سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
تاقانەیەکی تری ئەنفال کۆچی دوایی کرد
تاقانەیەکی تری ئەنفال کۆچی دوایی کرد
بەداخەوە هەواڵی کۆچی دوایی کاک سەرداری حاجی رەشید وەک بریسکەی ئاگر ناخی سمیم و تاساندمی ، لە ناوەراستی مانگی یەکی ساڵی ٢٠١١ دا بۆیەکەمجار بەدیداری کاک سەردار شادبووم و هەر ئەوجارەش کامیراو ریکۆردەرم سازکردو دیدارێکی رۆژنامەوانیما لەگەڵ کۆچکردودا ئەنجامدا، لەوساوە دۆست بووین و جار بەجار تەلەفۆنی بۆ دەکردم و بەپێکەنینەوە دەیگوت، تۆ دڵسۆزی بۆ کەسوکاری ئەنفال بەڵام من دڵسۆزم بۆتۆ و لەتۆ بەوەفاترم هەتا تۆ جارێک هەواڵم دەپرسی من دەجار هەواڵت دەپرسم، وا ئەمجارەش من دەستپێشخەریم کردو هەواڵتم پرسی. بەداخەوە دواین دیدارمان ساڵێک پێشتر بوو لەشاری کەلار، کاتێک چاوم پێیکەوت باری تەندروستی ناجێگیربوو، چاوەکانی پڕبوون لەفرمێسک و پێیگوتم من تەواو بووم ..
ساڵی ٢٠١١ چومە گوندی ئۆمەربل ولەوێ چاوم بەسەرداری حاجی رەشید کەوت، لەبەرانبەر ماڵەکان و لەگوێ چەمێکی گوندەکەیاندا دانیشتین و دیمانەیەکی رۆژنامەوانیمان سازکرد، من پرسیارم لەبارەی ئەنفالی ناوچەکەو گوندەکەیان لێدەکردو ئەویش وەڵامی دەدامەوە، چونکە هەرزوو لێمپرسی بابەئارەزوی تۆبێت چۆنت پێخۆشە ئاوا قسەم بۆبکە، سەردار رەشید گوتی ناپێمخۆشە تۆپرسیارم لێبکەیت ومنیش چیم زانی وەڵامت دەدەمەوە، ئەوەیشی نەمزانی خۆنامکوژی ؟
سەرداری حاجی رەشید لەدایک بووی ساڵی و ماوەیەکی زۆربوو بەنەخۆشییەوە گیرۆدە بوو بەداخەوە رێکەوتی ۲۸/ ۲/ ۲۰۱۹ بەیەکجاری کۆچی دوایی کرد.
لە دوای دیدارەکەمان و یەکترناسینمانەوە نێوانمان خۆش بوو، هەر جارێک کاک سەردارم دەبینی هەندێک زانیاری تری پێدەدام و دەیگوت بەخوا برێ شتی ترم بیرکەوتووەتەوە با پێتی بێژم یەکێک لەوانەی باسی کرد وتی ئەو جەیشەی وا هێرشی کردەسەر ئۆمەربل بارق بوو بەناوی (لیواء ذئیب ) لیوای گورگ کاک سەردار ئەمەی لێ تێکەڵ ببوو ئەو هێزەی بەوناوەوە هێرشی کردبوو لیوای ٤٤٤ی قوات خاصە بوو بارق حاج حنطە فەرماندەی بوو، بەڵام ئەوە ساڵی ١٩٨٧ بوو نەک ساڵی ١٩٨٨ .
