سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
ئەمرۆ یادی تاوانە گەورەکەیە گازباران؛ تاوانی سەدە
ئەمرۆ یادی تاوانە گەورەکەیە گازباران؛ تاوانی سەدە
عومەر محەمەد
١٦ی ئازاری ٢٠٢٠ –سلێمانی
ئەگەر ئێستا سەدەی بێڕەحمی بازاڕی ئازادو پەتای کۆرۆنابێت ئەوا سەدەی رابوردو سەدەی تاوان بوو، گازبارانی هەڵەبجەو ئۆپەراسیونەکانی ئەنفال تاوانی سەدە بوون، هەلبەت پێش ئەوانیش تاوانی کۆمەڵکوژی و وڵات بەدەرکردنی کوردانی فەیلی ١٩٨١ و کۆمەڵکوژی پیاوانی بارزانی ١٩٨٣ و کیمیابارانی بالیسان و شێخ وەسان و شاری سەردەشت ١٩٨٧ بوو. کە هەموویان لەلایەن رژێمی بەعس و بەپێشچاوی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە ئەنجامدران .
لە ماوەی دەسەڵاتدارێتی کورددا، هەموو گلەیی ئەوە دەکەن، ئەنفال و هەڵەبجە گرنگییان پێنادرێ، بەبێ ئەوەی ئەو دەنگانە خۆشیان گرنگیان پێدابێت، بەرپرسانی رێکخراوەکانی (جێنۆساید- ئەنفال وهەڵەبجە) لەبەرانبەر بەرپرسانی حزب وحکومەتدا لەرزۆکن و هەرگیز نەیانویستووە ئازادانە خۆیان ببینن بۆیە نەشیانتوانیوە دونیابینیەکی جیاوازیان هەبێت. چۆکیان داداوەو لە هەموو پێشێلکارییەک بێدەنگ وبێهەڵویستن، هەرئەوەندەیان بۆ ماوەتەوە ئەم یادانە بکەنە بازرگانیەکی هەرزان وسەرچاوەیەک بۆ داهات و گەشت وگوزار و قوربانییەکانیان لە مەینەتیدا بەجێهشتووە، بەبەرچاوی ئەو رێکخراوانەوە چەندین کتێبی پڕلە هەڵەو کەموکوڕی وچەواشەکاری دەربارەی هەڵەبجەو ئەنفال چاپ وبڵاودەبنەوە کەچی ئەلفێک ناڵێن ! سیاسیەکان بەئاشکرا قسەی خۆیان کردووەو تاوانی هەڵەبجەو ئەنفالیان وەک روداوێکی تراژیدی رابوردو دەبینن، بەڵام لەبەرانبەردا هێزێک نیە بتوانێت خوێندنەوەیەکی جیاوازی بۆ یادەوەری هەبێت، بەرپرسانی حزب وحکومەت سەلماندویانە کە بەقەد پوشێک گرنگی بە نیشتمان و هاونیشتمانی نادەن، سەلماندویانە گرنگی بە ئایندە نادەن ئیدی چۆن گرنگی بە رابوردو بدەن ؟ ئەگەر نا لەدوای ئەنفال وهەڵەبجەو دەسەڵاتی کوردی و سوپاو هێزی پێشمەرگەی پڕچەک چۆن تاوانی هاوشێوە لە شەنگال رویدەدا ؟!
یادەکانی هەڵەبجەو ئەنفال لەتوانایاندا بوو، کۆمەڵگەیەکی ئازاو ئازاد وساخلەم بخەنە سەرپێ و یادەوەری بکەنە بەرهەمهێنەرەوەی دادپەروەری و چەسپاندنی مافەکانی مرۆڤ، بەڵام ئەوەی کە کۆسپ ورێگر بوو دەردی خۆبەکەم زانی سیاسی و نوخبە بەناو رۆشنبیرەکانی بوون، کە ئامادە بوون تێوریزەی هەموو قسەیەکی بێکەڵکی سیاسیەکان بکەن، بەڵام نەیانتوانی هەڵوەستەیەکی ئەخلاقی وسیاسی بەئایدیایەکی رەخنەگرانەوە بکەن .
ئەم گیانی خۆبەکەم زانییە کراسێک نییە تەنها بەباڵای سیاسیەکاندا بڕابێت، بەڵکو بەباڵای هەموو ئەو نوخبە گەندەخۆرەدا بڕواوە کە بەدەوری سیاسیەکاندا هەڵدەسوڕێن، جا سەربەدەسەڵات بووبن یان یان ئۆپزسیون ! ئەوان پارەیەکی زۆریان لە چاوشین و قژزەردەکاندا خەرج کرد بەبێ ئەوەی هیچیان ئامادەبن تاکە وتارێک لەبارەی کوردو تراژیدیاکەیەوە بنوسن، کەچی نەیاندەهێشت لەیادەکاندا ئێمەو مانان سێ دەقە قسەمان هەبێت ! من دڵنیام ئەگەر دەربازبوویەکی هۆلۆکۆست بێت لەسەر دەست و چاوانی دادەنێن بەڵام دەربازبووەکانی کورد لەئەنفال و هەلەبجەو شەنگال هیچ گرنگییەکیان پێنادرێت. ئەمە تۆمەت نییە بەڵکو راستیەکی ئەزموون کراوە دەربازبوانی ئەنفال کەلە ئەمریکاوە گەڕابوونەوە داوایان کرد رۆژی ١٦ی ئازار پێکەوە بچینە یادی هەڵەبجە، لەگەڵ قایمقامی ئەوسای هەلەبجە قسەم کرد، کە هاتنی ئەم دەربازبوانە بقۆزرێتەوە و جێگەیەکی شایانیان بۆ دابندرێت و بەهەموویان بتوانن پێنج دەقیقە قسە بکەن،
رۆژی ١٦ی ئازار پێکەوە بچینە یادی هەڵەبجە، لەگەڵ قایمقامی ئەوسای هەلەبجە قسەم کرد، کە هاتنی ئەم دەربازبوانە بقۆزرێتەوە و جێگەیەکی شایانیان بۆ دابندرێت و بەهەموویان بتوانن پێنج دەقیقە قسە بکەن، بەڵام هەرگیز پێشوازی وبەخێرهاتن نەکران ! لەکاتێکدا کەسوکاری شەهیدەکانی کیمیاباران نەدەچوون بۆیادەکە یان دەچوون و جێگەی دانیشتنیان نەبوو بەرپرسانی باڵای حزبەکان بێشەرمانە لەبەردەم کامیراکان و بەبەرچاوی میوانە چاوشین و قژزەردەکانیانەوە شەڕیان بوو لەسەر جێگەی دانیشتنی ریزی پێشەوە !
بەهیوام ئەم پەتای کۆرۆنایە کەمترین زیان بەکوردو مرۆڤایەتی بگەیەنێت، بەڵام ماشێنی سەرمایەداری بووەستێنێ وکۆتایی بەو هەموو جەهل و لوتبەرزییەی مرۆڤی هاوچەرخ بهێنێ و داب ونەریتیان لەگۆڕ بنێت و ساڵێکی تر یادێکی شایان بۆ قوربانیەکانی هەڵەبجەو ئەنفال بکەینەوە .
