەکی پێشکەوتووش فیڵ وتاکتیکی بەکارهێناوە، میدیل ئیست ۆچ نوسیوێتی : (تاکتیکێکی بەکارهێناو بە شێوەیەكی كاتی پاشەكشەی كرد، بەڵام لە پشتی تازەشارەوە چواردەوری گرتن. سەرباز سەر یاڵەكانیان گرت‌و سێ گوندی تریان وێرانکرد کە بریتی بوون لە هەردوو كانی قادری سەروو، كانی قادری خواروو، ئاوایی شێخ حەمید) [3]سەرئەنجام لەکۆی ٢٥ پێشمەرگەی شەڕکەر ٢٢ کەسیان شەهیدبوون، بەڵام شکستی پێشمەرگە لە تازەشار بووە هۆی تۆقاندنی خەڵک و بەچۆکداهێنانیان، چونکە جگەلەوەی شەهید کردنی پێشمەرگەکان بووە کۆستێک بۆیان، بڵاوبونەوەی دەنگ وباسی بەکارهێنانی چەکی کیمیایش هێندەی تر خەڵکی تۆقاندبوو.
شەوی ١٠ی نیسانی ١٩٨٨ ئیستیخباراتی تووزخورماتو برووسكەی ژمارە(١٠٣٣٤) كردووە بۆ مەنزوومەی ڕۆژهەڵات كە تیایدا هاتووە (“لاشەی ١٥تێكدەر لابراون‌و لە نزیك فەرماندەیی كەرتی سەربازیی طوز نێژراون) لەپێش ناشتندا وێنەیان گیراوە‌و بە نووسراوێكی تایبەتی دەنێررێت).[4] هێزەکانی سوپا پاشئەوەی شەڕی تازەشاریان تەواو کرد بەهێزو ورەیەکی ترەوە بەرەوخوار پێشڕەوییان كرد‌و هەر گوندێکی ڕادەماڵی کەدەهاتە بەردەمی و دەیسوتاندن و بەشۆڤڵ تەختی زەوی كردن.
هەرچەندە دەنگوباسی ئەوە بڵاودەکرێتەوەو لەناویاندا راپۆرتەکەی میدیل ئێست ۆچیش پشتی بەو دەنگوباسانە بەستووەو نوسێویتی كەوا سوپا لە تازەشاردا چەكی كیمیایی بەكارهێناوە. (پیاوێكی خەڵكی كانی قادری خواروو، كە چوارمیل لەوێوە دوورە، بە میدڵ ئیست وۆچی ڕاگەیاندووە كە بەڕادیۆ گفتوگۆی بێتەلی وەرگرتووە‌و ئەفسەرە فەرماندەكە وتوویەتی گاز تاقە ڕێگەیە بۆ تێكشكاندنی بەرگریەكە پاشان شایەتەكە فڕۆكەی هۆكەر هەنتەری بەریتانیی بینیوە تازەشاری بۆردمان كردووە‌و گەواڵە دووكەڵی سپیی زۆری لێپەیدا بووە. سەعاتێك لەوە‌و دواش سوپا چووەتە ناو دێوە‌و تەواوی بەرگریكەران كوژراون. )[5]
تەمومژی چەکی کیمیاویی
کە هێزی سێهەم لە رۆژی ٩ی نیساندا هێرشی كردە سەر گوندی تازە شار، شەرێکی سەخت رویدا، لێرە بەرەنگاری زۆر توندبوو، وەک شەڕەکانی تاڵاوو باشتەپە نەبوو، پێشمەرگە شەڕی مان ونەمانیان کرد، سوپاسی عێراق کە بەهێزترین فەرماندەو سەربازە شەرکەرەکانیان هێنابووە سەر پێشمەرگە، لەوانە لیوای ٦٦ و٦٥ی هێزی تایبەت (قوات الخاصة) کە ئەفسەری بەناوبانگ وبەسام “بارق حاج حنطة فەرماندەیی دەکردن وا پێشبینیان دەکرد لەماوەیەکی کەمدا دەیانشکێنن و بەزوویی گوندەکان دەگرن بەڵام وادەرنەچوو، پێشمەرگە تادوا هەناسەو دوا فیشەک شەڕیان کرد، رژێم ناچاربوو هەموو جۆرە چەکێک بەکاربهێنێ، لەوانە جۆرەچەکێک کە هێشتا ساغ نەبووەتەوە کە ئاخۆ چی بووە کیمیایی بووە یان هەروا دوکەڵێک بووە بۆ شەری سایکۆلۆژی و روخاندنی ورەی پێشمەرگە .!؟
