توێژینەوەی زانستی یان گۆترەکاری و ڕمڵلێدان ؟ عومەر محەمەد

تەموز 16, 2019 Omer ئه‌رشیف, ئه‌نفال لێدوان نووسین ناچالاککراوە لە توێژینەوەی زانستی یان گۆترەکاری و ڕمڵلێدان ؟ عومەر محەمەد

---

توێژینەوەی زانستی یان گۆترەکاری و ڕمڵلێدان ؟ عومەر محەمەد –

بەشی دووەم ناوی گوندەکان نازانێ

ئەمیش وەک زۆرکەسی تر ناوی گوندەکانی کوردستانی بەهەڵە تۆمارکردووە، لەبەرئەوەی لەپێشەوە بۆ ( خەڵک)ترم راستکردووەتەوە، لێرە خۆم بەراستکردنەوەی ناوی هەموو گوندەکانەوە ماندوناکەم وکاتی گرنگی خۆم بەهەڵە دوبارەبووەکانی ئەمیشەوە ناکوژم، بەڵام ئەم هەڵە زۆرە لەناوی گوندەکاندا بێ هۆکارنیە، بەلای کەمەوە لەلای من سێ هۆکاری هەیە کە بریتین لەم خاڵانی خوارەوە :

• ١- لەبەرئەوەی بەگشتی پەنا دەبەنە بەرئەو لیستەی دادگای باڵای تاوانەکان کە بە زمانی عەرەبی نوسراون و دادگاکەش لە راپۆرتەکانی سوپاو موخابەرات وەریگرتوون و بڵاویان کردووەتەوە، ڕاپۆرتەکانی سوپاو موخابەراتیش نەیانزانیوە یان هەر نەیانویستووە ناوە کوردیەکان وەک خۆیان بنوسن. بۆنمونە لەبری سنگر نوسیویانە سنجر، لەبری هەڵەدن نوسیویانە هالدن یان هلدن و زۆری تر.
• ٢- بروا بەخۆنەبوون و ئەوی دی لەخۆ بەشارەزاتر لەسەربنەمای خۆبەدواکەوتوو زان، ئەمەش لەبنەرەتەوە بەسوک تەماشاکردنی خودو بەبەرز دیتنی ئەوی ترە، چونکە ئەو جۆرەکەسانە وای بۆ دەچن کاری هەموو کەس لەهی خۆمان باشترە، جائەوکەسانە گرنگ نییە فارسن یان عەرەب یاخود ئینگلیز و ئەمریکی گرنگ ئەوەیە لەکن وان هەموو کارێکی ئەمانە پرۆفیشناڵانەترە لەهی خۆمان، بەهەمان ئەو لۆژیکەی توری تورکی لە توری کەلار باشترو بەتامترو بەسودترە. یاخود بەدیدی ئەوان کاری بیانی جاهەرچۆنێک بێت لەهی خۆمان باشترە. دەنا ئەگەر ئەم گرێ دەرونییە لەئارادانەبێت خۆ هەردوک نوسەر دەزانن ناوی گوندی دۆڵمازەڵێ بنوسن و پێویست ناکات پشت بەهەمان ئەو لیستە ببەستن کە لەبنەرەتەوە هەواڵگری سەربازی سوپای عێراق کردوویەتی و ئێستا بووەتە بنەرەت بۆ دادگاو بەئەمانیش ؟ ئاخر بیانییەکانیش هەرچییان کردبێت هەر لەزاری خۆمانەوە وەریانگرتووە.
• ٣- هۆیەکی تری ئەم کێشەیە ئەوەیە ئەم جۆرە نوسەرانە پێیانخۆشە لەریزبەندی سەرچاوەکانیاندا ناوی بیانی هەبن وەک یوست هێڵتەرمان و هیومان رایتس ۆچ و سەمانساپاوەر کە زۆرجار نازانن ناوەکانیشیان بنوسن.
• ٤- ئەم جۆرە نوسەرانە لەبەرئەوەی خەڵکی ترکارەکانیان بۆ دەکات و زۆرجاریش ئەوانە نە عەرەبی زانن و نەشارەزای ناوچەکان و گوندەکانن ونەشارەزای ئەنفالن،  وەک بۆخۆیان پێداچوونەوەی بۆناکەن رادەستی کەسیشیان ناکەن هەڵەبڕییان بۆ بکات،  بۆیە ئەم هەڵانەش دوبارەو چەند بارە دەبنەوە. دەنا دڵنیام ئەگەر هەریەک لەم دوو نوسەرە بەرێزە کارەکانی خۆیان بەدەستی خۆیان بکردایە بەو ئەندازەیە توشی هەڵە نەدەبوون. ئەگەرنا چۆن دەبێت نوسەرێکی ئەکادیمیست و هەڵگری بروانامەی ماستەرو پێشمەرگەی دێرین ناوی گوندەکانی ناوچەکەی خۆشی نەزانێت !؟

