سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
فەرید عەبدوڵا عەزیز: هەتا ئەو ڕۆژەی دەمرم ئەوستەمكارییەی بەعسیەكانم لە بیرناچێتەوە.
فەرید عەبدوڵا عەزیز:
هەتا ئەو ڕۆژەی دەمرم ئەوستەمكارییەی بەعسیەكانم لە بیرناچێتەوە.
٢٣ی ئایاری٢٠١٤هەڵەبجەرادیوێ نوێ
دیمانە : عومەرمحەمەد
دووساڵ لەمەوپێش برایەكی زێدە خۆشەویستی هەڵەبجەیی باسی كاك فەریدی بۆ كردم،ووتی ئەو پیاوە لە كۆی خانەوادەیەكی سیانزە كەسی تەنیا بۆ خۆی دەربازی بووەوكەسوكارەكەی جەختی كردووە ووتی : پێویستە تۆ ئەوە بزانیت كەوا كەسوكارەكەی فەرید ئەنفالكراون شەهیدی كیمیابارانین، هەرئەوكاتە پرسیم دەتوانین بیبینن ؟ وتی فەرموو سواری سەیارەكەم بوین و زۆری نەبرد لە بەردەم قاپی فەرید عەبدوڵا راوەستاین و دوای ئەوەی لە ئۆپڵەپیرەی ئەنفال دابەزین ماندونەبوونیمان لێی كرد، ئەوسا ماندو هیلاك دیاربوو پێموابێ سەرقاڵی خانووچاككردن بوو، كاك فەرید ئەوەندە بەماتی و خەمباری هاتە بەرچاوم هەرگیز نەمدەتوانی پێی بڵێم من ئەمرۆ لە هەڵەبجەم و رەنگە بۆمن درەنگ ئەم دەرفەتە رێك بكەوێتەوە، بۆیە هەرئەوكاتە مامۆستا ئەرسەلان عابد بەیەكتری ناساندین و بەڵێنم پێدا لەدەرفەتێكدا بێمەوە سەردانی بكەمەوەو دیدارێكیش سازیكەین ئەویش رەزامەندی دەربڕی بەڵام تێبینی ئەوەی دامێ كە ئەو تەنها ڕۆژانی هەینی دەتوانێ و ماوەی ئەوەی دەبێت ئەو دیمانەیە سازبكەین . هەرچەندە من ئەو پیاوەم لە بیرنەچوو هەمیشە هەستم دەكرد دیداری ئەنفالستان لەگەڵ ئەوپیاوە درەنگ كەوتووە. هەمیشە هەستم كردووە كە دیدارێكی پێویستە . خۆشبەختانە بەرواری ٢٣ی ئایاری ٢٠١٤ دەرفەتی ئەوەم بۆرەخساو بۆیە هەرئەو ڕۆژە تەلەفۆنم بۆكردو ئەویش رەزامەندی دەربڕی و منیش لە سلێمانیەوە بەرێكەوتم و عەسرێكی زوو لە ئۆفیسی رادیوی دەنگی نوێی ئەم دیدارەمان سازكرد . ئەوەی لەخوارەوە دەیخوێننەوە دەقی دیدارەكەی من و كاك فەرید عەبدوڵایە .
كاك فەرید من زۆر دەمێك بوو بەڵێنم بە بەڕێزت دابوو بێمە هەڵەبجەو دیمانەیەكت لگەڵدا سازبكەم، هەرچەندە زۆر دواكەوتم بەڵام خۆشبەختانە وا ئەمرۆ بەڵێنەكەم دەبەمە سەر بەهیوام بتوانین بەشێك لە مێژووی بەسەرهاتەكەت تۆماربكەین و بڵاوی بكەینەوە، دەمەوێ ئەوەشت پێبلێم كە ئەم دیدارە بۆ ساڵنامەی ئەنفالستانە تۆماردەكەین .
پێشەكی بەناوی خوای گەورەو میهرەبان بەخێرهاتنی بەڕێزت دەكەم سوپاست دەكەم كە منتلە بیربووە. خۆت دەزانی ئێمە خراپمان لێقەوماوە ئەنفالكراوین و لەكیمیابارانیش هەر هەمانە ماڵی مامەم تێداچوون لەكیمیابارانەكە خۆی و دوومنداڵی شەهید بوون.
بالە ماڵی خۆتانەوە دەست پێبكەین لە سەرتاوە لەناوی سیانی خۆتەوە دەچینە ناو بەسەرهاتەكەتەوە .
من ناوم فەرید عەبدوڵا عەزیز.
تەمەنت چەندە
لەدایكبووی ١٩٦٤ گوندی بەڵخەی هەورامانم ئێستاش نیشتەجێی شاری هەڵەبجەی شەهیدم .
دەمێكە لە هەڵەبجە دادەنیشن یان دوای ساڵی ١٩٩١ ؟
دەمێكە لێرەین پێشتر حكومەت گوندەكانی سەرسنورەكانی داگرت ئێمەش بەرئەو هەڵمەتی راگواستنە كەوتین ولەوساوەهاتووینەتە ئەمشارە .
كەواتە كاتی كیمیابارانەكە لێرە بوون ؟
بەڵێ كاتی كیمیابارانەكە لێرەبووین سەعات دەوری یەكی شەوی ١٥ ی ئازار بوو، من هەستام چووم بۆماڵی باوكم ووتم باوكە هەستن وەزعەكە باش نیەو وادیارە هێرشە، هەرواش بوو، تەقە لەهەر چوارلای هەڵەبجەوە دەستی پێكرد، ئاگاربارنێك بوو هەرمەپرسە، هەرلە ناوچەی بەڵخەوە بۆ شرام و تەوێڵەو ئەحمەدئاوا لەهەموو لایەكەوە دەنگی تەقەو تۆپ دەهات، تادەهات ئەوان نزیك دەبوونەوە، هەڵبەت سوپای عێراقیش بەرگریان دەكرد، هەقیقەت بەرگرییەكی زۆریانكرد، بەڵام ئەوان جۆرەچەكێكیان پێبوو رێك ئەیدا لەدەبابەكان پەكی دەخست و دەیتواندەوە ئێمە لێرەوە سەیرمان دەكرد دنیا روناك ببووە دەمانبینی .
ببورە مەبەست لە ئەوان كێ یە پێشمەرگە یان پاسداری ئێرانی ؟
پێشمەرگەو پاسدار هەردوكیان پێكەوە بوون، بەڵام چەكەكەی كە دەیدا لە دەبابەكان بە پاسدارەكان بوو، دیار بووهێرشەكە گەورەبوو نەیانتوانی پێشی پێبگرن، سەرەتا كە عەسكەری عێراقی تێكشكان رایانكرد هاتنە ئێرە لای ماڵی ئێمەوە بیانەیەك بوو، مەركەزی پۆلیس بوو دوایی حكومەتی ئێران ڕوخاندیان، نەك هەرئەوە زۆربەی بینای دائیرەكان حكومەتی ئێران ڕوخاندنی .