میدیل ئێست وۆچ لەم بارەیەوە نوسیوێتی : ( گەلێ كەسی خەڵكی گوندەكانی دراوسێ دەڵێن كەوا سوپا لە تازەشاردا چەكی كیمیایی بەكارهێناوە. پیاوێكی خەڵكی كانی قادری خواروو، كە چوار میل لەوێوە دوورە، بەمیدڵ ئیست وۆچی ڕاگەیاندووە كە بە ڕادیۆ گفتوگۆی بێتەلی وەرگرتووە و ئەفسەرە فەرماندەكە وتوویەتی گاز تاقە ڕێگەیە بۆ تێكشكاندنی بەرگریەكەپاشان شایەتەكە فڕۆكەی هۆكەر هەنتەری بەریتانیی دیوە کە تازەشاری بۆردمانكردووە و گەواڵە دووكەڵی سپیی زۆری لێپەیدا بووە. سەعاتێك دواتر سوپا چووەتە ناو دێ و تەواوی بەرگریكەران كوژراون.)[6]جگەلەم شایەتحاڵە میدیل ئیست وۆچ شایەتحاڵی تریشی هێناوەتە قسە لەوانە ژنێکە بەناوی ئایشە بەڵام ناوی تەواوی نەنوسیوە، زۆریش هەوڵمدا ئەو ژنە بدۆزمەوە بەڵام سەرکەوتوو نەبووم، ئەم ژنە ئاوا لەراپۆرتەکەی مێدیل ئێست وۆچدا هاتووە : ( ئایشە، كە ئافرەتێكی ئەو كاتە دووگیانی تەمەن بیست ساڵ بوو لە دێی شێخ حەمید، لە سەر بەرزاییەكی ناو كێڵگە گەنمەكەی خۆیانەوە تەماشای بۆمبارانەكەی كردبوو، ئەو یەكەمجار نەیزانیبوو كەوا كیمیایی بەكارهاتووە، چونكە هێزی ئاسمانیی عێراق كاتی خۆی زۆرجاری بۆردمان كردبوون، بەڵام كاتێ لای ئێوارە لە بەرزاییەكە هاتبووە خوارەوە لاشەی هەر بیست و پێنج پێشمەرگەكەی بینیبوو. “ئەو كاتە زانیم كە چەكی كیمیاییان بەكارهێناوە، چوونكە ژمارەیەكی زۆریش بزن و مانگا و پەلەوەرم بینی مرداربووبوونەوە”. قسەی ئەم شایەتحاڵە رێی تێناچێت چونکە شەڕی تازەشەر تەواو دژوارو ئاڵۆزبووەو کۆپتەر بەردەوام بەئاسمانی ناوچەکەدا سوڕاوەتەوە ئیدی چۆن ژنێکی دوگیان توانیوێتی چاودێری ئەو شەڕە سەختە بکات ؟ بەتایبەتیش کاتێک دەڵێت تەرمی هەر ٢٠ پێشمەرگەکەم دیون ! لەکاتێکدا هەر دوای قسەکانی ئەم ژنە لەراپۆرتەکەیاندا راپۆرتێکی ئیستخباراتی بڵاوکردووەتەوەو باسی ١٥ تەرمی پێشمەرگە دەکات نەک ٢٠ لە راپۆرتەکەدا هاتووە : ( شەوی ١٠ی نیسانیش ئیستیخباراتی تووزخورماتو برووسكەی كردووە بۆ مەنزوومەی ڕۆژهەڵات كە “لاشەی ١٥تێكدەر لابراون و لە نزیك فەرماندەیی كەرتی سەربازیی تووزەوە نێژراون. لە پێش ناشتندا وێنەیان گیراوە و بە نووسراوێكی تایبەتی دەنێررێت)[7] لەپەراوێزیشدا راپۆرتەکەی میدیل ئێست ۆچ نوسیوێتی : فەرماندەیەكی یەکێتی لە گەرمیاندا دڵنیا نەبوو لەبەكارهێنانی كیمیایی لە تازە شاردا، بەڵام باس و گێڕانەوەی شایەتەكان لە گەڵ گەلێ سەرچاوەی تردا كە چاوپێكەوتنیان لەگەڵ كراوە، بەڵگەی قەناعەت بەخش دەدەنە دەستەوە كە پەلامارێكی لەو جۆرە بووە. چاوپێكەوتنی میدڵ ئیست وۆچ لە گەڵ دانیشتووانی ئەوسای گوندی شێخ حەمید و كانی قادری خواروودا)[8] هەر ئەم سەرچاوەیە گریمانەی هێرشێکی تری کیمیایی کردووە (ئەگەری ئەوەش هەكەوا هێرشێكی كیمیایی دووەمجاریش لە ١٠ ی نیساندا ئەنجامدرابێت. جووتیارێكی مەڕدار لە گوندی تاڵاوی ئەو نزیكانە باس لەوە دەكا ئەو پێشمەرگانەی دەربازبووبوون بەو لایەدا هەڵاتن و لە دەروبەری نیوەشەودا فڕۆكە بۆردمانی كردبوون. بە گوێرەی قسەكانی ئەم پیاوە ئەو كیمیابارانە دەكەسی لە گوندی تاڵاوكوشتووە.)[9] بەڵام ئەمە هەر ڕایە دەنا ئەوەندەی من لەگەرمیاندا گەڕاوم وبەدواداچوونم کردووە، هیچ کەسێک لەگوندی تاڵاوو دەوروبەری قسەی شایەتحاڵەکەی گوندی تاڵاو پشتراست ناکاتەوە.