لە دیدارێکی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ موستەشارێکی سەردەمی ئەنفالدا بەناوی سەعید جاف لە بارەی سەردارەوە دەڵێت :
ڕۆژێك بروسكەیەكم بۆهات وتیان هێزێک لەگەڵ خۆتدا بەرە بۆ (ئۆمەربل)[1] پێشمەرگەی لێیە و برۆ بیانگرە، وتیان دەبێت برۆیتە گیانیان‌و بیانگریت.. ووتم باشە بەسەرچاو نزیكەی ١٠٠٠ تا ١٢٠٠ جاشم كۆكردەوەو رۆیشتمە سەریان لە گوندی ئۆمەربل، هەندێک لە پێشمەرگەكان ماون لەوانە كاك عوسمانی حاجی محمود، شەهید حەمەرەش، شەهید ئەحمەدی حاجی رەشید، قاسم ئەحمەد یارە ئەمانە هەموویان بوون، ئەمانە بە دەبابەكانی گەرمیان بەناو بانگ بوون.. ئەوە سەرداری حاجی رەشید فرج ماوەو پیاوێكی ناسراوی شاری كەلارە، پێشمەرگە بوو هاتبووەوە بۆلای من ببووە جاش، بانگم كرد ووتم: سەردار تۆ هەمووی دوو ڕۆژە گەڕاویتەوە یەكێتی بویت و پێشمەرگە بوویت لەگەڵیاندا، برۆ بزانە ئەم پێشمەرگانە چییان دەوێ..؟ ئەمە كاتێك بوو تەوقمان كردبوون، مەجالی دەرچونیان نەبوو، وتم بزانە چی دەکەن تەسلیم دەبن یان هاوكارییان دەوێ، بڕۆ بۆلایان و بزانە چییان دەوێ هەتا بۆیان بكەین.. ئەوانەی ناویانم هێنا (عوسمانی حاجی محمود، حەمەرەش، ئەحمەدی حاجی رەشید) هەریەكەیان بەگرتنیان یان بەكوشتنیان خەڵاتی مەدالیایەكی ئازایەتیان پێ وەردەگیرا، ئەمەیان پێمان گوتبوو، ئەوانە دەبابەكانی گەرمیان بوون.. هۆمەربل سەنتەری شۆرش‌و پێشمەرگە بوو.. كە سەردارم نارد جاشێكی تریشم لەگەڵیدا نارد ئەویش پێشتر پێشمەرگە بوو هاتبوو لای من تسلیم ببوەوە. من ئەو دوو كەسەم نارد كەچی كە گەڕانەوە سێ كەس بوون.. كە نزیك بوونەوە بینیم (حەسەن)یان لەگەڵدایە حەسەنیش دوو ڕۆژ بوو هاتبوو تەسلیم بەخۆم ببووە لە مەقەڕ بوو لای خۆم .. ووتم ئەوە حەسەن چیدەكەی لەوێ، ئەی تۆ لەمەقەڕ نەبووی..؟ بێترس وەڵامی دامەوەو گوتی: واللە كاك سەعید ئەمشەو گەڕامەوە بۆلای پێشمەرگەكان. ئەی من برایەكم ها لەگەڵیاندا، ئەی مەگەر نازانی قاسم برام ئامر كەرتە ( قاسم ئەحمەد یارە ئێستا لە شاری كفری دەژی و دوكانی قەسابی هەیە) ئەویش قارەمانێك بوو بۆخۆی دەبابەیەكی تری گەرمیان بوو.. وتم ئافەرم حەسەن مادام ئەوەندە ئازا‌و مەردیت دەبێ تۆ هەر لەگەڵمدابیت (ئەی من پیاوی حكومەت بووم، موستەشار بووم) ئەو نەترسا چۆن ئافەرینی نەكەم.. وتم حەسەن ئەوان چەند كەسن ؟ وتی وەڵا كاك سەعید نزیكەی ٦٠ – ٨٠ كەسێك دەبن، سەرداریش مەرد بوو ترسم لێی نەبوو، هەروا دوو سێ ڕۆژێك دەبوو خۆی تەسلیم كردبوو، ئەویش لە ناچاری هاتبووەوە. وەزعەكە زۆرخراپ بوو، كەسوكاری ئەنفالكرابوون دوو سێ برای ئەنفالكران. سەرانسەر ئۆمەربل سەرانسەر (بەكرە شەل)([2])، سەرانسەر فەتاح هۆمەر كە ئێستا خەڵکی ئەو گوندانە ماون‌و ئەژین لە چاوی منی دەزانن‌و من ڕزگارم كردوون..