بەڵێ دوای ئەوە چی رویدا ؟
دوایی كە سەربازە عێراقیەكان زانیان بەرگە ناگرن ئالیرەوە بەجادەی عەنەبدا رۆیشتن بەرەو عەنەب و تەپەكوڕە، بەڵام هەتا گەیشتنە ناوعەنەبیش بۆمباران و راجیمە هەر بە دوایانەوە بوو، دەیكوتان ئیتر كە گەیشتنە ئەوێش پاسدارو پێشمەرگە چواردەوریان گرتن و گەمارۆیاندان هەرچی سەیارەو شتیشیان بوو ئەوەی كە نەشكابوو هەموویانیان كۆكردەوەو ئەوسەربازانەشیان هەمووی گرت و لەرێگەی ئەحمەدئاواوە[1] بەدیلی بردنیان بۆ ئێران. برێكیشیان هەروا لەناو باخەكاندا خۆیان حەشاردابوو، دیاربوو چاوەڕوانی دەرفەتێكیان كردووە دەربازبن، بەڵام ئەوانیش برێكیان كیمیایی كوشتنی .
چۆن ئەوە دەزانی تۆ هیچیانت بینی كیمیایی كوشتبێتی ؟
بەڵێ لە عەنەب بینیمن كیمیاییی كوشتبوونی، چونكە لە پێش ئەوەی كیمیاییەكە بوەشێنێ ئێمە خۆمان كۆكردەوە، لەبەرئەوەی سەیارەو تراكتۆرمان هەبوو، كاكەم تراكتۆرو باوكم پیكابێك و خۆشم ئەوكاتە لۆرییەكم پێبوو، نزیكەی ١٤ ماڵی ئەم گەڕەكەی خۆمان بەشایەدن و ئەو ڕستیە دەزانن، ئیتر لەوانە خزم ودراوسێمان كۆكردەوەو بارمان كردن و بردمانن بۆبەڵخە، (گوندێکە لەهەورامان) ئەمە هێشتا بۆمباران دەستی پێنەکردبوو كیمیاییەكە نەوەشابوو.
ببورە ماڵەكان وەك بیرت بێت ماڵی كێ وكێ بوون ؟
هەمووی خەڵكی ئەم گەرەكەو هەمووی خزمی خۆمان بوون . ماڵێ دادەقەتێ‌‌و ماڵی كاك سەلام وماڵی كاك شیرزادوماڵی خاڵۆعوسمان (ئەو ئەمری خوای كرد لەئێران) ماڵی خاڵۆیەكی ترم داودو خاڵۆئەحمەدو برێكی تریش خەڵكی ناسیاوئەوانەو هەندێكی تریش نەمان دەناسی سوارمان كردن و بردمانن بۆ بەڵخە لەوێ داماننان وخۆمان هاتینەوە، ئەومامەمان (حەمید عەزیز مەحمود) كە ئێستا شەهیدی كیمیابارانە جێمابوو، وتمان ئەویش دەهێنین و برێك خزم وكەسوكاری تریش دەبەین، بەڵام لەرێگا پێیانووتین كیمیایی داوێتی لە هەڵەبجەوخەڵكێكی زۆری كوشتووە، كە هاتین ئیتر هەرخەڵك بووكەوتبووە ئەودەشتە هەبوو بە ئۆتۆمبیل هەبوو بەپێ، ئیتر خەڵك تەواو شڵەژا بوو، مامەشم هەتا عەنەب هاتبوو، بەڵام لەرێگەكە لەنزیك گوندی قلیج بەكیمیاییەكە شەهید ببوو.
هەرخۆی شەهید ببوو یاخود خانەوادەكەشی ؟
خۆی وكورێكی وكچێكی لەوێ شەهید ببوون .
ناوی كوروكچەكەی چی بوون ؟
نەرمین وهێمن باوكیشیان حەمید عەزیز، لەگەڵ خەسویدا هەموویان لەو شوێنە شەهیدبوون تەنهاكچێكی ماوە ئێستا ئەویش تاقانەیە. ئەوانە هەموویان لەلای قلیج شەهید بوون . ژنەكەی و برایەكی ژنەكەشی بەلایەكی تردا رۆیشتبوون لەیەك دابڕابوون. كچێكی تری مامەم بەكۆڵی دایكیەوە بوو نەیانزانیبوو كە مردووە، هێنابوویان لەوێ زانیبویان كە كیمیایی كوشتوویەتی ئیتر هەرلێرە لە حەوشەی مەكتەبێكدا خاڵۆی و ئەوان ئەسپەردەی خاكیان كردبوو.
ئەوان نەیانزانیی بوو كەوا كیمیایی بەریان كەوتووە ؟
بەڵێ زانیبوویان بەڵام نەیانزانیبوو ئەوكچەی كوشتووە، هەربەكۆڵی دایكیەوە مردبوو كیمیاییەكە كوشتبوی .
ئەی هەتا ئێستا تەرمەكەی هەرلەومەكتەبەدایە ؟
نا دوای ساڵی ١٩٩١ هەربەجلەكانی بەرییەوە دەرمانهێنایەوەو بردمان لە شەهیدان جارێكی ترئەسپەردەی خاكمان كردەوە .
وتت ئەومامەشت كەواشەهید بوو تەنها یەك كچی ماوە ؟
بەڵێ تەنها نەسرین ماوە ئەویش تاقانەیە .
كەواتە ماڵی خۆتان بەركیمیایی نەكەوتن ؟
نەخێر كەسمان بەكیمیاییەكە شەهید نەبوو، بەڵام ئێمەش بەركەوتین تەیارە هات لەبەلخەش كیمیایی وەشاند، نەك هەرلەبەڵخە تەنانەت لەتەوێلەو بیارەش وەشاندبووی تەیارەكان بەسەرماندا دەهاتن و بۆمبیان بەردەدایەوە، بەڵام چونكە بای هەبوو شوێنەكەمان بەرزبوو وەك نزمایی نەبوو بنیشێتە سەرمان بۆیە كاریگەرییەكی ئەوتۆی نەبوو لە سەرمان، تەنانەت دایكم رشایەوە بەكیمیاییەكە . بۆنێكی خۆشی هەبوو.
بۆنەخۆشەكەی وەك چی وابوو ؟
وەك بۆنی سێو وابوو.
ئەی كەواتە ئەوكەسانەی ماڵی ئێوە بەچی شەهید بوون ؟
ئەوانەی ماڵی ئێمە لەئێران بوون لەگەرانەوەدا بۆعێراق هەموویان گیرابوون وئەنفالكران .
چەند كەس بوون ؟
٢٢خێزان بوون پێكەوە .
ببورە مەبەستم ئەندامانی خێزانەكەی خۆتانە چەند كەس ئەنفالكراون ؟
١٢كەس .
ئەگەر ناوەكانیانم پێبلێیت ؟
ناوی ئەنفالكراوەكانی خانەوادەكەمان براكانم (فەرهاد، فەتاح، عەلی، فەلاح، نەوزاد، ئازاد)خوشكەكانیشم (هدیە، زكییە، شادییە، نادییە) لەگەڵ دایكم (محتاب حەمە ئەمین) و باوكم .
