سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
مرۆڤ و جوانیەکانی لەبەردەم میدیای کوشندەدا لەیادی مەرگی سینەماکاری جوانە مەرگ تەهای کەریمی
مرۆڤ و جوانیەکانی لەبەردەم میدیای کوشندەدا
لەیادی مەرگی سینەماکاری جوانە مەرگ تەهای کەریمی
عومەر محەمەد
هەتا لەکاری بەهادارو لە ژیاندا بوو،میدیای کوردی لە باشور ستەمی لە سینەماکاری جوانە مەرگ تەها کەریمی کرد، بەلای کەمەوە گرنگیان بە هەوڵ و خەونە جوانەکانی نەدا، ئەفسوس کە بەجێشیهێشتین وەک خویەکی مردوپەرستی هەمان ئەو میدیاکارو دەزگایانەی بێڕێزییان پێکردبوو بێ شەرمانە وەک هاوخەمی کەوتنە بڵاوکردنەوەی هەواڵی مەرگی ئەم داهێنەرە بەرزە، ئیدی ئەمە ئاماژەیەکی ئاشکرای بێ مۆراڵی و مەرگدۆستی ئەو جۆرە میدیاکارو دەزگاکانیانە، هەربۆیەش هێندەی هەواڵی مەرگی (تەها) بووە بابەتی گەرمی ڕاگەیاندن هێندە ژیان و داهێنانی ئەو هونەرمەندە خەمیان نەبوو لە رابوردودا.
تەها بریاریدا بوو کاری گرنگ لە دۆسێی جینۆسایدی کورددا بکات، کارێک کە ژیان و دادپەروەریمان بۆ بهێنێ نەک نەتەوەیەک و قوربانیەکانی لە تراژیدیادا بهێڵێتەوە، ئێمە پێکەوە بیرۆکەو پرۆژەی داهاتوومان هەبوو، بەڵام ئەفسوس مەرگ مەودای ئەوی نەداو منیش تەنیاباڵ. لێرەدا قسەم لەسەر خودی تەها نی یە وەک جوانەمەرگێک یان وەک (جەستەی گەنجێک) بەڵکو قسە لەسەر بەرهەمە بایەخدارەکانی و بێباکی میدیایە، ئاخر میدیا دەتوانێ لە دوای جەنگ و جینۆساید پاڵپشتی ئاشتی و لێبوردەیی و بەهاکانی مرۆڤ بێت، مرۆڤ کاری گرنگ و گەورەی لەدەست دێت بەومەرجەی، نێرومێ گەورەو بچوك بەكەرامەتی تەواوەوە و پێكەوە دوور لە ئیرەیی ودڵپیسی بژین، لەبری شكاندنی دەستی یەكتری، دەستی یەکبگرن و یەكتر بنیات بنێینەوە و لەخەمی سەركەوتنی یەكدیدا بن .
ژیان ئێستا بە ئەخلاقی دوو ڕووەکان ناشرین ودزێوە كە لەبری ئەوەی دەستی یەك دی بگرن چاڵ بۆ یەكتر هەڵدەكەنن، بەداخەوە میدیا لەمەشدا رۆڵێکی خراپی هەبوو، بەتایبەتیش کەبووە مینبەری قەڵەمی نزم ومرۆڤی دڵپیس وبەدکار. بووە سەکۆی جنێوفرۆش و بوختانچییەکان، لەکاتێکدا رۆژگاری دوای جەنگ پێویستی بە زمانێکی ترو دیدێکی ئینسانیە، پێویستی بە چیژی هونەرو بەهای کامێرایە پێویستی بە(تەها)یە.