ئەم دیدارەی کاک سەرداری حاجی رەشید لە ژمارە (٨)ی گۆڤاری ئەنفالستاندا بڵاوکراوەتەوە، جارێکی تر بڵاوکردنەوەی لێرەدا وەک رێزلێنان لەمەرگی ئەو پیاوە بەمافی کۆچکردوو دەزانین
رۆحی ئەم تاقانەیەی ئەنفال (کاک سەردار) و تەواوی کۆچکردوانی کەسوکاری ئەنفالکراوان و شەهیدانی گەلەکەمان شادبێت .
سەردار حاجی رەشید :
لە خانەوادەكەم (٦٨) كەس ئەنفالکراون، باوكم لە نوگرەسەلمان گەرایەوەو لێرە فیراق كوشتی.
دیمانە : عومەر محەمەد
١٩/١/٢٠١١
شوێن : گوندی ئۆمەربل
ئێوارەی ١٩/١/٢٠١١ عەسرێكی درەنگ گەیشتمە گوندی ئۆمەربل، ئامانج لە چونم بۆئەو گوندە دروستکردنی فیلمێکی دۆکێومێنتاری بوو دەربارەی سەعید جاف کە موستەشارێکی جاش بووەو خەڵکێکی زۆری گەرمیانی لەچنگ بەعسیەکان رزگارکردبوو لەلای خۆی داڵدەیدابوون، بەهۆیەوە رزگاریان ببوو.
بەرلەوەی بگەمە ناو دێ بەتەنیشت رێگەكەوە تیمی كامێرای فلیمسازی تەهای كەریمی‌و چەند گەنجێكی ئۆمەربل بە یاڵەكانی رۆژهەڵاتی گوندەكەوە گیرسابونەوەو كۆمەڵەیان بەستبوو، كەگەیشتمەلایان دوای بەخێرهاتن‌و هەواڵپرسین و خۆناساندنم یەكەم كەس كەلەكۆمەڵەكە بۆیان هەڵبژاردم دیداری لەگەڵ بكەم سەرداری حاجی رەشید بوو، كە تاكە دەربووزبووی خانەوادەیەكی قەرەباڵغ بووە، سەردار هێشتا مردنی باوكی‌و دیمەنی تارای كچی كە لەترسی تەیارە گریاوەو لەترسا گوارەكەی گوێی لە بلوسەكەی گیراوەو خوێنی لێهێناوە زۆر ئازاری دەدەن.
ئەو خودی خۆشی كەوتبووە دەست سوپا و گیرابوو، بەڵام بە ئازایەتی خۆی‌و هاوكاری فەرماندەیەكی جاش بەناوی عەباس جەیران‌و دواتریش داڵدەدانی لەلایەن سەعید جاف موستەشارەكەی فەوجی ٢٥٩ دەربازكراوە.
لەعەصرێكی درەنگ وەختدا بەرامبەر گوندی ئۆمەربل دانیشتین‌و دیدارەكەمان ئەنجامماندا.
ئەگەر خۆت بناسێنیت ؟
ناوم سەردار حاجی رەشیدە خەڵكی ئەم گوندەم ئۆمەربل، ئەم گوندە هەرلەسەرەتای دروستبوونەوەی شۆرش‌و پەیدابوونەوەی پێشمەرگەوە دایم شەڕوشۆڕی تێدابووە، لەبەرئەوەی قەت پێشمەرگەی لێنەبڕاوەو دوایش بارەگایان لێدانان، ئیتر ئەم گوندە مانگانە بۆی برابووەوە كە شەڕی تێدابێ‌‌و تۆپبارانی لەسەربێ، بەڵام هەتا پەلاماری ئەنفال هەروامایەوەو هەرگیز نەگیرا ئەویش كە هیچ گوندێك نەما ئینجا ئێرە كۆنترۆڵ كرا. ئەویش دوای شەڕێكی قورس گیراو پێشمەرگەش كەم‌و ماندووبوون.
