سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
ئەنفال لەبەردەم ویژدانی مردووی سیاسەتدا! ئاوات محەمەد
ئەنفال لەبەردەم ویژدانی مردووی سیاسەتدا!
ئاوات محەمەد
ئەمجارەش یادێكی مرددوانەی تری ئەنفال بەڕێوەچوو، ئەو یادەی وەك هەموو رۆتینەكانی تر بەبێزارییەوە بەڕێدەكرێت‌و لەبیردەچێتەوە، ئەوانەی لەو كارەساتەش رزگاریان بوو هەر لەهەمان كارەساتدا دەژین‌و فرمێسكی چاوەكانیان ووشك نابێەوە، ئەمساڵ كورد بووەتە هێزێكی سەرەكی لەسەر گۆڕەپانی ئێراقدا بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە كوردەكانی ناو كایەی سیاسەت‌و دەسەڵات ئەوەندە جدیانە بیر لەو كارە ناكەنەوە، كەچۆن ئەنفال لەپرۆسەیەكی سۆزئامێزەوە بۆ پرۆسەیەكی تەواو سیاسی بگوازێتەوە، یان لانی كەم هەوڵ بۆ سڕینەوەی ئاسەوارەكانی ئەنفال لەسەر ناخی ئەو خەڵكە بدرێت، كەتاكو هەنووكە بەدەست سەخترین ژیانەوە دەناڵێنن، بەڵام هەوڵدانێكی بچوك بۆ رزگاركردنی ئەو خەڵكە لەو مەینەتیە نییە، ئەگەرچی لەم ماوەیەدا وەزیری مافی مرۆڤی ئێراقی باسی لەوە كرد با 5% ی داهاتی نەوت بۆ قوربانیانی رژێمی دیكتاتۆری تەرخان بكرێت، كەئەمە هەنگاوێكە خۆبەخۆ وادەكات ئەوانەی لەئەنفال رزگاریان بووە، قەرەبوو بكرێنەوە، ئەگەرچی وشەی قەرەبوو بۆ ئەو مرۆڤانە زوڵمێكی گەورەیە، یان باشترە بڵێین سوكایەتییە بەرۆحی هەموو ئەو مرۆڤەی لەو پرۆسە ناشرینە بەد ناوەدا تێداچوون یان شوێن بزركران، بەڵام دەكرێت ئەوانەی ئێستا لەوپەڕی نەهامەتیدا لەئۆردوگاكاندا دەژین لەو میحنەتە گەوەرە مرۆییە رزگار بكرێن‌و ژیانێكیان بۆ دابین بكرێت، شیاوی ئەوان بێت، ژیانێك مرۆڤبوونی خۆیانی تێدا بدۆزنەوە، نەك ئەوەی تاكو ئێستاش لەناو ئەو دۆزەخەدا بژین كەناوی ئۆردوگایە، لەئێستادا ئەگەر رووپێویەك بۆ هەژارترین چینی كۆمەڵایەتی لەكۆمەڵی كوردیدا بكەین، ئەوا ئەوانەی لەئەنفال رزگاریان بووە پلەی یەكەم بەدەست دەهێنن، لەولاشەوە ساڵانە پارەی خەیاڵی لەو یادەدا خەرج دەكرێت‌و ئەنفال دەكەنە كەرنەڤاڵێكی مروودی درۆزنانە بەڕێدەخەین‌و وای نیشان دەدەین ئێمە لەقوربانیەكان قوربانیترین، ئەنفال دەكەینە ئەو رۆژەی زوڵم لەهێزە سیاسیەكان كراوە نەك ئەوەی هێزە سیاسیەكان بەم هەموو ساڵە بچوكترین كاریان بۆ ئەو مەسەلەیە كردووە، بۆنەپرسین تاكو ئێستا وەزارەتی مافی مرۆڤ و ئاوارە‌و ئەنفال چ پرۆژەیەكی بۆ قەرەبووكردنەوە یان باشتركردنی گوزەرانی ئەو خەڵكە كردووە؟ ئەترسم باس لەو مووچە بچوكە بكەن، ئەگەر لەرووی ئینسانییەوە تەماشای بكەین، ئەوەندەی لەسووكایەتیپێكردن دەچێت ئەوەندە لەموچەیەك ناچێت بۆ خەڵكانێك بڕابێتەوە، ئازیزانێكیان لەپێناودا بەخت كردووە‌و سەرچاوەی سەرەكی ئەم دۆخە سیاسیەن، كەهەموویانی لەدەوڵەتی نوێ ئێراقدا كردووەتە بەرپرس.