ئەفسوس .. من زۆر دەمێکە بەدیار بەدکاری و شەرانگیزی مرۆڤەوە دۆشداماوم ! تێناگەم مرۆڤ بۆ دەبێت شەرانگیزو دڵرەق و بەدکاربێت بۆ دەبێت چێژ لەجوانی نەبینێت ! نازانم بۆچی چاڵ بۆ یەکتری و بۆ كەسانی بەهرەمەند هەڵدەكەنن .. بەڵام دەزانم ئەوەکاری گەوجەکانە بەڵام نازانم بۆچی بەهرەمەندەكان لاسایی گەوجەكان دەكەنەوە !! بۆخۆشم برینداری ئەو خەنجەرانەم كە دۆستەكانم لەپشتەوە لێیانداوم، بەڵام هێشتا هەر بریندارم و نەمردوم. نامەوێ زۆربڵێی بکەم بەڵام پێمخۆشە بزانن منیش چیرۆکی خۆمم لەو ستەمکارییە هەیە.
بۆیە لە یادی مەرگی (تەهاکەریمی)دا باسی ئەو ستەمکارییە دەکەم، چونکە ئازاری زۆری پێوەچەشت و منیش بەوە ئازارم گەیشتێ چونکە دەمزانی بەشێکی ئەو گێچەڵەی بە تەهای کەریمی کرا شەڕی من بوو بەویانفرۆشت. هەموو کێشەکەش ئەوە بوو یان بابڵێین ئەوەیە کەوا من پێمخۆشە هەموومان ژیان بەجوانی ببینین، بەلای كەمەوە من وام پێخۆشە ژیان بەو جۆرەبێت ..كەچی هەن ئەم دیدە تایبەتەشم بەگوناه لەسەر حساب دەكەن !!
من لەوە تێناگەم كەسانێك یاخود دەزگایەکی میدیایی، ڕۆژنامەیەک كە دەستی هاوكارییان کورتە خۆ توانای ئەوەیان هەیە دوژمن نەبن..! خۆشەویستی و لێبووردەیی هەمیشە بۆ مرۆڤایەتی گرنگە، هەمیشە بەوە نیگەرانم و لە خۆم دەپرسم وناگەمە ئەنجام داخۆ مرۆڤ بۆچی هێندەی ئامادەی جەنگ و دردۆنگیە ئەوەندە ئامادەی خۆشەویستی و لێبوردەیی نیە !!؟ بۆچی بەمەرجی بەرژەوەندی تایبەت و چاوچنۆکانە نەبێت ئامادەی پێكەوە ژیان نیە؟ بۆچی هەمیشە وەك میگەل ملشۆڕ دەكەن بۆ بەرەكانی جەنگ؟ لەوێ دیکەنە شەڕەتەقەو براكانیان دەكوژن یان خۆیان بەدەست براكانیان بەكوشتن دەدەن .؟! كەچی پركێشی ئەوەناكەن بۆیەكجار بەروی سەرۆكەكانیاندا بجەنگن وبڵێن ( نا ) بۆ جەنگ؟ بەڵێ بۆ ئاشتی، من نازانم جەنگاوەرەكانی مەیدان ئەو ئازایەتیەی لە بەرەكانی جەنگ دەینوێنن بۆ لەبەردەمی سەرۆكە شەڕانگێزەكاندا ناینوێنن .؟! نازانم میدیا بۆ خەونی گەورەکردنی ڕایەڵەکانی ئاشتی نیە ؟ بەڵام بۆشەڕو شکاندنی مرۆڤ ئامادە باشە ؟! ئەمە گفتوگۆی نێوان من وتەها کەریمی بوو لەمیانەی ئەو گەشتانەی دەمانکردن لەناوچە ئەنفالکراوەکان، گوندە وێرانکراوەکان کە زۆربەیان تەنها بناغەو شوێن دیوارەکانیان مابوون و تەها کامێرای لێ جێگیر دەکردن، ئەو گوندانەی رۆژانێک بوو شوێنی ڕازونیازی مرۆڤە بەریئەکانی نیشتمان و تریقەی کچان وکورانی دڵخوازی یەکتری بوون و ئەمڕۆ لەبیابانەکان دەست وپەنجەیان تێکەڵ بەلم بوون . من بەتەهام دەگوت ئەم پرسیارانە دەمکوژن وناگەمە وەڵامێکی تەواو. تەها زۆر جار تەنها لەروخسارمی هەڵدەروانی هیچ وەڵامێکی نەدەدامەوە زۆرجاریش بزەیەک دەهاتە سەرلێوانی و بۆم دەخەنی .