ئەو پێشمەرگانە لێرەبوون كێ بوون ؟
یەكێتی بوون، كاك عوسمانی حاجی محمودو ئەحمەدی حاجی رەشید‌و مامەقالە بوون، ئەوان بەرپرس بوون، كاك ئەحمەد بەرپرسی یەكەمی ئەو هێزەی ئێرە بوو. كە شەڕیان دەكرد. باش بوو ئەوكاتە ئۆمەربل چۆڵ بوو لەبەربۆمباران‌و شەڕی بەردەوام هەرزوو خەڵكەكەی رۆیشتبوون‌و دابەش ببوون ٧ حەوت ماڵ چوبوونە ئەو جەوەڵانەی پشتەوەی ئاوایی لەوێ بە شۆفڵ ژێر زەمینی گەورە‌و ژوری باش‌و قایمیان لێ دروستكردبوو، هەندێك چووبوونە چوار شاخ‌و ئێمەش پێنج ماڵبووین چوبووینە گوندی جوامێراغا ئەوەی وا كەوتووەتە پشت ئۆمەربلەوە. ئیتر شەرێكی زۆر سەختی تێداكرا، جەیش‌و جاشێكی زۆر هێرشیان هێنا تۆپبارانێك بوو قەت وەدەم باس ناكرێت.
خۆت لەشەرەكەدابوویت ..؟
من ئێوارەكەی واتە رۆژێك پێش ئەنفال بەرواری ٤ی نیسانی ساڵی 1988 هاتمەوە بۆ ئێرە كاك ئەحمەدی حاجی رەشید پێی گوتم بڕۆرەوە بۆماڵەوە، منیش كە رۆیشتم لەجەوەڵەكانی پشتەوە خوشكێكی خۆم توش بوو، ناوی نەجمەبوو بەداخەوە ئەویش ئەنفالكرا، ووتی: ئەڵێن بەیانی جەیش‌و جاش دێتە سەرمان، نازانم چۆن هەواڵەی بیستبوو، ئیتر منیش گەڕامەوە بۆلای كاك ئەحمەدی حاجی رەشید بەڵام ئەو وتی: شتێکی وانیە برۆرەوە بۆماڵەوە بەیانی وەرەوە .. ئیتر ئەوە بوو بۆ بەیانی شەڕەكەبوو لەبەر قورسی شەڕەکە ئێوارەکەی ئەم كاتە توانیمان بگەینە ئێرەو عصرێكی درەنگ گەیشتین ئیتر لەو یاڵانەی ئەوبەرمان جەیش رەبایەی داناو نەگەڕایەوە، ئەمە شتێکی تازەبوو، ئەمجارە وەكو شەڕەكانی پێشوو نەبوو، جاران تا ئێوارە شەڕیان دەكردو دەگەڕانەوە..!
ئەی پێشمەرگە بەنیازی چی بوون..؟ زانیاری ئەوەیان نەبوو كە ئەم شەرە بێهودەیەو بەو چەكانەی دەستیان پێش بەو جەیشە پرچەك‌و زەبەلاحەی ئەنفال ناگیرێ ..؟
زانیاری هەبوو زۆر شوێنی تریش گیرابوو، لە زۆر شوێنی تریش پێشمەرگە شەڕیان كردبوو شكابوون، بەڵام ئیتر شەڕهاتبووە بەردەرگاو دەبوایە بکرایە، لێرەش فیشەك كەم ببووە، بەڵام كاك ئەحمەد مایەوەو شەویش كاك عوسمانی حاجی محمود هات بۆلایان.
چەند رۆژ شەڕ بەردەوام بوو ؟
واقسەت بۆدەکەم، پەلەم لێ مەکە، بۆرۆژی دوایی گیرا واتا تەنها یەک رۆژ شەڕی تەواو بوو، چونکە پاش شەرەكە جەیش ئاوایی ئۆمەربلی گرت، رۆژی پێشتریش دەوروبەری دێیەکەی گرتبوو هەندێک ماڵی روخاندبوو، من لەبەرئەوەی ماڵ‌و منداڵم لە جوامێراغا بوون گەڕامەوە بۆ ئەوێ، چونکە وەزعەكە تەواو شێوابوو، ڕۆیشتم هەڵیانم گرت‌و رۆیشتین بەرەو هەوارە قوڵە (هەوارە قوڵە- گوندێکە سەربەتیلەکۆیە).
ببورە جارێ باسی رۆیشتنەکەتانم بۆمەکە باسی شەڕەکە تەوابکە
ئیتر شەڕەکەش نەما، پێشمەرگەش ناچار پاشەكشەیان كرد.
