کوردو عێراقی بوون، لە دەسەڵاتی سوننەو شیعەکاندا
کوردو عێراقی بوون، لە دەسەڵاتی سوننەو شیعەکاندا
عەدالەت عومەر – ٢٩/٩/٢٠١٧ – هەولێر
نوسەر و لێکۆلەری بواری جینۆسایدی گەلی کوردستان
لێکچوونی بریارەکانی سزادانی گەلی کوردستان لە لایەن حکومەتی عێراق و ئەنجومەنی نوێنەران بە بریارەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی شۆرش و لێژنەی کاروباری باکور لە سەردەمی بەعس لەسەر داوای سەربەخۆیی کوردستان.
هەموو جیهان هەروەها سەرکردایەتی سیاسی و شارەزایان ئەم بابەتە بە هەند وەربگرن کە ٧ خاڵ لەو ١٣ خاڵەی حکومەتی عێراق و ئەنجومەنی نوێنەران لە دژی کورد و سزادانی دەریان کردوە لە خاڵەکانی ۲ و۳ و ٤ و٥و ٦و۷و۱۱ هاوشێوەی بریارەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی شۆرش و لێژنەی کاروباری باکوری حیزبی بەعس بە سەرکردایەتی سەدام حۆسین وعەلی حەسەن مجید کە لە سەردەمی خۆیان لە دژی بزووتنەوەی رزگاری خوازی گەلی کوردستان، لە دژی کورد بە تۆمەتی جودایی خوازی و بەکرێگیراو و پیلانی زایۆنیزم و ئیمپریالیزم دەریان کردەبووو، نیازێکن دەچنە خانەی قڕکردنی بەکۆمەڵ واتە تاوانی جینۆساید و تاوانی دژەمرۆڤایەتی و تاوانی جەنگ، چونکە بە پێی مادە و برگە یاساییەکان لە پەیماننامە و بریارو یاساکانی نێودەوڵەتی بەتایبەتی پەیماننامەی قەدەغەکردنی جینۆسایدی ساڵی ١٩٤٨ لە بارەی جینۆساید تەنها نیەتی لەناو بردن بەسە بۆئەوەی بە جینۆساید دابنرئ و ئەو٧ خاڵە نیشان دەدەات، کە بەردەوامی و مانەوە لەگەڵ عێراق هەتاهەتایی هەرهەرەشەیە بۆسەر کورد و هەرکات سەرپێچی لە خواستەکانیان بکرێت. دیسان ئامادەن کە شاڵاوی لە ناو بردن بەرێوە ببەن و پێویستە کورد ئەو بریارانە بە هەند وەر بگرێت و لە ناوەندی نێودەوڵەتی بیوروژێنێت و دونیا لەمەبەست و نیەتی عێراق ئاگادار بکاتەوە. هەروەها سەرکردایەتی سیاسی و گەلی کوردستان دەبی لە سەر داوای خۆیان بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆ سل نەکەنەوە و پێداگری تەواوی لێ بکەن. لێرەدا بە کورتی ئاماژە بەو خاڵانە دەدەم :
لە خاڵی ٢ باس لە بڵاوکردنەوەی هێزی چەکدار دەکات بۆ وەرگرتنەوەی ئەوخاکەی بە درێژایی مێژوو و بەڵگەنامەکان بە خاکی کورد ئەژمارکراوە و لەسەربنەمایی سیاسەتی بەعەرەبکردن (تعریب) و سیاسەتی خاک سوتاندن لەلایەن حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق دەستی بەسەر داگیراوە و بە ناوچەی جێناکۆک ئەژماریان کردەبوو تاکو هێرشی رێکخراوی تیروریستی داعش بۆ سەر هەرێمی کوردستان بە ناوچە کوردستانیەکان ئەو ناوچانە کەوتە بەردەستی پێشمەرگە لەبەرهەڵاتنی هێزکانی عێراق وئێستاش بڵاوکردنەوەی هێزیش یانی راگەیاندنی شەر و بەزۆر دەرهێنانەوەی جارێکی تر لە بن دەستی کورد بە کوشتن و لە ناو بردن .
لە خاڵی ٣ باسی جێبەجێکردنی بریارە دەرکراوەکانی دەسەڵاتی جێبەجێکردن دەکات بە گرتن و دادگایی کردنی سەرکردایەتی سیاسیەکانی کورد، هەروەک لە سەردەمی حیزبی بەعس بریاری لەو جۆر بۆیان دەرکرابوو. لە گرتن و دادگایی کردن و حوکمی غیابی بۆ ئیعدام کردنیان. جا لێرە بەوەش رانەوەستاوە باسی سەرجەم ئەو فەرمانبەرانەش دەکات کە سەر بە دامەزراوەکانی دەوڵەتی عێراقن هەمان مەبەستیان بەسەردا جێبەجێ بکرێت مەگەر خۆیان بێ بەری بکەن.