ببورە باكەمێك بگەرێینەوە بۆ دواوەوە ووتت ئێمەگەراینەوە بۆهەڵەبجە بۆئەوەی مامم وخزمی تربهێنین دواتر زانیتان كە بەكیمیایی لەهەڵەبجە دراوە ئینجا چیتان كرد هاتن یان گەرانەوە بۆ بەڵخە . ؟
نەوەڵا نەگەراینەوە لەگەڵ باوكم و راستی بیرم نەماوە كێی ترمان لەگەڵدا بوو، ئیتر شەومان بەسەردا هات كە نزیك بووینەوە لەلای باخەكانی عەنەب مەیتمان دەبینی لە سەرجادەكە ، ئیتر لاماندەبردن، هەر هاتین و مەیتمان لەرێی خۆمان لادا هەتاوای لێهات نەمانتوانی لایانبەرین .
بۆچی نەتانتوانی ؟
لەبەرئەوەی زۆربوون خۆنەشدەكرا بەسەریاندا برۆین وبیانشێلێن ئێمە لۆریمان پێبوو . تەرمەكانیش زۆریان لە سەرجادەكە كەوتبوون بە زۆری لەنزیكی باخەكانی عەنەب . ئیتر گەراینەوە بەناوعەنەبدا ویستمان بێین بەڵام ئەوێش تەرمی زۆری تێداكەوتبوو من و خاڵۆم بەیەكەوە بووین، باوكیشم بە پیكابەكەی خۆی لەگەڵ ئەو خزمەی خۆماندا بوو، ئیتر هەرتەرممان لادەدا ئەوەندەی بۆماندەكرا دەمانشاردنەوە بەڵام لەتواناماندا نەبوو ئەو هەموو تەرمە بشارینەوە.
هیچ لەوانەی لاتان دەدان زیندوونەبوون هەموویان گیانیان دەرچوو بوو ؟
با دوان سیانێكیان گیانیان تێدامابوو ئەوانەمان هەڵگرت وكردماننە سەیارەكانمانەوە. تەنانەت یەكێكیان بەوحاڵەشەوە منی ناسییەوە وتی: فەرید هەڵمگرن راستی ئێمە لەو حاڵەدا واپەشۆكابووین ناوی خۆمانمان بیر چووبووەوە كەچی ئەو ژنە منی ناسییەوە .
ناوی چی بوو ؟
نەسرین رەحیم بوو لەگەڵ خوشكێكی تریدا نازانم ناوی ئەویانم بیرنەماوە . مالێكی تربوون كاك عزەتی ناوبوو، باوكی كاك فایەق و دایكیشی بوون سوارمانكردن بەڵام كەهاتینەوە بۆناو هەڵەبجە ئەوان وتیان دادەبەزین ووتمان ئێمە دەچینەوە بۆ هەورامان ووتیان نایەین ئیتر ئەوان دابەزین . لەناو عەنەبیشەوە كە هاتین دە پانزە تەرمێكمان بینی لاماندانە لاوە، لەناو ئەوەندا بوو كە سەربازە عێراقییەكانمان بینی جلی مغاویرییان لەبەربوو ئەوان ئاوسابوون . ئەوانە هەر ئەو ڕۆژەی هێرشەكە بوو هیلی كۆپتەر دایبەزاندن لەوبانەوە دیاربوو خۆیان لەناو باخەكاندا حەشاردابوو بەڵام ئیتر ئەوانیش تێداچوون . ئیتر كە گەیشتینەوە ناوهەڵەبجە دەتگووت ڕۆژی قیامەتە كەس بەكەسەوە نەبوو یەكێك دەهاتەوە بۆناو هەڵەبجە یەكێك دەرۆیشت، سەیارەكەم لە سەرجادە وەستاند ووتم كێ سەردەكەوێ سواربێت ئیتر پرم كردەوە لەخەڵك، باوكیشم سەیارەكەی پڕكردبوو لەخەڵك بەڵام ئەمجارە لە عەبابەیلێوە رۆیشتینەوە . چونكە رێگەی عەنەب كیمیایی لێدابوو خەڵكی زۆر كوشتبوو بۆیە بڕیاڕماندا لەوێوە برۆینەوە . ئەوەش رێگەیەكی سەربازی بوو زۆر سەخت بوو، تەنانەت بەقۆڵی ئاوێنەكانیشەوە خەڵك خۆی هەڵواسیبوو، لەپشتی كوشنەكەمەوە كە بۆشاییەك هەیە خەڵكی تێدابوو. رێگەكە زۆر سەخت بوو تەیارەش هەر بەئاسمانەوە دەسوڕایەوە دەبوو زوو لایتەكان بكوژێنمەوە، كە دەرۆیشتنەوە دەبوو لایت هەڵبكەمەوەو بكەومەوە رۆیشتن، ئەو رێگایە هەموو سەعاتێك رێگایە من بەسێ سەعات ئەو رێگایەم بڕی . بەتایبەتی رێگەی تاوێرە زۆر زەحمەت بوو لۆفەی وای تێدا بوو دەبوو دوجار بەگ دابنێم ئینجا بسورێمەوە خەڵكێكی زۆر زۆرم باركردبوو، جادەكە بەدیوی ئەودیودا زۆر سەرەولێژ بوو، سەرما بوو چاویشم قورس ببوو، دیاربوو كە ئەو تەرمانەمان لادابوو كاری تێكردبووم هەرچەندە قنعایشم پێبوو بەڵام نەمدەتوانی بیبەستم چونكە پێی تەنگە نەفەس دەبووم .
(قناع)ت[2] لەكوێ دەستكەوتبوو ؟
ئەوسەربازگایانەی نزیكمان هەیانبوو پێشتر لێم وەرگرتبوون .
ببورە بائەو پرسیارەم بیرنەچێت تەرمەكان رەنگیان چۆن بوو ؟
هەندێكیان لەگوێچكەیانەوە خوێن هاتبووە دەرەوە بەڵام بە زۆری دەمیان كەفی كردبوو. شتێكی گرنگت بۆبگێڕمەوە خاڵۆیەكی دایكم هەبوو محمود بەگ لەگەڵ خاڵۆ مستەفا ئەوان پێكەوە بوون لەنزیكی عەنەب ئەو لەوێ بەكیمیاییەكە مردبوو بەڵام خاڵۆ محمود بەگ بەهۆی ئەوەی بەردەوام جگەرەی كێشابوو كیمیاییەكە كاریگەری بەسەرییەوە نەمابوو چونكە دەڵێن ئاگر بۆ نەهێشتنی كاریگەری كیمیایی باشە . ئەویش چوارساڵ پێش ئێستا ئەمری خوای كرد .
ئەوكاتە ژمارەی خانەوادەكەتان چەند كەس بوون ؟
بەمنەوە سیانزە كەس بووین شەش برام و چوار خوشك و دایكم و باوكم .