ئەی ئێوە چیتانکرد ؟
ئێمەش چەكەكانمان شاردەوە و رۆیشتین بەرەو مللەسورە.
چەند کەس بوون ؟
ئێمە ٢٢ كەس بووین، كە ماڵ‌ومنداڵمان رەوانە كرد خۆشمان كەوتینەرێ بەرەبەیان گەیشتینە پردەكەی لای صمود، بەڵام بارانێك دایكرد تەواو شپرزەی كردین‌و هەموو گیانمان تەڕبوو، كە گەیشتینە ژێر پردەكە ئەوەندە ماندوو شەکەت بووم هەرلەویدا خەوم پیاكەوت، كاتێكم زانی بە دەنگی سەرباز خەبەرم بووەوە ( گوم، گوم) دەیانگوت هەستن.
کەواتە ئێوەش گیران ؟
بەڵێ ئێمەش بەو جۆرە گیراین، كورێكمان لەتەكا بوو ناوی عومەر بوو، خەڵكی فتاح هۆمەر بوو، تفەنگێكی ژێر سێی ئێرانی پێبوو، جوندی –سەرباز- لێیان دەداو دەیانگوت هەردەبێ بەفارسی قسەمان بۆ بكەیت، دەیانگوت تۆ فارسیت، ئیتر بردیانین بۆلای رەبایەیەك لەوێ جیهازیانكرد سەیارەی سەربازییان هێنا بمانبەن، كەسوار بووین ئیڤاكە كارتۆنی بسكیتی زۆر تێدابوو سەربازێك حەرەسمان بوو دەستی كرد بەشكاندنی كارتۆنەكان یەكی دوو تۆپ بسكیتی داپێمان، بەڵام سەربازەكە دەگریاو فرمێسك بەچاویدا دەهاتە خوارەوە، مامەم عەلی حاجی فەرەج ناودارێكی ئۆمەربل بوو لەگەڵمان بوو ئەو پێیگوت: ئەوە بۆ دەگری ؟ منیش ووتم ئەوە بۆ ئێمە دەگری بەخوا بەو پێیە بێت دەمانكوژن. هەرلەوێ بڕیارمدا ئەگەر دەرفەت هەبێ رادەكەم دوای من ٨ كەسی تر لەوانەی کە لەتەك مندا بوون بریاریاندا ڕاكەین.
چۆن ئەوە بەخەیاڵتدا هات ؟
ووتمان خۆ هەردەمانكوژن ئیتر بۆ رانەكەین..بەم خەیاڵانەوە بووین .. بردیانین بۆلای ئەفسەرێك پلەکەی مقدم بوو، لەوێ لیكۆلینەوەیەكی هاكەزایی لەگەڵداكردین، ئێوە چین‌و خەڵكی كوێن ..؟ هەموومان ووتمان خەلكی فتاح هۆمەرین.. ئەویش لستێكی كردوو دایەدەست ئەفسەریكی یەك نەجمەوەو سواری سەیارەیان كردین‌و بردیانین .
بۆكوێ دەتانزانی بۆكوێتان دەبەن ..؟
بۆ مەیدان ( قۆرەتوو) ئا، بەڵێ ئەمانزانی .. دوو ئیڤابوون ژن‌و منداڵەكانیان كردە سەیارەیەكی چادر بەسەرەوەو ئێمەش ئیڤایەكی بێ چادر هەر چەمچەی پێوە بوو .. مامەم لەرێگە دیسان باسی جوندیەكەی كردەوە ووتی ئەو جوندیە بسكیتیشی داپێمان‌و ئەشگریا، ووتم مامە ئەوە بۆ ئێمە دەگری ووتی: بۆ ووتم بەخوا دەمانكوژن.. ووتی: شوكور بۆخوا جا چیمانكردووە ئەمانكوژن ؟ من ووتم بەخوا من رائەكەم ئیتر لەرێگەدا بووین بۆ قۆرەتوو، فرسەتم هێنا و خۆم هەڵدایە خوارەوە ئەفسەرەكە چاوی لێمبوو، دەمانچەی هەڵكیشاو دوو فیشەكی دەمانچەی پێوەنام، بەڵام كەدام لەزەوی ئیتر ئاگام لەكەس نەما، سەیارەكەش نەوەستاو هەر دەرۆیشت، بەدوای مندا چوار کەسی تریان خۆیان هەڵدابووە خوارەوە. ئەوانیش ئێستا لە ژیاندا ماون، یەكێكیان مامە قالەی كانی مارانە ئەو ئێستا ئەفسەرە رائیدە، ئەوی تریان حمەی سمایل بوو ئێستا ئەویش ماوە هالە ئاوایی، ئەوی تریان كوڕی كویخا فەتاحی گوندی فتاح هۆمەر بوو ئەوانە لەژیاندا ماون .