.ئەگەرچی هەوڵێکی زۆرمدا بەکارهێنانی چەکی کیمیایی لە تازەشار یەکلایی بکەمەوە، بەڵام منیش لەبەراوردو قسەی شایەتحاڵەکان زیاترم چنگ نەکەوت، چونکە نەبەکارهێنانی کیمیایی هێندەکارێکی قورس و ئەستەم بووە بۆسوپا، نەبەڵگەیەکی رون ئاشکراش بەردەستن بۆ ساغکردنەوەی، لە٢٢ی ئازاردا رژێم بەشێوەیەکی بەربڵاومەترسیدار چەکی کیمیایی لە سێوسێنان بەکارهێناو کۆمەڵکوژی خستەوە ئەی بۆچی لە تازەشار بەکاری نەهێنا ئەمە ئەو پرسیارە ئاڵۆزەیە کەمن بۆم وەڵام نادرێتەوە، بەڵام بەپێی بەدواداچونی من ئەو باسە لەسەر بنەمای قسەی خەڵک بووە یان لەبەر ئەوەبووە کەوا ڕژێم چەکێکی بەکارهێناوە دوکەڵەکەی رەنگاو رەنگ بووە، بەڵام ئەوەش شتێکی نامۆ نەبووە بەپێشمەرگە هەتا نەزانن چییە، هەر لەپەلاماری ئەنفالی گەرمیانداو هاوکات لەگەڵ شەڕی تازەشاردا شەڕی گوندی ئۆمەربلیش، جێگەی سەرنجە لەوێش جۆرە بۆمبێک بەکارهێنراوە سەرەتا واپێشبینی کرابوو کەوا بۆمبی کیمیاییە، بەڵام دواتر دەرکەوت کیمیایی نەبوو، حەسەن عەلی فەرەج دەڵێت : (ئێوارەی ٨ی نیسان دوو بۆمبی دوكەڵ درا لە ئۆمەربل سەرەتا بە كیمیایی تێگەیشتین بەڵام كیمیاوی نەبوو بەڵكو بۆ تۆقاندن‌و بەچۆكدا هێنانی خەڵك‌و پێشمەرگە بوو، ئەوەش لەبەرئەوەبوو كە پێشتر كیمیاوی لە سێوێنان بەكارهاتبوو خەڵك هەواڵی ئەو كۆمەڵكوژییەیان بیستبوو، خەڵكەكە پەرۆی تەركردوو چووە بەرزیەكە، بەڵام ئەوە هەر شەرێكی سایكۆلۆژی بوو لەگەڵ خەڵكدا كردی)[10] جگەلەوانە سەبارەت بەم پرسە زۆر شایەتحاڵم دواندووە یەکێک لەوانە واحید عەبدولی گوندی کانی قادرە، کە دواتر ئەنفالکراو لەگۆرێکی بەکۆمەڵی بیابانەکانی پارێزگای رومادی دەربازی بوو، ئێستا لە ویلایەتی ڤێرجینیای ئەمریکا دەژی لە دیدارێکی نێوانماندا واحید دەلێت: من نەم بینی چەکی کیمیایی بەکار بیت، بەڵام ئەو دەنگۆیەش هەبوو خەڵکیش تۆقیبوون)[11]یەکێکی تر لەو کەسانەی پشتم پێی بەستووە، ئاسۆ بیارەییە، کە ئێستا وانەبێژی دەرونشیکارییە لە وڵاتی سوید، ئەوسا پێشمەرگەیەکی حزبی شیوعی بووەو زیاد لەجارێک ئەوەی پشتراستکردووەتەوە کە لەتازەشار هێزەکانی بەعس هەموو چەکێکیان بەکارهێنا بەڵام کیمیایی نا)[12].جێگەی ئاماژەیە لە شەڕی ئۆمەربلیشدا کە پێشمەرگە دوو ڕۆژ بەرگریان کرد، هەمان بۆمب بەکارهێناو گومانی بەکارهێنانی چەکی کیمیایی لێکرابوو.