كە لەبەڵخە بووین دوو ڕۆژ لەوێ ماینەوە باوكم ووتی ئێوە لێرە مەمێنن بڕۆن بۆ ئێران، ئیتر ئێمە رۆیشتین باوكم ودایكم و برایەكم لە بەڵخە لە گوندە كۆنەكەی خۆماندا مانەوە. وتیان ئێمە لێرە دەمێنینەوە ئەگەر وەزعەكە بەرەوباشی چوو باخەكانیش ئاودەدەین . بەڵام لەبەرئەوەی ئێرانیەكانیش ز‌ور لەوێ نەمانەوە پاشەكشەیان كرد، ئیتر باوكم وئەوانیش لەوێ نەمانەوەو هاتن بۆ ئێران لەوێش ئیدارەیان نەكرد ماوەی سێ مانگ لە ئێران مانەوە ئەوان گەڕانەوە بۆ عێراق ئیتر ئەوە بوو كە هەموویانیان گرت و هەتا ئیستا چارەنوسیان نادیارە . ئەو برایەم كە لەمن گەورەتر بوو دڵی بەهاتنەوەوە نەبوو نەیدەویست بێتەوە بۆ ئەمدیو، بەڵام مامەم هات ووتی دەبێ تۆش برۆیتەوە، چونكە باوكت وئەوان بەبێ تۆ ئیدارەناكەن، ئیتر كەوتنە خۆكۆكردنەوەو منیش خۆم ئامادەكرد بۆئەوەی لەگەڵ ئەوان بگەڕێمەوە . نوسراویان بۆمنیش كردبوو، بەڵام من ووتم بەخوا من تاقەتی بەزمورەزمی سەربازی وڕاکەڕاک (عەسكەری و فیرار)یم نەماوەو ماندووبووم بەدەست سەربازی و زیندان و بێنەوبەرەی حكومەتەوە، باوكم ووتی دەتۆمەیەرەوە .. راستی من ئەوكاتەش خانەی خۆم جیاواز بوو. منیش ماڵم پێچابووەوە هەرئەوەندە مابوو ماڵ باربكەم . بەڵام من خوا نایە دڵمەوە دیاربوو قسمەتم لەگەڵ ئەوان نەبوو، باوكیشم پێی گووتم تۆمەیەرەوە .
ببورە ئێوە لەچ ئۆردوگایەك یشتەجێ بوون؟
ڕەوانسەرەوە هەروا چارەكێك دەبێ . لەوێ هەندێك قاعەوشتی تێدابوو ئێمە لەناو ئەو قاعانەدا بووین .
ئێمە لەشارەكەی هەسەن ئاوا بووین .
كەواتە ئێوە لە ئۆردوگاكاندا نەبوون ؟
نەخێر ئێمە لەئۆردوگانەبووین . لەبەرئەوەی ماڵی مامەم دكتۆر یوسف لەوێ بوو ئێمەش چوینە ئەوێ مامەم پێشمەرگەی پارتی بوو .
ئێوە چۆن لەخۆتانەوە بڕیارتاندا بگەرێنەوە یان پروپاگەندەیەكی لێبوردن هەبوو؟
بەڵێ لێبوردنێكی گشتی هەبوو ئەوەی مانگی ئەیلول خەڵكێكی زۆر بەو لێبوردنە گەڕانەوە بەڵام ماڵی ئێمە كەمێك دواكەوتن، باوكم لەوكاتەدا دڵی پێوەی نەبوو بگەرێنەوە كەچی هەروا دوسێ ڕۆژی مابوو تەواوبێت باوكم ووتی بەخوا ئێمەش دەڕۆینەوە . هەرچەندە مامەم زۆری پێووت كورە مەڕۆرەوە ئێرەتان باشترە پێی ووت تۆ پارەوماڵێكی زۆرت هەیە، بەخوا كە هاتەوە چوار لۆری بەس غەرازی باركرد، بایی سەدهەزاردیناری عێراقی شتی سەند لەگەڵ خۆی هێنایەوە بۆ عێراق ئەویش رۆیشت فەوتا. بەقسەی مامەمی نەكردو هاتەوە بەڵام سێ چوار ڕۆژ بوو لێبوردنەكە تەواو ببوو، ئیتر ئاوایان لێهات .
بە دیاریكراوی نازانی چی ڕۆژێك بوو لەوێوە بەرێكەوتن ؟
نەبەخوا بیرم نایات بەڵام لێبوردنەكە چەند بوو ؟
٦ی ئەیلول بوو . بۆماوەی مانگێك بوو .
ئێ كەواتە هەتا ٦/١٠ بووە ئەوان دوای ئەوە هاتنەوە . وابزانم ٢٧/١٠ بوو كە هاتبوونەوە هەرئەوانیش نەبوو ٢٢ خێزان بوون، ئیتر هەرلەتەوێڵەوە یەكسەر بردبویانن بۆ تەوارییەكەی سلێمانی ولەوێ هەروا سێ چوار ڕۆژێك هێشتبویاننەوە، ئیتر رەوانەی تۆپزاوایان كردبوون، ماوەی سێ مانگیش لە تۆپزاوای لای كەركوك مابوونەوە.
چۆن ئەوزانیارییەت دەستكەوت كەس هەبووە لەگەڵ ئەوان بوبێ بڵێت سێ مانگ لە تۆپزاوا بوبین .؟
بەڵی هەیە، ماڵی كاك ئەحمەد لەوێ بوون ئەوان بەوەرقەی شەهیدی قادسیە بەربوون لەوێ پێیانوتبوون كێ شەهیدی هەیە ؟ ئەوان ووتبوویان ئێمە كورێكمان شەهیدە .
ئەحمەدكێیە خەڵكی ئێرە بوون ؟
بەڵی خەڵکی ئێرەن ئەحمەدی تەرەپیازی پێدەڵێن لێرە بەوە ناسراوە . ئیتر باوكیشم ووتبووی ئێمەش شەهیدمان هەیە ووتبویان كوا بەلگەكەت بێنە بابەرتان بدەین بەڵام باوكم هیچ وەرقەیەكی پێ نەببوو.
جا شەهیدتان هەبوو یان هەروا وتبووی ؟
بەڵێ من نەنكم بە تۆپی ئێران شەهید بوو. بەڵام هیچ وەرقەیەك بەڵگەیەكی پێنە ببوو، ئەگەر وەرقەیەكی پێبوایە ئەوانیشیان بەردەدا. ئەوەشم بیرچوو كە لەعەربەت خزمی خۆمان بینیبویانن بەڵام ئەوان نەیانزانیبوو ئاوایان لێدێت. كەسێكی ترهەبوو ناوی حەربییە بوو، مامەم زۆر هەوڵی دابوو بەریانبدات ئەو حەربییە ژنێكی بەعسی بووە مامەم ناسیبووی چوو بۆلای پێی ووتبوو بۆ زوو نەهاتی ئەوانەی تۆ باسیان دەكەی هەموویان لێرە بوون بەمندالەكانیانەوە، گواستراونەتەوە بۆ سەماوە تۆ زوو قسەت بكردایە هەولێكم بۆ دەدایت بەریانبدەین . چونكە كەمن لە ئێران بووم مامەم هەوڵی زۆری بۆدابوون بەڵام بێسود بوو.