ئەی چۆن ئەو ئەفسەرە بۆتان نەگەرایەوە ؟.
وەڵا نازانم بەڵام من بەختێکی باشم هەبوو لەوکاتەدا عەباس جەیران فریام كەوت هات وەستاو كردمیە ناو سەیارەكەیەوە .
عەباس جەیران كێیە ؟ چكارەبوو ؟
عەباس جەیران پیاوێکە خەڵكی كفریە، ئەوسا ئامر سریەی جاش بوو لەلای سەعید حەمە غریب جاف، ئەویش موستەشار بوو زۆر هاوكاری خەڵكی كرد‌و ئێمەی پەنادا ماڵی ئاوابێت.
پێشتر سەعید جافت دەناسی ؟
نەوەڵا كە عەباس بردمی بۆ لای فەوجەكەی كورێك منداڵكار هاتەلامەوەو كردیە قۆڵماو ووتی: باوكە وەرە ئەمەیە منیش دەستم راپسكاند نەمدەزانی ئەوە كێ یەو كوڕی موستەشارە، تومەس كوڕی سەعید جافی موستەشار بوو، بەڵام ماڵی ئاوابێت لێی توڕە بوو وتی: دەستی بەردە، ئەوەندەم زانی كورێ هات ئێستەش ماوە وا لە دائیرەی كارەبایە لە سلێمانی تاقمێك فیشەكی كردە پشتماو ووتی: بیبەستە ئیتر سەعید جاق بەتەكلیف‌و ئەملاولا چەكی بۆ پەیداكردین‌و لای خۆی هێشتینیەوە ئەگەر چەكمان پێنەبوایە عەسكەرێكە پێیدەزانین و ئەی گرتین.
ئەی ئەوانەی تر ؟
ئەوانیش هەر عەباس جەیران هێنانی بۆلای سەعید جاف بەهەمان حاڵی من پاراستینی، هەتا لێبوردنێكی نادیمەنیدا ئێمە لەلای سەعید جاف پەنادراین ماڵی ئاوابێت. ئەگینا ئێمەش فەوتابووین. ئەگینا هەواڵێكیش هات ووتیان ٢٣كەستان لە ئەمنی عامەوە فەرمانی گرتنیان هەیە ئیتر سەعید جاف دوودوو سێ سێ كردینیە سەیارەوەو بردینی شاردینیەوە هەریەكەمان لە شوێنێك ئێمە لە صمود بووین عەدنان‌و قاسمی برد بۆ قەرەتەپە (بەو لەونە) بەو شێوەیە رزگاری كردین.
مەبەستم ئەوانەیە وا رۆیشتن‌و خۆیان هەڵنەدایە خوارەوە ؟
ئەوانە ئەنفالکران، رۆیشتن و كەس نەیزانی چییان پێهات .
ئەی كەسوكارت گشتی ئەنفالكرا ن ؟
بەڵێ، گشتی ئەنفالكرایاوە
واتە لەخانەوادەی خۆتان بەس خۆت بەتەنها مایتەوە ؟
بەلێ تەنیا خۆم ماومەتەوە .
کەواتە تۆ بەژمارە چەندكەست ئەنفالكراوە ؟
ژنەكەم‌و دوومنداڵم ئەنفالكراون.ئەوان نەهاتنەوە دایكم‌و باوكم لەنوگرەسەلمان هاتنەوەو لێرە وەفاتیانكرد، براكەم‌و عائیلەكەی هەموویان ئەنفالكراون. مامە عەلی حاجی فەرەج تەنیا حەسەنی دەربازبووە، ئەوانیش ١٠ سەر خێزان بوون مامەم عەلی دوو ژنی هەبوو . بەهەمووی لە بنەماڵەكەم ٦٨كەس ئەنفالكریاوە .وەكو خێزانی خۆشمان ٥٣ كەسمان ئەنفالكراوە.