ڕێکەوت نەبوو کە پێكەوە دەستمان برد بۆكارێكی هونەری، بەڵکو دۆزینەوەی یەکتر بوو، کەقسەمان لە هونەری سینەماو کاریگەر کرد، بێگومان هونەرێکی سوك و چروك نا، بەڵکو هونەرێک کە لەتوانایدا بێت حیکایەتەکانی ئەنفال و کارەکتەرە پەراوێزکەوتووەکان و دەربازبووەکان بهێنێتەوە ناوژیان و لەوەش گرنگتر بیانگەیەنێتە جیهان.
بەڵام هەموو گوناهی ئێمە ئەوەبوو كە خەونەکەمان لەخەونی بازرگانەکانی ئێسک وکەللەسەرو دەست کورت وزماندرێژەکان گەورەتر بوو، ئێمە کەسوکاری ئەنفالکراوان و شایەتحاڵەکانمان وەک موچەخۆر نەدەبینی چونکە دەمانزانی هاواری ئەوان بۆ موچەو زەوی نیە، بەڵکو هاواری دادپەروەرییە، هاواری ئەو دایکانەیە کەوا دنیای دیکتاتۆری سەدەی رابوردوو دڵی شکاندبوون و دیموکراسیەت ئاشتی نەکردبوونەوە، بە پێچەوانەی ئاراستەی شەپۆلەكانەوە ڕۆیشتین بەڵام شەپۆلەکان دڵرەقانە پیاماندا هەڵپژان، پێكەوە كارمان لەسەر “جاشێك” كرد کە خەڵکێکی زۆری لە دۆزەخی ئەنفال رزگار کردبوو، من زۆر لە پێشئەوەی تەهای كەریمی بناسم ناوی ” موستەشاری سپی ” م لەو جاشە نابوو، كە تەهای جوانە مەرگ كارە هونەریەكەی تەواو كرد، ناوی “بەكرێگیراوی سپی” لێنا .. ئێمە هیچمان نەمانویرا ناوی “جاشی سپی” لە كارەكانمان بنێن، چونكە ئەوسا هەموو كەس وای بۆ دەچوون ئێمە باس لە كەرێكی سپی دەكەین .. بەڵام ئەو موستەشارە خۆی پركێشی كردوو لە گۆڤاری ئەنفالستاندا بەخۆی گووت “جاشی سپی” . وتی بەڵێ من جاشی سپیم.
ئێستا قسە لەسەر رەش‌وسپی جاشێك نیە ئەوەندەی قسەلەسەر رەفتاری خراپی مرۆڤەكان وئامادەیی میدیایە بۆ بەدکاری.. من لە نیەتی شەرانگێزانەی ئەو كەسانە تێگەیشتم كە بۆچی پەلاماری تەهاكەریمی جوانە مەرگیاندا، کێشەکە تەنها و تەنها ئێرەیی نەبوو، بەڵکو نەگبەتیشیان بوو، کورتبینی و بێ خەونی و بێ زمانیش بوو، بەڵام لەو میدیا کوشندەیە تێنەگەیشتم کە بۆچی بەبێ بەڵگەو بەدواداچوون بوون بە مینبەری خراپەکاری کەسانێک کە ئامانجیان شکاندنی مرۆڤ وجوانی داهێنان بوو، دووساڵ پێشئەوەی تەهای جوانەمەرگ بناسم دیدارم لەگەڵ ئەو بەکرێگیراوە سپیەدا کردبوو، بەوپەری بروا بوونەوە ناوی ” موستەشارێكی سپی ” م لێنابوو، دیداریشم لەگەڵدا سازكرد بوو کەچی یەك تاكە كەس نەهاتە سەرخەت و ورتەیان لێوە نەهات ! بەڵام کاتێک هەواڵی دروستکردنی فیلمەکە بڵاوبووەوە، نەیارەکان کەسانێکی چەقاوەسووی ناو ماڵپەرەکانیان شک دەبرد بۆئەوەی کنەیان بدەن و خۆیان گوتەنی لە(قاوی بدن) ئەو كەسانە لەبنەرەتەوە دژایەتیان لەگەڵ خودی جوانی هەیە،دەنا (لەقاودان وریسواکردن) زیاتر کاری هەرچی پەرچیەکانە نەک زمانی میدیاو نوسین، لەم تێگەیشتنە وێرانکارەوە كەمپین وهەڵمەتی ریسواكردنی تەهاكەریمی دەست پێکرد.. بەڵام ئەوانە چۆن دەستیان دەگەیشتە باڵای تەها؟ نەهێزی ئەوەیان هەبوو نە حەدی ئەوەشیان هەیە بتوانن تەها ریسوا بکەن، کەی ناشرینی هێزی ئەوەی هەبووە بۆر بەجوانی بداتەوە ؟ بەکرێگیراوی سپی فیلمێکە شایانی بینینەو هەرچیش بە تەهای جوانە مەرگ گوتران جگەلە ریسوابوونی خۆیان هیچی لێ شین نەبوو تەنها بەرد خستنە بەرتایەی گارییەی بەرەو پێشچوونی هونەر و جوانی بوون و نەیارەکانی جوانی هیچیان پێنەکرا . ئەوان تەنها توانیان تەهاو سینەما پێکەوە بریندار بکەن و ئازاریان بدەن، بەلام ئەمە هەروا تێنەپەڕی و ئەو ماڵپەرو ڕۆژنامانەی بوونە کێڵگەو مینبەریان هەروا بەبێ باج دەرنەچوون هەرزوو لوتیان بەراستیدا تەقیەوەو راست ودرۆ بەدەر کەوتن، بەڵام ئەوان هێندە تەندروست نەبوون کە بزانن داوای لێبوردن چیە ؟ چونکە چێژیان لە لێبوردەیی نەدیبوو. ئەو رۆژنامەو ماڵپەرانەی پڕن لەداوای لێبوردن لە بازرگانی کاڵاکان و فەرماندە سەربازیەکان و بەرپرسە دەسەڵاتدارەکان !ئامادە نەبوون پۆزش بۆ تەها بنوسن چونکە ئەوان چێژیان لەلێبوردەیی نەبینیوە .
هەر ئەوساش من هاتم وەلامم بۆ ئەوانە نوسی و وتم : “من” بەڵێ من راوێژكاری فیلمی “بەكرێگیراوی سپی”م .. چونكە لە هەموو ناوچەكانی كوردستان‌و دەتوانم بڵێم زۆربەی هەرە زۆری كەسوكاری ئەنفالكراوان دەناسم ئەگەر منیش ئەوان نەناسم ئەوان من دەناسن و بەدۆستم دەزانن من نەمویست ببمە زرێپۆشی تەهای جوانەمەرگ،بەڵکو ویستم بڵێم ئێوەکێن هەتا کارێکی هونەری بووەستێنن، ویستم بەهای سینەمای كوردی بزانن. كەچی عەجایەب ئەو هەموو ئەدەب وبی دەنگیەی تەهای كەریمی ئەوكەسانەی لەلاساری نەخست، ئەمجارە زۆر ترسنۆکانە چوون وەزیری رۆشنبیریان کردە پردی پەرینەوەی خەونە دزێوەکەیان و بڵاویان کردەوە کە فیلمەکەی تەهاکەریمی راگیراوە لەبەرئەوەی جاشێکی کردووە بەقارەمان و داوای خەڵاتی ئاشتی بۆجاش دەکات! دیسانەوە میدیا بەبێ بەدواداچوون کەوتەوە بڵاوکردنەوەی هەمان درۆ ! هەمان جەهل و جادوو، ئاخر جەهل لەوە زیاتر چیە کە هێشتا فیلمەکە نەچووبووە قۆناغی مۆنتاژیشەوە ئیدی چ ڕادەگرن ؟ میدیایەک ئەوەندە بێ ئاگابێت دەبێت لەکوشندە زیاتر چ ناوێکی تری لێ بنێین ؟ باشە ئەوە ئەوان نەزان و دەستکورت وهەژار بوون، ئەی میدیای کوردی بۆچی و لەپێناوی چیدا بووە مینبەری خەڵکانێکی وێرانکار لە دژی بەهرەمەندێکی دەگمەنی وەک تەها کەریمی ! تەهای مرۆڤ وجوانی ! لە دوای ئەوەی ڕاستییەکانیان بۆ دەرکەوت لە بری ئەوەی گەورەیی بنوێنن پۆزشێک بهێننەوە گزگلییان هەڵبژاردو بێدەنگ بوون، کەچی عەجایەب میدیاش لەدوای دەرکەوتنی راستیەکان جگەلە پۆزشی زارەکی بەدوو دێڕ ئامادەی نوسینی پۆزش نەبوون! تەنانەت کە تەها کۆچی دوایی کرد، هەموومان بۆی پەرۆش و غەمناک بووین لەوەشدا هەر بێدەنگ و گزگل بوون، نازانم مرۆڤ بۆچی هێندە نالەبارە بۆچی هێندەی دۆستی خراپەکارییە، هێندە خۆی لەگەڵ جوانییەکاندا ناگونجێنێ؟ بۆچی ئامادەی هەڵلوشین و پیسکردنی ژینگەیە بەڵام ئامادەی ژینگە دۆستی نییە ؟ نازانم بۆ !!
سەیرە کارەکانی تەها لەبارەی ئەنفال هەتا ئێستا سنوری کوردستان وعێراق وئێرانیان بەزاندووەو چەندین خەڵاتی نێودەوڵەتیان وەرگرتووە، کەچی میدیای کوردی جگەلەوەی وەک هەواڵێک بڵاویان کردووەتەوە هیچ بایەخێکیان پێنەداوە، کەچی دوای مردنیشی کە بەڵگەیەک بڵاودەبێتەوەو ناوی تەها کەریمی بەهەڵە تێداهاتووە، گوایە پارەی وەرگرتووە بۆ یادی هەڵەبجە دیسان میدیا بەوپەری بێ باکی ودڵرەقیەوە رەوایەتی بەو نادادپەروەری وبوختانە نارەوایە دەدات، راستە وەزارەتی کاروباری شەهیدان بری (٢٠٠٠٠)بیست هەزار دولاری بۆ فیلمی هەزارو یەک سێو خەرج کردووە، بەڵام ئەو فیلمە کەم وزۆر پەیوەندی بە یادەکانی هەڵەبجەوە نیەو باسی ئەنفال دەکات ولەناو ئەنفالیشدا دەربارەی دەربازبوانی گۆری بەکۆمەڵەو ئەوان خۆیان کارەکتەرن . ئاخر میدیا لەجەهلدا نەژی دەبێ بزانێ فیلم بۆیادێک دروست ناکرێت ئەگەر دروستیش بکرێت ئەوە فیلم نیە بەڵکو شتێکی ترە، کەچی میدیای کوردی هەرسوربوو لەسەر بڵاوکردنەوەی هەواڵە ناراستەکە لەکاتێکدا لە ژێر فشاری نوسین و رونکردنەوەکاندا سەرۆکی پەرلەمان و سەرۆکی لیژنەی مافی مرۆڤ پێکەوە داوای لێبوردنیان بۆ خانەوادەکەی نوسی وپەشیمانیان دەربری وفیلمەکەشیان بەرزنرخاند، کەچی میدیای کوردی بە لۆژیکی (پیاو عەیبە لەقسەی خۆی پەشیمان ببێتەوە) گرنگی بەو رونکردنەوەیەش نەدا .
من نازانم ستراتیژو دنیابینی ئەم میدیایە هەتاکەی وا بەکوشندەیی دەمێنێتەوە. بەڵام دەزانم رۆژێک دێت میدیاکاری بەئەخلاق لەبری ئەوانە پۆزش بۆ تەهاکەریمی جوانە مەرگ دەهێنێتەوە، هەروەک مرۆڤە تەندروستەکان چۆن لەیادی مەرگی تەهاکەریمیدا لەبری هەموو سایەقە سەرکێشەکان تەریق دەبنەوە .