كێ دەزانێ كەسوكارەكەت براون بۆ نوگرەسەلمان ؟
هەرئەو ئافرەتە بە مامەمی وتبوو.
وتبووی بۆ سەماوە یان بۆ نوگرەسەلمان ؟
هەرئەو ئافرەتە بەعسیە كە حەربییەی ناوبووە وتبووی براون بۆ سەماوە بەڵام مەرج نیە بردبێتیانن بۆ نوگرەسەلمان .
هیچ كەسێك كە لە نوگرەسەلمان گەراوەتەوە كەسوكاری تۆی نەبینیوە ؟
نەخێر كەس نەیبینیون، بەڵام هەندێك پروپاگەندە هەبوو بۆنمونە كابرایەك دەیگووت من ماڵی باوكتم بینیوە، لەتەلبەندێكدا بوون لەناو سەربازگەیەك بوون، هەتا وتیشی باوكت دەستی شكاوە، بەڵام ئەوە هەر پروپاگەندەیەك بوو، چونكە ئەوانەی ئێمە جیاواز بوون، لەوەناچێت ئەوانەی ئێمەیان بردبێت بۆ نوگرەسەلمان لەوەدەچێت هەریەكسەر لە تۆپزاواوە بردبێتیانن زیندەبەچاڵیان كردبن .
ووتت ئەوان ٢٢ خێزان بوون ئەی نەتزانی ئەو ٢٢ خانەوادەیە بەهەموویان چەند كەس بوون ؟
نابەخوا بەژمارە نازانم بەڵام پێنج خانەوادەیان خەڵكی دێكەی خۆمان بەلخەی هەورامان بوون .
كێ و كێ بوون ئەو خانەوادانە .؟
ماڵی كاك فەریق و ماڵی كاك میكایل و ماڵی باوكی و ماڵی باوكی من و ماڵی كاك سلێمانیش بوون ئەوان خەڵكی سەرگەت بوون.
كەواتە خانەوادەكانی ئێوەش وەك كوروكچەكانی حسێن شا تەنها براون بۆ تۆپزاواو لەوێوە ئیتر بێ سەروشوێنكراون .
بەڵێ بەڵێ هەربەیەكەوە بوون، منداڵەكانی حسێن شاوماڵێكی تریش هەرلەگەڵ ئەواندا بوون، ماڵی باوكی مامۆستا عومەر ئەویش هەمووكەسوكارەكەی ئەنفالكراون و ئێستا تاقانە ماوەتەوە .
مەبەستت مامۆستا عومەر خۆشی ئەنفال بوو؟
بەڵێ ئەویش وانە دەڵێتەوە، كەسوكاری ئەنفالە
ئەوەی من باسی دەكەم شاعیرە عومەر محەمەد سوبحان ؟
نەخێر ئەوە نیە ئەوەی من باسی دەكەم عومەرسلێمان قادر . كاك عەلی مستەفاش هەروەها هەموو كەسوكارەكەی ئەنفالن .
ئەویش بەتەنیا ماوەتەوە ؟
نا نابەتەنیا نیە، ئەو خۆی و سێ خوشكی دەرچوون .
كاك فەرید من ئەوە دەزانم كە ئێوە خانەوادەیەكی خۆشگوزەران بوون لەهەڵەبجە. بەڵام ئەنفال ئاوای لێكردن .
بەڵێ پێموایە باوكم پێنجەمین كەسی دەوڵەمەندی هەڵەبجە بووە، ئەوكاتە بێجگەلەوەی لەلای خۆم بوو، باوكم پیكابێكی پێبوو، تراكتۆرمان هەبوو، چوار لۆریشمان لەلای سایەق بوو لە سلێمانی، خەڵكێك ئیخباری كردبوو كەئەو لۆریانە هی ماڵی ئەنفالكراون عەلی لوتماسی چووبوو لە سایەقەكانمانی سەندبووەوەو بردبوونی رادەستی حكومەتی كردبوون، حكومەتیش دوایی خستبوونیە مزایەدەوەو بەخەڵكی فرۆشتبوون .
سایەقەكان كێ وكێ بوون ؟
سایەقەكان یەكێكیان حەسەن قادر بوو، یەكێكی تریان لەلای لوقمان حەسەن بوو، ئەمە دوو یەكێكی تریشان لای كاك ئەورەحمان بوو لەم ماوەیدا مردوئەمری خوای كرد، كاك حەسەنیش هەر مردووە، تەنها یەكێكیان لەژیانداماوە بەڵام پێش ئەوەی بمرن چووم بۆلایان وتیان ئەوەندەی توانیمان پاراستمانن و لەلای خۆمان بوون، بەڵام ئیتر كە جاشی حكومەت هات لێی سەندین دەسەڵاتمان نەما، دواترئەوانە لەسلێمانی خرانە مزایەدەوە.
ئەوكاتە ئاگادار بوون كە خرابوونە مزایەدەوە ؟
بەڵێ مامەم ئاگاداربوو ئەو چوبووە مزایەدەكەشەوە وتبووی بابزانم كێ دەیكڕێت .
ئەی پێی نە وتبوون كە ئەوە ماڵی خەڵكە ..؟
ئەی كاكە لۆری (سنوی و رەقم) ساڵانەی هەیەو ژمارەی هەیەو مڵكی خەڵكە كەسێك كە دەیكڕێت نازانێ ئەوە ماڵی خەڵكە ؟ دەبێت بیزانێت .
ئەی مامەت نەیزانی بوو كێ كڕیبونی ؟
باچۆن؟ نەیزانیبوو خەڵكی سلێمانی بوون یەكێكیان ماڵی لەزەرگەتە بووە، من بۆخۆم چووم بۆ كەركوك سەیرم كرد (سنوی)ساڵانەکەیهەربەناوی خۆمانەوەیە، بەڵام بەنوسراوی دائیرەی ئەمن تەحویلكراوە .
جۆری سەیارەكان چی بوون ؟
سكانیاو ئاخچەم بوون . تەنكەرێكیش بوو بەڵام ئەوەیان مامەم خۆی فرۆشتبووی .
دوای ئەوەی حكومەتی بەعس لێرەنەماو حكومەتی هەرێمی دامەزرا تۆهیچ سكاڵایەكی یاسایت لە سەر ئەوجاشە عەلی لوت ماسی نەكرد ؟
نەوەڵا سكاڵای چی بكەم دامە دەستی خوا بائەو حەقی خۆی لێبكاتەوە .
ئەی تۆ ئەگەر قەرەبووی ئەنفال بكرێتەوە بەبێ سكاڵای یاسایی چۆن دەتوانی قەرەبوو وەربگریتەوە ؟
داوامانكردووە سكاڵامان لەرێگەی كۆمەڵەی قوربانیانی هەڵەبجەی شەهیدەوە كردووە ( [3]) وەزارەت و (دەزگای شەهیدان)([4])یش لەوە ئاگادارن ووتوومانە ئێمە سامان وسەیارەوشتمان زۆر فەوتاوە .