ژن‌و منداڵیشیان تێدایە یان هەر گەنج ؟
منداڵ‌و ژن كوروكچی گەنج هەموویان ئەنفالكراون.
ئەی هەموو گوندی ئۆمەربل چەند كەسی ئەنفالكراوە ؟
٢٤٤كەسی ئەنفالكراوە[3]، ئەوە بێجگە لەو کەسانەی وا لە نوگرەسەلمان گەراونەتەوە .. ئەوانەش بەزۆری پیرەكان بوون. نزیكەی ٤٠ شەهیدی سەنگەریشمان هەیە وا لەپشتی ئاواییەوە نێژراون.
هاوسەرگیریت کردووەتەوە یان ئێستەش هەر بەتەنیا دەژیت ؟
بەڵێ ماڵم پێکەوە ناوەتەوەو ژن ومندڵم هەیە
ئێوە كە لەنادیمەنەكە تەسلیم بوونەوە چیان لێتانكرد بوون بە سەرباز ..؟
بەڵێ كتابیان بۆمانكرد سەوقیانكردین بۆ عەسكەری .
كەس سۆراخی بۆنەهێنانەوە لەوانەی لەنوگرەسەلمان گیرابوون؟
با دایكم‌و باوكم ووتی لەتۆپزاوای كەركوك جیمانیان كردەوە ئیتر گەنج‌و پیریان جیاكردەوەو ئیتر هەرئەوەبوو نەمان بینینەوە. ئیتر خۆشیان كە هاتنەوە زۆر نەژیان مردن هەر فیراق كوشتنی .
خێزانەكەت‌و كچەكەت ناویان چی بوو ؟
خێزانەكەم ناوی سەبریە محمودو كچەكەشم ناوی تارا تەمەنی هەروا سێ ساڵان بوو. قەت ئەو كچەم لەبیر ناچێتەوە كە جارێكیان تەیارە هاتە سەر گوندی جوامێراغا ئێمە لە یاڵەكان بووین تارا زریكەیەكی كرد زۆر ترسا كە چووم بەلایەوە، تەماشامكرد گوارەكەی لە بلوسەكەی گیرببوو خوێن لە گوێی دەهاتە خوارەوە .
ئەی دایكت ناوی چی بوو .؟
دایكیشم ناوی نێرگز ئەحمەد عەلی بوو.
باوكت لێرە مرد مەبەستم ئۆمەربلە ؟
باوكم ..(ماوەیەك بێدەنگی ) مردنێ مرد، قەت لەبیرم ناچێتەوە .. چووبوو بۆ دوكانێك دانیشتبوو خەڵك باسی مامەمیان بۆ كردبوو مامەم ناوی عەلی بوو، عەلی حاجی فەرەج پیاوی بەهەیبەت‌و ناسراوبوو، ئیتر ووتبویان بەخوا حەیف بۆ عەلی و عەلی پیاوێ ئاواو ئاوا بوو ، ئیتر جگەرەیەكیان دابویە دەست فریای داگیرساندنی نەكەوتبوو كە باوكم دابووی لەزەوی و جەڵدە لێیداو یەكسەر هەرلەوێ گیانی دەرچووبوو.
ووتت شێخ حسێنی هەزاركانیان لەتۆپزاوا بینیوە كێ بینیبووی ؟
شێخ حسێن لەگەڵ مامەم عەلی حاجی فەرەج بینیبوویانن هەردوكیان پێكەوە بە پشتێنەكەی خۆیان دەستیان كەلەپچە کردبوون . جا شێخ حسێن پیاوێ رێك‌وپێك بوو، پیاوی سنورەكەبوو باسكردنی تەواونابێت.
هەست دەكەیت وەكو پێویست لە ناو كۆمەلگەی كوردستان رێزتان لێدەگیرێت ..؟
واللە حورمەتمان ئەگرن، بەڵام ئەنفال شتێك نیە تایبەت بێت بە ئێمە، حساب بکە میللەتێك تێداچووە .