ئەوەی
لەتازە شارهەتا ئێستا نامۆیە، ژمارەی شەهیدەکانە، چونکە لەو شەڕەدا ٢٢ پێشمەرگە
شەهیدبوون، بەڵام تەنها روفاتی ١٥ یان دیارە، وەک لەراپۆرتەکەی ئیستخباراتدا
هاتووە ١٥ پێشمەرگەبوون، لە دوای راپەرینیش ڕوفاتەکانیان لەو سەربازگەیە
دەرهێنانەوەو هەر ئەو ١٥ کەسە بوون، کە ئێستا لە گۆرستانەکەی دوز نێژراون بەڵام
روفاتی ئەوانەی تر هەتا ئیستا نادیارە ؟!
[1] دیداری نوسەر لەگەڵ پێشمەرگەی پارتیزان جەمال وارانی-کەلار- ٢٠١٨
[2]– میدیل ئێست وچ ساغی کردووەتەوە ئەو هێزە هاوبەشەپێكهاتبوو لە لیوای ٦٥ ی هێزی تایبەت بەفەرماندەیی عەمید رکن بارق حاج حنطة، هەردوو فەوجی جاش ٥٨ و ٢٠٠ کە پێیان دەگوترا بەرگریی نیشتمانیی، ئەمانە زیاتر رۆڵی چاوساغ وپێشلەشکریان دەگێڕا، مێدیل ئێست ۆچ برووسكەی ئیستیخباراتی تووزخورماتوو ژمارە ١٠٣٤٠ لە ١٠ ی نیسانی ١٩٨٨ی بڵاوکردووەتەوە کە تیایدا سكاڵای ئەوە دەكات كەوا فەوجێكی تری جاش کە بەشدار بووە زوو لەهێزەکە کشاوەتەوەو شەڕیان نەکردووە ئەوەش (فەوجی ٢٥) کە ئەركە پێیسپێردراوەکانی ئەنجام نەداوە”، ئەم جۆرە سكاڵایانە لەمەڕكەموكورتیی میلیشیای كورد بەردەوام دووپات دەبێتەوە لەم برووسكانەدا.
[3] بروانە بڕوانە جینۆساید لەعێراق وپەلاماری ئەنفال بۆسەرکورد- وەرگێزانی کوردی محەمەد حەمە صالح توفیق چاپی دووەم لاپەرە ١٩٥-خانەی وەرگێران – سلێمانی ٢٠٠٤ برووسكەی ئیستیخباراتی تووزخورماتوو ژمارە ١٠٣٣٤، ١٠ ی نیسانی ١٩٨٨.
[4] بروانە بڕوانە جینۆساید لەعێراق وپەلاماری ئەنفال بۆسەرکورد- وەرگێزانی کوردی محەمەد حەمە صالح توفیق چاپی دووەم لاپەرە ١٩٦-خانەی وەرگێران – سلێمانی ٢٠٠٤ برووسكەی ئیستیخباراتی تووزخورماتوو ژمارە ١٠٣٣٤، ١٠ ی نیسانی ١٩٨٨.
[5] بڕوانە جینۆساید لەعێراق وپەلاماری ئەنفال بۆسەرکورد- وەرگێزانی کوردی محەمەد حەمە صالح توفیق چاپی دووەم لاپەرە ١٩٥-خانەی وەرگێران – سلێمانی ٢٠٠٤
[6] ئەوسا پێشمەرگەو خەڵكی گوندەكان سودیان لە رادیوی جۆری سلڤەر وەردەگرت و لەرێگەی کەناڵی ئیف ئێمەوە دەینتوانی گوێ لە پەیوەندی نێوان فرۆکەکان و فەرماندەکانیان بگرن.
[7] برووسكەی ئیستیخباراتی تووزخورماتوو ژمارە ١٠٣٣٤، ١٠ ی نیسانی ١٩٨٨.
[8] چاوپێکەوتنی میدیل ئێست ۆچ لە كۆمەڵگای باینجان و سلێمانی، ١٩ ی مایس و ٢٥ ی تەمووزی ١٩٩٢ و ١٩ ی مارتی ١٩٩٣.
[9] هەمان سەرچاوە چاوپێكەوتنی میدڵ ئیست وۆچ، كۆمەڵگای دارەتوو، ١٨ ی نیسانی ١٩٩٢
[10] بروانە ئەنفالستان ژمارە ٨ -٢٠١١ دیدار لەگەڵ تاقانەی ئەنفال حەسەن عەلی فەرەج
[11] دیداری نوسەر لەگەڵ واحید عەبدول حەمەسەعید خەڵکی گوندی کانی قادر- سلێمانی -٢٠١٢
[12] بروانە ئاسۆبیارەیی یاداشتەکانی خامەی پێشمەرگەیەک، ئارام هەورامی ل ٥٠، چاپخانەی ڕەنج ٢٠١٥