باسی ئەوەت كرد كە باوكت لەكاتی گەڕانەوەدا غەرازێكی زۆری هێناوە ؟
كۆمەڵەی قوربانیانی كیمیاباران نالێم كۆمەڵەی قوربانیانی ئەنفالی هەڵەبجە ئەوەی كاك عەلی عارف ئەوان سەرپەرشتی دەكەن ، ئایا تۆنازانیت كۆمەڵەیەكی واهەیە ؟
لەكوێیە لێرە ؟
بەڵێ لێرە لەهەڵەبجە .
من ئاگاداری نیم و كەسیش ئاگاداری نەكردوومەتەوە، بەڵام ئەندامم لەكۆمەڵەی شەهیدانی هەڵەبجە .
مەبەستت كۆمەڵەی قوربانیانی كیمیابارانی هەڵەبجەیە ئەوەی كاك حیكمەت وئەوان سەرپەرشتی دەكەن ؟
بەڵێ من ئەندامم لەوێ ئەوەی تر كە تۆباسی دەكەیت ئاگادارییان نەكردووم نەمبیستووە. هەقە ئاگادارییان بكەیت بۆئەوەی بزانن كە خەڵكی تریش هەیە لە هەڵەبجە ئەنفالی هەیە .
تۆهەتاكەی لە ئێران مایتەوە ؟
دوای دووساڵ ، من هەرلەوێ بووم ئینجا گەرامەوە .
دەتزانی كەسوكارەكەت بەچ چارەنوسێك گەیشتوون ؟
دوای شەش مانگ ئینجا زانیم زۆر خەفەتم خوارد. وەزعم تێكچوو، توشی كەئابە بووم ، وەزعێكی زۆرخراپم هەبوو، نازانم چۆن ئەوڕۆژانەم بەرێكرد خوایارمەتیدام و سەبوری دام ئەوكاتە تەنها كورێكمان هەبوو، ئێستا گەورەبووەو ژنم بۆهێناوە، ئەوكورە تەنها سەبوریم بوو.
كەس نەبوو لە ئێران هاودەنگیت بكات و دڵتبداتەوە ؟
بەڵێ ماڵی مامەم لەوێ بوون ئامۆژنم زۆر دڵی دامەوە ئەو زۆربۆم باش بوو، بۆخۆشی پورزای دایكم بوو . ئەوان دڵخۆشییان دەدامەوەو بۆخۆشم لەوێ سەرقاڵی ئیشوكاربووم ئیشی لۆری وبارم دەكرد.
كێ ئەو هەواڵەی پێدایت و چۆن پێیان ووتیت ؟
مامۆستا برایم كاغەزێكی ناردبوو بۆماڵی خاڵۆی ئەوانیش هەر پورزای باوكم بوون بەیەكەوە بوون لەگەرانەوەدا پێكەوە گیرابوون، ئەو هەواڵەكەی ناردبوو. ئیتر ئەوانیش بەمنیان ووت كە ئەو ٢٢ خێزانەی كە لە سنوری تەویڵەوە رۆیشتوونەتەوە هەموویان گیراون .
ئیتر ئەو ئاگاداری كردبوونەوە لەوەی كە ئێوەش نەیەنەوە ؟
بەڵێ نوسیبووی ئەوانەی پێش لێبوردن هاتوونەتەوە هەموویان براون بۆ سجن و خواردنی خراپیان پیدەدەن و ئاوی سوێرو ئەوانەی دوای لێبوردنیش هاتوونەتەوە بێ سەروشوێنكراون . ئیتر خۆشت باشتر دەزانی كە ئەوانەی لە نوگرەسەلمان گیرابوون چییان لێبەسەرهاتووە، كاك ستارپاڵانەیی بۆی گێڕامەوە كە ئەوانەی گیرابوون چۆن ئەشكەنجەیانداون ووتی: ئافرەتێك دوگیان بووە بەلەقەداویانە لەسكی بۆئەوەی منداڵەكەی فڕێ بدات . تەرمەكانیش دەدرانە دەم سەگەوە كە بەریش بووین بردیانین زۆرخزمەتیان كردین و بردیانین بۆلای دكتۆرو چەند ڕۆژێك خواردنی باشیان پێماندا بۆئەوەی كەمێك رەنگ و رووهەڵبهێنینەوە ئینجا بەریانداین .
ئەی كەگەرایتەوە بۆعێراق چیت لێ بەسەرهات و چۆن دەژیایت ؟
كە گەرامەوە وەزعم زۆر خراپتر بوو، چوم لە سلێمانی مالێكم پێكەوە نا خانوویەكم بەكرێ گرت، چونكە خۆم فیراربووم یەكسەر گرتیانم بە عەسكەر، لەپێشەوە رەوانەی دهۆكیان كردم، بەڵام زۆر نەبوو كە عەسكەربووم، لەیەكە سەربازییەكەی خۆمدا بانگیانكردم و گرتیانم، رەوانەی ئەمنی بەغدایانكردم، لەدهۆكەوە بەسجنی رەوانەی موصلیان كردم لەوێشەوە بۆ كەكوك ئینجا ناردیانم بۆ شعبەی پێنج لەبەغدا، من و دوكەسی تر بووین هەر كوردبوون و خەڵكی لای خۆمان بوون، یەكێكیان تەمەنی سەروی پەنجا ساڵ بوو بەیەك كەلەچە بەیەكەوە بەسترابووین، لەئەمنی بەغدا دەستی دەلەرزی زۆردەترسا، ئەو دەیگوت ئیعداممان دەكەن، منیش پێمگووت ئەگەر خوارازی لە سەر بوو با ئیعداممان بكەن، چاومان بەسترابوو بردیانینە ژێر زەمینێكەوە لە شعبەی پێنج زۆر ناخۆش و ترسناك بوو، كوردی تێدا بوو عەرەبی تێدابوو، ئەمنەكان ئەوەندە دڵرەق و نائینسان بوون، هەرچی هەست و سۆز هەبوو نەیانبوو، كردیانینە ژورەوە بەوانەی ناو سجنەكەی ووت ئەمانە دەناسن سجنەكان وتیان نایاناسین .
ئەوانەی تر چی بوون سجنی سیاسی بوون یان وەك ئێوە بوون ؟
یەكێكیان كورد بوو ووتی من شەش ساڵە لێرەم كەسوكارم نازانن ماوم یان نەماوم، بەبیجامەوە هاتمە دەرەوە بۆ نانكرین، ئەوە شەش ساڵە لێرەم . یەكێكی تری تێدابوو ئەویش هەر كورد بوو دوان سیانێكی كوردی تێدا بوو، هەیان بوو دەیگوت من شەش ساڵە لێرەم و هەیانبوو دەیگوت سێ ساڵە لێرەم . ئێمە زۆرنەماینەوە ماوەی ٤٥ شەوماینەوە بەڵام كە دایانین بە دادگا، ئازادیانكردین و رادەستی ئینزیباتخانەیان كردینەوەو ناردمانیانەوە بۆ وەحدەكانی خۆمان.
