ڕووداوی دەیەی دووەمی سەدەی بیست ویەك ئاوڕێك لە جینۆسایدی ئێزیدییەکان ئیبراهیم مەلازادە
ڕووداوی دەیەی دووەمی سەدەی بیست ویەك
ئاوڕێك لە جینۆسایدی ئێزیدییەکان
ئیبراهیم مەلازادە
لە دەیەی دووەمی سەرەتای سەدەی بیستەمدا، جینۆسایدی ئەرمەنییەکان و پاشان جینۆسایدی دێرسیم، کە لە دژی کوردانی عەلەوی بوو، لەسەر دەستی تۆرانییەکان کە هێشتا بۆن و بەرامی عوسمانییە سوننی مەزهەبەکەیان بەرنەدابوو، پەڵەیەکی ڕەشە بەسەر ڕووی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و تائەمڕۆش هێندەی لەچوارچێوەی بازرگانی سیاسیدا مامەڵە لەگەڵ ئەو دوو تاوانەدا دەکرێت، هێندە نەبۆتە تاوانێکی نێودەوڵەتی و لەو چوارچێوەیەدا یادەوەری بکرێتەوە، بەتایبەتیش جینۆسایدی دێرسیم بەهۆی بێخاوەنی کورد، جیاوازی دینی، یادەوەریشی وەکو پێویست ناکرێتەوە.
لەهەمان زەمەندا، دوایی یەك سەدە، جارێکی دیکە، گروپێکی ئیسلامی سوننی توندڕەو، کە “ڕێکخراوی دەوڵەتی ئیسلامییە”، لەهەڵومەرجێکی ناوازەدا، دەستی چووە خوێن و ژیان و کەرامەتی پێکهاتەیەکی دینی جیاواز و لەباڵاترین ئاستدا، جینۆسایدێکی دینی دیکەیان لەدژی ئێزیدییەکان ئەنجام دا. ئەم گروپەی دەوڵەتی ئیسلامی ناسراو بە (داعش) لای زۆرێك لە چاودێرانی سیاسی ناوچەکە و ناوخۆی تورکیا و بەشێکی زۆریش لە ئۆپۆزسیۆنی تورکیا، لەو باوەرە دان لەلایەن خودی دەستەڵاتی پارتی داد و گەشەپێدانی تورکیا و سەرۆکەکەی کە رەجەب تەیب ئەردۆگانە، کە بە میانەڕەوترین پێکهاتەی ئیسلامی سوننی دەژمێردرێت، تۆمەتبارە بە پشتیوانیکردنی ماددی و مەعنەوی لەو گروپە توندڕەوە.
بەداخەوە، بەهۆی زاڵبوونی رۆحی ئیسلامگەرای سوننی مەزهەب و ناوشیاری جەماوەری کوردستان لەئاست ئەو تاوانە مرۆییە شەرمهێنەرەدا، جینۆسایدی ئێزیدییەکان، بێدەنگ مایەوە. هیچ هەژانێکی مرۆیی گەورەی دروست نەکردوو و نەبوو بە ڕووداوێك بۆ ئەوەی لە ئایندەدا هیچ هێزێك زاتی ئەوەی نەبێت دەستی بچێتە وەها تاوانێك، کە هیچ پاساوێکی بۆدینیە.
ئێزدییەکان، پێکهاتەیەکی دینی گرنگی کۆمەڵگای کوردستانین، ئەوانیش لەلایەن حکومەتە یەك لەدوا یەکەکانی عێراقەوە، ڕووبەڕووی چەوساندنەوە و پاکتاوی ڕەگەزی و دینی بوونەتەوە، دواهەمینیشیان ئەو تاوانە قێزەونە بوو کە لە ٣/٨/٢٠١٤دا بەسەر ئێزیدییەکان داهات، هەر لەبەر ئەوەی دینێکی جیاواز و پێکهاتەیەکی جیاوازن. لەدیدی جینۆسایدکاراندا، ئەو جیاوازیە دەبێ زیندەبەچاڵ بکرێت. شوێنکەوتووانی دەبێ یا بکوژرێن، یا وەکو کۆیلە و سەبایا ڕەفتاریان لەگەڵدا بکرێت.
بۆیە بەرپرسیارێتی ئیسلامگەرای سوننی لەو چوارچێوەیەدا، بۆ پێشگرتن لە دووبارەبوونەوەی ئەو جۆرە تاوانە گەورە و ترسناکە، لەسەر ئاستی باڵادا، لەهەموو یادەوەریەکاندا، وەکو ڕەفتارێکی فیکری توندڕەوی و لایەنداری و نامرۆییانە تەماشا و سەرکۆنە بکرێت.