ئەی حكومەتی هەرێم‌و بەتایبەتیش هەردوو حزبە دەسەڵاتدارەكە چۆنن لەگەڵتاندا ؟
وەڵاهی خراپ نین شەهیدانە وەردەگرین‌و خانومان بۆ كراوە ئەی چیترە ..؟
ئەی چۆن سەیری موستەشارەكان دەكەیت ..؟
وەڵا موستەشارەكان ئەم سەعید حەمە غەریبە زۆر زۆر هاوكاری كردووین، پیاو دەبێت حەق بڵێت، بەیانی دادگا بێت من وەكو خۆم ئەچم شاهیدی حەقی بۆدەدەم، برا ئەو هەر بەكەڵكی ئۆمەربل نەهات، بەخوا گشت دەڤەرەكە خەڵكی لێی ڕزگاركردووە. ئەو هەموو خەڵكەی رزگاركردووە لەکاتی ئەنفالدا ئەوە گاڵتە نیە .
کەواتە ئەوەی ئەو دەیڵێت سەبارەت بە هاوکاری خەڵک وداڵدەدانیان راست دەکات ؟
بەڵێ راست دەکات، کەمی هەیە و زۆری نیە، سەعید جاف خەڵکێکی زۆری پەنادا
هەرئەونالێم موستەشار ؟
ئەوی
لێدرچێت هەر موشتەشارێك تاوانی كردووە هەقە خەڵك بچێت بەرامبەری لێبگرێت‌و
داوای مافی خۆی لێبكات، ئێمە داوا لە حكومەت دەكەین ئەوە بكات، چونكە موستەشار
هەیە دەستی لە خوێنی خەڵكدایە .
[1] ئۆمەربل مەبەستی گوندێکی گەرمیانە سەربە ناحێی سەرقەڵای کفرییە، دانیشتوانی ئەوگوندە لەئەنفالدا خراپ لێیان قەوماوخەڵکێکی زۆریان ئەنفال کراوە، بەپێی زانیارییەکانی من (دیمانە ساز) ٢٦٣ کەسیان ئەنفالکراوە، لەناو ئەوگوندە زۆر رێز لەسەعید جاف دەگرن، چونکە زۆر خەڵکی ئەم گوندەی پەناداوەو نەیهێشتووە بەرپەلاماری ئەنفال بکەون یەکێک لەوانە سەرداری حاجی رەشیدە. لەدیدارێکەماندا بۆ گۆڤاری ئەنفالستان کە لە ژمارە هەشتدا بڵاوکراوەتەوە سەرداری حاجی رەشید کە بۆخۆی تاقە دەربازبووی خانەوادەکەیەتی، قسەکانی سەعید جافی پشتراست کردەوەو لەسەردانێکیشماندا بۆ دەرهێنانی فیلمێک بۆگوندی ئۆمەربل کە سەعیدجافمان لەگەڵدا بوو، خەڵکی گوندی ئۆمەربل زۆر رێزیان لە ئێمەو سەعیدجافیش گرت وخزمەتیان کردین، گەنجەکانی ئەو گوندە گوتیان سەعید جاف نەبێ هەر جاشێکی تربوایە نەماندەهێشت لەوملەی ئاوایی بێتە ئەمدیودا.
[2] لەگوندی بەکرەشەل دیدارم لەگەڵ پیاوێکدا کردووە بەناوی ئەحمەد عەلی و لەژمارە ٨ی گۆڤاری ئەنفالستاندا بڵاوکراوەتەوە، دەڵێت سەعید جاف رزگاری کردین و پارەشی دەدا پێمان.
[3] ئەو ژمارەیەی ئەنفالکراوان (٢٤٤) کەس قسەی شایەتحاڵەو مافی دەستکاری کردنیم بەخۆم نەدا، بەڵام لەراستیدا گوندی ئۆمەربل ٢٦٣ کەسیان ئەنفالکراون ئەمە جگەلەو پیرەمێردو پیرەژنانەی دوای ٤مانگ لەنوگرەسەلمان گەڕانەوە .