ئەی شێوەی دادگایی كردنەكەتان چۆن بوو نەیان ووت ئێوەمان بۆچی گرتووە ؟
دوو حاكم بوون، یەكێكیان زۆر تورەو توندبوو، ئێمە چاومان بەسترابوو ئەوانمان نەدەبینی حاكمەكە وتی : تۆكەسوكارت پێشمەرگەیە، ووتم نەخێر پێشمەرگەنین، ووتی ئەی بۆچی چونەتە ئێران ووتم ئێمە نەچووین ناوچەكەمان گیراوەو وەك دیل رەوانەی ئێران كراوین، كەسوكاریشم هاتوونەتەوەو گیراون ووتی درۆمەكە باش بوو حاكمەكەی تر ووتی راستدەكات كەسوكاریی گیراون. ئیتر نەیانهێشت زۆر بمێنینەوە وتی بیانبەنەوە بۆ قاعەكە ئیتر زۆری نەبرد هێنایانین بۆ ئینزیباتخانەی حارسیە. ئەوێش بەهەمان شێوە خەڵكێكی زۆری تێدا گیرابوو، یەكێك لەو قاعانەی حارسیە كوێتیەكانی تێدا بوو، بەچاوی خۆم بینیمن ئەوان بەتەنكەر ئاویان بۆهاتبوو ئەوەبوو كوێتیەكانیشیان وەك ئەوانەی خۆمان بێسەروشوێنكرد.
چۆن زانیت ئەوانە كوێتییەكانن ؟
پێشئەوەی بگیرێین زانیبومان كوێتیەكان گیراون، لەوێش جل وبەرگی عارەبیان لەبەردابوو، بەعەرەبی قسەیان دەكرد، ئیتر باسیان كردن ووتیان ئەوانەی قاعەی ئەوبەرمان ئەوە ژن ومنداڵی كوێتیەكانن .
كەواتەی تۆ ساڵی ١٩٩٠ گیراویت ؟
بەڵێ من كە هاتمەوە یەكسەر گیرام بەعسكەرولەوێش گرتیانم و بە كەلەپچەكراوی هێنایانم بۆ ئێرە شوعبەی پێنج لە ئەمنی بەغدا. دوایی بە تفسیرات ناردیانینەوە بۆكەركوك لەوێشەوە بۆ موصل، ئینجا هەر بەسجنی بردیانینەوە بۆ فرقە، لەوێش دوو شەو سجن بووین ئینجاناردیانینەوە بۆ وەحدەكەی خۆمان لەسوارە توكە . ماوەیەك لەوێ عەسكەر بووم بەبڕیاری ١٤٠ خزمەتی سەربازییەكەیان هەڵپەساردین ناردیانینەوە بۆ تەجنید ووتیان برۆنەوە چاوەروان بن ماوەی ساڵێكی تر بانگتان دەكەینەوە بۆخزمەتی سەربازی، ئیتر من هاتمەوە بۆ سلێمانی هێشتا ماوەی ساڵەكەمان تەواو نەبوو كە راپەرینی ساڵی ١٩٩١ رویدا. من هەر ئەوكاتەی راپەرین رویدا هاتمەوە بۆ هەڵەبجەو دەستمكردەوە بەچاككردنەوەی خانووەكەمان . دەمەوێ ئەوەش باس بكەم كە من هاتمەوە بۆ سلێمانی پیكابێكم كڕی كاسبیم پێدەكرد، ئەو ڕۆژەی راپەرین لە سلێمانی بوو من لە گۆخڵان بووم، وەزعەكە زۆر ئاسایی بوو سەیتەرەوشت وەكو خۆی وابوو، هاتین لەعەربەت ووتیان مەرۆنەوە بۆ سلێمانی شەڕەو وەزع شێواوە، بەڵام ئێمە هاتین هەرلەعەربەتەوە سەیارەكەم پركرد لەخەڵك دەبل كابینەیەكم پێبوو دواوەو پێشەوەش هەر خەڵكی تێدابوو دیاربوو جادە چۆڵ بوو كەس نەدەچوو بۆسلێمانی . كە گەیشتینە سەیتەرەكەی سلێمانی هێشتا عەسكەرەكان هەر لە شوێنی خۆیان بوون، كاتێكمان زانی خەڵك و پێشمەرگە هاتن سەیتەرەكەیان دایە بەرگوللە و هەرچی عەسكەر لەسەیتەرەبوو رایانكردو چوونە ژورەوە، ئیترئێمە لەوكاتەدا دەرچووین و رزگارمان بوو. ئیتر ئەوەبوو لەسلێمانی ئەمنەكان هەر دوو ڕۆژ مقاومەیان كرد سلێمانی گیرا . ئێمە ماڵمان لەلای دائیرەی ئەنفالەكە بوو ئەویش گیرا .
بەشداری راپەرینت نەكرد بەتایبەتی گرتنی دائیرەی ئەنفالەكە ؟
نەخێر نەوەڵا بەشداریم نەكرد.
دڵنیام لەوەی ڕوخانی رژێم و دادگایی كردنی سەدام و رژێمەكەیت بەلاوە زۆر خۆشبووە، بەڵام من پێمخۆشە هەستی تایبەتی خۆتم پێبلێیت ؟
بەخوا ئەوەندەم پێخۆش بوو، وامدەزانی كەسوكارەكانم هاتوونەتەوە، ئاخر گرتن وكوشتنی منداڵ وپیر، گرتن و كوشتنی ئەو هەموو ژن و منداڵانە چ دینێك قبوڵی دەكات، ئاخر ئینسان دەستدرێژی دەکاتە سەر ژن ومنداڵ ؟ بەعسیەكان ئەوەندە دڵرەق بوون ئەوەندە خراپ بوون هەتا ئەو ڕۆژەی دەمرم زوڵم وستەمی ئەمانەم لە بیرناچێتەوە. بۆ ئێمە كە بەبازگەیەكی ئەو بەعسیانەدا تێدەپەرین كەس هەبوو خۆی بە پیاو بزانێ دەی وت من بەشەرم ؟ هیچ ڕێزێك بۆ مرۆڤ لە ئارادا مابوو ؟ بەڵام با هەڵەی كوردی خۆشمان باس بكەین، كاكە پێشمەرگەش هەڵەی بوو ئەگەر خەڵكیان پێنەدەپاڕێزرا بۆچی واماڵی خەڵكیان وێرانكرد، من زۆرم لەوانەی گەرمیانیش بیستووە دەیانگووت پێیانوتووین بۆ كوێ دەڕۆنەوە بن باڵی حكومەت خۆمان دەتانپاڕێزین، بەڵام كە تینیان بۆهات نەیانتوانی كەس بپاڕێزن وخۆیان هەڵاتن .