من تەنها چەند نمونەیەکی زۆر کەم دەهێنمەوە و لەتوێژەر ! دەپرسم ئەم گوندانە لەکوێن (دۆڵماز) (چۆبڵاخ) (ئاوەز) (گۆمەزای)؟ گردی خەیار ؟ ئەمانە چین و لە کوێن؟ ئینجا من ئەم ناوانە بۆ خوێنەری بەرێز راست دەکەمەوە، دۆڵماز هەڵەیەو دۆڵمازەڵێ راستە، چۆپلاخ  هەڵەیەو جوبڵاخ راستە، لە نزیک سیاحی دوکانەو کیمیاباران نەکراوە، مەبەستی (ئاوەز) ئاوەژێی نزیک مەرگەیە، بەراستی عەیبە بەهادینی پێشمەرگەی دێرین و هەڵگری بروانامەی ماستەرو توێژەری زانستی ! نەزانێ ناوی ئەم گوندە بنوسێ لەبەرئەوەی ماوەیەکی زۆر ماڵ وبنکەی نەوشیروان مستەفای کەسایەتی دووەمی حزبەکەی بوو . سنجر هەڵەیەو سنگر راستە ئەمەشیان هەر زۆر نەنگیە چونکە گوندێکە لەنزیک سەرگەڵو یاخسەمر کە پێگەی سەرەکی حزبەکەی بەهادین و سکرتێری گشتی و سەرکردایەتی و دەزگاهەستیارەکانی بوون ! جگەلەوەش گوندی سنگر سەربەناحێی سورداشە و سورداش شوێنی زێدی لەدایکبونی خۆیەتی. گردی خەیار هەڵەیەو گرد خەبەر راستە لەسەر زێی بچوکە و خەڵکێکی زۆری ئەنفالکراون.

رەنگە هەبن لەم پاشاگەردانیە بێباک بن و بڵێن جا ئەو هەڵە بچوکانە چین و راستکردنەوەیان چ بەهایەکیان هەیە ؟ بەڵام نا بێگومان جگەلە بەها زانستیەکەی بەهای تریشیان هەیە. هەر بۆنمونە لەم ساڵانەی رابوردودا عەشیرەتێکی کوردی باشور کتێبێکیان چاپکردبوو، تەنها لەبەرئەوەی ناوی یەکێک لەپیاوانی ئەو عەشیرەتە خرابووە پێش یەکێکی تریانەوە، کێشەیەکی کۆمەڵایەتی لێکەوتەوەو کارگەیشتە شەڕەتەقەو لە ناوەراستی گوندەکەیان هەموو کتێبەکەیان هێناو کۆیانکردنەوەو سوتاندیان ! هەرچەندە ئەم شەرە وەک هەواڵ لە روداو تیڤی بڵاوکرایەوە بەڵام بەداخەوە لینکی هەواڵەکەم چنگ نەکەوت . جا ئەم توێژەرەمان نەک ناوێک ناوی چەندین گوندی شێواندووە ! …..ماوێتی

سه‌رنجه‌كان

---