لە خاڵی ٤ و ٥ گەمارودانی ئابووری و کۆمەڵایەتی و سیاسی و داخستنی سنوری ئەرزی و ئاسمانی بەسەر گەلی کوردستان وەک سزادانێکی گشتی کە کاتی خۆی حیزبی بەعس لە کوردستان بە بڕیاری/ ١٦٠ / لە ٢٩/٣ / ١٩٨٧ و بریاری ژمارە/ ٤٧٥٤ / لە ٨/٦ / ١٩٨٧ و بریاری ژمارە/ ٤٠٠٨ لە٢٠/٦/١٩٨٧ لە ئەو ناوچانەی بە ناوچە قەدەغەکراوەکان داینابوون لە ژێر ناوی (المناطق المحضور الامنیە) ئەم کارەی کردە بوو, بەڵام ئەم جارە بەشێوەیەکی گشتی بە یارمەتی ووڵاتانی ئیقلیمی ئێران و تورکیا لە بازنەی هەموو کوردستان ئەم کارە جێبەجێ دەکات ئەم گەمارۆدانەش یانی هەرەشە و گۆشار خستنە سەریان کە دان بە خواستەکانی حکومەتی ناوەندی دابنێن یان روبەروی سرینەوە و لە ناو بردنێکی ئاشکرا و لەسەرەخۆ دەبن .
لە خاڵی ٦ هەروەک دیارە باس لە جێبەجێ کردنی یاسای و دادوەری عێراقی دەکات کە تاکو ئێستا کار بە یاساکانی سەردەمی بەعس دەکرێت. کە یاسای سزادانی عێراقیە و سەپاندنی یاسا بە هەموو ئەو شتانەی ئەو پێی نارازیە و دەبی وەک ئەو بیر بکەیەوە دەنا سزادەدرێی. و جەختکردنەوە لەسەر جێبەجێکردنی بەسەر هەرێمی کوردستان لە لادان و دانان.
لە خاڵی ٧ سەبارەت گەمارۆدانی سیاسی بە دوورخستنەوەی سەرجەم نوێنەرایەتی و باڵیۆزوی ئەو وڵاتانەی لە هەرێمی کوردستان قۆنسولخانە و نوێنەراتیان هەیە بۆ ئەوەی دور لە چاوی جیهان بریارەکانی کە دەریان کردوە جێبەجی بکات.
لە خاڵی ١١ بەرتەسک کردنەوەی ئازادی بیرورا و لێکۆلینەوە لە بیروباوەر هەروەک سەردەمی بەعس مەرجیان بۆ ئەو کوردانە دانابوو و بەڵگەنامەیان سوێندیان پێ دەدان و پێ ئیمزا و پەنجەمۆر دەکردن کەبە (العائدون فی الصف الوطنی) گەراوەکان بۆرێزی نیشتمانی ناسرابوون کە من سەدان بەڵگەنامەی ئەوام لەبەردەستە و دەبا وەفاداری خۆیان بۆ حیزبی بەعس راگەیاندابا، و جنێویان بە جودایی خواز و بەکرێگیراوەکان دابا، دەنا دووچاری سزدان دەبوون یان لە کار دەردەکران یان بۆ باشووری عێراق نەفی دەکران و دوور دەخرانەوە و یان دەستبەسەردەکران و ئەشکنجە و زیندانی دەکران و بریاری گەلیان بەسەردا جێبەجێ دەکرا، ئێستاش دەبی هەمان کار بکەن و رابگەینن کە لە پرۆسەی گشتپرسی بۆ سەربەخۆیی بەشداریان نەکردوە تاکو لە شوێنی خۆیان بمینێنەوە دەنا روبەروی سزا دەبنەوە.
هەموو ئەوانە و زۆریتریش بە پێی بریار و یاسا نێودەوڵەتیەکان، دەچنە خانەی پێشلکاری مافی مرۆڤ و تاوانە نێودەوڵەتییەکانی وەک (تاوانی دژەمرۆڤایەتی و تاوانی جەنگ و تاوانی جینۆساید). بەڵام هەموو ئەوانەی ئێستا و لە رابردوش بەبەرچاوی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی ئەو کات و ئێستا گوزەر دەکات. بەڵام بەتاکید جیاوازە چونکە کورد راستە لەم پرۆسەیە، پرۆسەی ریفراندۆمی سەربەخۆیی تاکو ئێستا بەتەواوی پشتگیری نەکراوە. بەڵام عێراق ناتوانێت بەبەر چاوی جیهان لە سەرێک بە بیانووی رێگەنەدان بە دەستتێوەردان لە کێشەی ناوخۆیی عێراق کورد قڕبکاتەوە و لە هەمانکات بە پێچەوانە لە بەرژەوەندی خۆی بە کیفی دەستور خۆی پێشل بکات و دەستی وڵاتانی ئیقلیمی بۆ دژایەتی کردنی گەلی کوردستان واڵا بکات. و دواتر وەکو بەرزکی بابان لێی دەربچێت. لێرەدا شارەزایانی ئەم بوارە دەتوانن سود لەم بریارە دەرکراونە وەربگرن لە ناوەندە نێودەوڵەتیەکان بۆ بەدەست هێنانی مافی سەربەستی و ئازادی گەلی کوردستان بەکاری بهێنن چونکە ئەمە جاری جاران نیە و عێراقیش ئەو عێراقە نیە.