ئێستا لە دوای بیست وشەش ساڵ كۆمەڵگای كوردی وحكومەتی هەرێمی كوردستان چۆن سەیرتان دەكات ؟ ماف وئیمتیازتان چییە ؟
بەڕاستی ئیهمالییان زۆرە كەموكوڕییان زۆرە، نەك هەرلەگەڵ ئێمە لەگەڵ پێشمەرگەی خۆشیان لەم ماوەیەدا چوومە لای پێشمەرگەیەك ٣٠ساڵی تەواوپێشمەرگە بووە، وتی چومەلای بەرپرسەكەم (ناوی پاڕێزراوە) هیچی بۆنەكردووم ئاخر دورلەڕوی تۆ خەڵك هەیە جاش بووە ئیمتیازوموچەی بەرزی هەیە ئەویش بەتەمەنەو خاوەنی ماڵ ومنداڵێكی زۆرە پشتگوێیانخستووەو هیچیان بۆنەكردووە. پێویستە حكومەتی هەرێم بە خۆیدابچێتەوە هەركەسێك مافی بەسەر خەڵك و حكومەتەوەیە مافی خۆی پێبدات . ئیتر ئەوەش دەزانم كە حكومەتەكەشمان هەلومەرجی باشی نەبووە كێشەو گرفتی زۆر بووەو بەكورتیەکەی نەیانهێشتووە بپەرژێتە سەرئەوەی لابەلای شەهیدان و ئەنفالكراوان و كەسانی وەك منیش بكاتەوە.
سوپاست دەكەم ئەوە هەستێكی جوانە كە پێشخۆت باسی دەردی ئەوانی تردەكەیت، من سەبارەت بەخۆت پرسیارم كرد ؟
بۆخۆشم دوساڵی تەواومن موچەی كەسوكارەكەم وەرنەگرت دەیانگووت تۆ موچەناتگرێتەوە، وەرە ١٢كەست ئەنفال بكرێت و پێشت بلێن موچە ناتگرێتەوە ؟! بەڕاستی ئەوە زۆر جێگەی نیگەرانی و گلەییە . خەڵكیش هەیە تەنها كەسێكی ئەنفالكراوە هەروەك من موچە وەردەگرێت ئەوەش جوان نیە بۆحكومەت .
ئەی خەڵكی شارەكەت گەرەكەكەت ؟ كوردبەگشتی چۆن سەیرتان دەكات بەچاوی ڕێزەوە سەیرتان دەكات یان بەزەیی پێتاندا دێتەوە ؟
خەڵك بەگشتی باشە كەدەزانن كەسوكاری ئەنفالین زۆر ڕێزمان دەگرن . من مەمنونی هەموو ئەوانەم كەڕێز لەكەسوكاری ئەنفال دەگرن .
بیرورات چی بوو بەرامبەر ئەو ڕێزلێنانەی كە بۆتاقانەكانی ئەنفال وكیمیابارانكرا ؟
زۆركارێكی باش زۆرمان پێخۆش بوو، هەلبەت خۆشە خەڵكێك یان حكومەت ئێمەی لە بیربێت و ڕێزلێنانمان بۆ بكات . بەتایبەتی ئەوفەرمایشتەی بەریزت زۆر جوان و لەجێی خۆی بوو كە تاقانەی ئەنفال وكیمیاباران نەكرێن بە پێشمەرگەو پۆلیس و ئاسایش چونكە خێزانێك بەتەنیا یەك كەسی مابێت هەقی خۆیەتی ژیانی پاڕێزراوبێت .
پرسیارێكم ماوە دەبوو زوتر بمكردایە ئێوە كەلە ئێران هاتنەوە چون لە سلێمانی نیشتەجێ بوون، ئەی ساڵی چەند لە سلێمانیەوە گەرانەوە بۆهەڵەبجە ؟
ساڵی ١٩٩١ كە راپەرین بوو ئێمە یەكسەر هەر زۆر زوو گەراینەوە بۆهەڵەبجە .
تۆئێستا چەند منداڵت هەیە ؟
من حەوت منداڵم هەیە، دووكچم چونەتە ماڵی خۆیان و كورێكم ژنی هاوردووەو لەماڵی خۆیدایەتی كچێكیشم فەوتی كرد، تەرمەكەیمان لەئێران ناشتووە.
بۆچی كۆچی دوایی كرد نەخۆش بوویان كاریگەری كیمیایی بەسەروە بوو ؟
نەخێر بە نەخۆشی كۆچی دوایی كرد ماوەی مانگێك لەخەستەخانە بەدیارییەوە بووین لەگەڵ یەك کچێكی ترماندا کە پێکەوە دوانەبوون ئیتر ئەویان مردو وا لەوێ ناشتوومانە . ئەوەكەی ترمان ماوە .
هیچكام لەمنداڵەكانت بەناوی خوشك وبراكانتەوە نەناوەتەوە ؟
نەوەڵا دڵم نەهات بەڵام پورێكم كچێكی بەناوی دایكمەوە ناوناوەتەوە .
من هیچ پرسیارێكم نەماوە ئەگەر تۆ شتێكت هەیە باسی بكەیت ؟
من زۆر سوپاست دەكەم
قایلی ئەم دیدارەی ئێستا تۆمارمانكرد بڵاوبكرێتەوە ؟
بەڵێ قایلم چۆنت پێباشە بڵاوی بكەرەوە .
باخەڵك بزانێ ستەمی سەدام و بەعسیەكان چۆن بووە كەسوكاری ئەنفالكراوەكان و
ئەوانەی ئەنفالكراون چییان بەسەرداهاتووە.
[1]ئەحمەد ئاوا بەناوبانگترین سەیرانگاو شوێنی گەستیاری ناوچەی شارەزورەو لەسەر ئاستی عێراقیش ناوبانگی هەیە.
[2]پێمباش بوو هەر وشە عەرەبیەکەی بنوسەمەوە چونکە لەباسی بەکارهێنانی جەکی کیمیاویدا تێگەیشتنی ئاسانترە دەنا دەمامک وشەیەکی کوردی تەواوە و ماسکیش بەکاردەهێنرێت .
[3] مەبەستی لەم كۆمەڵەیە كۆمەڵەی قوربانیانی كیمیابارانی هەڵەبجەیە .
[4]دەزگای شەهیدان مەبەست لە بەرێوەبەرایەتی گشتی كاروباری شەهیدان وئەنفالكراوانە، بەرلەوەی وەزارەتێك هەبێ بەناوی كاروباری شەهیدان وئەنفالكراوانەوە، ئەو دەزگایە هەبووە بەڵام هی حزب بووە بەناوی دەزگای شەهیدانی شۆڕشی گەلی كوردستان هەبووەو لەهەولێریش دەزگای شەهید هەبوو . یەكەمیان سەربەیەكێتی نیشتمانی كوردستان و دووهەمیشیان سەربە پارتی دیموكراتی كوردستان بووە . بەڵام ئێستا ئەو دەزگایانە لەكاركەوتوون و بەرێوەبەرایەتی گشتی كاروباری شەهیدان وئەنفالكراوان جێگەی گرتوونەتەوە.