لەڕۆژی ئەنفالدا تەماشای ئەو هەموو شانۆگەریی‌و پێشانگاو كۆڕ‌و سیمینارە بكە كەدەكرێت، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە ئەو خەڵكە داماوەی ئۆردوگاكان ئاگایان لەوە نییە چی بەناوی ئەوانەوە دەكرێت، نازانن چی لەوێ دەگوزەرێت، ئەمەیە نەگبەتی ئێمە، ئەنفال وەك هەموو كارەساتەكانی تر لەساڵێكدا تەنها یەك رۆژی هەیە، كێ ئازایە لەو رۆژەدا قسەی خۆی بكات‌و بینێرێت بۆ رۆژنامەیەك، ئەگەر بابەتەكەت یەك هەفتە دواكەوت رۆژنامەیەك نادۆزیتەوە ئەو نووسینەت بۆ بڵاو بكاتەوە، هەروەها زۆرێك لەئێمەی مەعشەری نووسەران تەنها لەو كاتەدا ئەنفالمان بیر دەكەوێتەوە‌و دەكەوینە قسەی زلی سەر روپەڕی ئەو رۆژنامە‌و گۆڤارانەی بەو یادەوە دەردەكرێت‌و كەمترین كەس دەیخوێننەوە، ئەمە جگە لەوەی ئەوانەی لەئەنفال رزگاریانبووە یەك وشە لەو وشە زلانەی ئێمە ناخوێننەوە، تەلەفیزۆنەكان لەو رۆژەدا هەمووامان دەخەنە گریان‌و سوێی ئەو هەموو بێوەژن‌و پیرێژنانە دەكولێننەوە، كەئەمان تەنها ئەوەیان لێیان دەوێت چەند كاتێكی كەم شاشە سواوەكانیانی پێپڕبكەنەوە‌و سەركردەكانی لەو پەڕی ناز‌و نیعمەتدا دەژین لێیان رازیبن‌و پێیان بڵێن دەستانخۆش بۆ ئەو كارە بەسۆز‌و پڕ لەهەستە مرۆییە، ئافەرین، بڕۆنە لای بەرپرسی دارایی ئەوەندە موكافەئە لەسەر حسابی ئەو هەموو ژن‌و منداڵانەی ئۆردوگاكانی سمود‌و شۆڕش وەربگرن، ئەمەیە كارەساتی یادكردنەوەی كارەساتی ئەنفال، ئەمەیە هەموو هەڵوێستی ئێمە لەو رۆژەدا، كەدەمانەوێت بەو هەموو ئازارانەی ئەوانەوە بچینە بەردەم مێژوویەكی دژوار، كەجگە لەتۆماركردنی چەند لاپەڕەیەكی لاواز هیچی تر ئەنجامنادەین، لەبەرئەوە بالەئێستاوە خۆمان بۆ یادی ئەنفال ئامادە نەكەین، بەڵكو هەوڵبدەین لەیادی ئەو كارەساتەدا كەمێك دڵی ئەو منداڵ‌و هەرزانەی ئەو شوێنە پەراوێزكەوتوانە خۆش بكەین‌و خوێندنگا‌و شەقام‌و كۆڵان‌و ماڵەكانیان بۆ چاك بكەینەوە، كەپڕیەتی لەنەهامەتی، لەئۆردوگایەكی وەك شۆڕشدا تاكو ئێستا لاوان شوێنێكیان نییە تێیدا كۆببنەوە‌و هەندێك لەدەرەدە دڵەكانی خۆیان بۆ یەكتری باس بكەن، ئەگەرچی لەماوەی ئەم ساڵەدا زۆر هەوڵمدا شوێنێك بدۆزمەوە هاوكاری لاوانی ئۆردوگای شۆڕش بكات، بۆ كردنەوەی سەنتەرێك، بەڵام تاكو ئێستا كەسێك وەڵامی ئەو پێداویستیەی نەداوەتەوە، كەدەتوانم بڵێم كەس ئەو كێشەیە بەكێشەی خۆی نازانێت‌و نەزانیوە، ئیدی چۆن بڵێن ئەنفال گەوروترین كارەساتە بەسەر ئەم نەتەوەیەدا هاتووە، ئەوەتا خۆمان ئەو كارەساتە بەشێوەیەكی تر دووبارە دەكەینەوە، ئەو ناوچانەمان واپەروێز خستووە، خەریكە دەبێتە مەڵبەندی سەرهەڵدانی گروپە توندڕەوەكان، دەبێتە مەنزڵگەیەك بۆ دواكەوتوویی، ئەوەندەی ئەو خەڵكە رقی لائەستوور بووە، ئەوەندە خۆشەویستی لادرووست نەبووە، هۆكارەكەشی ئەوەیە كەس بەچاوی خۆشەویستیەوە تەماشای ئەو مرۆڤە پەراوێزیانەی نەكردووە، حكومەت تاكو ئێستا كەمترین خزمەتگوزاری بۆ ئەو شوێنانە تەرخان كردووە، ئەمە جگە لەبوونی چەندەها نەخۆشی جەستەیی‌و دەروونی لەوناوچانەدا كەزۆربەی پاشماوەی ئەنفالكراوەكانی لێدەژین.
یەكێك لەكارەساتەكانی تر ئەوەیە، تاماوەیەك لەمەوبەر دنیایەك شەڕی ئاینی لەسەر ئەوە دەكرا كەنابێت ئەو بێوەژنانەی مێردیان ئەنفالە هاوسەرگیری بكەن، بەوەی ئەمان ئەبێت چاوەڕێ بن تاكو چارەنووسی مێردەكانیان دیاردەكەوێت، بەڵام كەسێك نەبوو بڵێت نابێت ئەو ژنانە برسی بن یان بێلانە‌و بێ ژیان بن، كەس خەمی ژیانی ئەوانی نەبوو، بەڵكو خەمی ئایدۆلۆژیای خۆیان بوو، ئەمەیە كارەساتی نەتەوەیەك كەئەم جۆرە بیركردنەوانە تادوا ئەندازە دەیبات بەناخی زەویدا، ژیان‌و مردنی لادەكات بەیەك، تەنها لەو شتانەدا پەیوەندی بەو مەسەلانەوە هەیە، كەبەشێكە لەئایدۆلۆژیای ئەم، بەڵام وەكوتر كەقسەیەكی خێر لەژیان‌و گوزەرانی بكات ئەوە كاری ئەو نییە، ئەو ئایدۆلۆژیستانە وایان دەزانی ئەو ژنە نەگبەتانە تەنها لەشوكردنەوەیان كەمە، ئەمانە نەیاندەزانی ئەوان لەهەموو ژیانیان كەمە، هیچیان نەبووە بیخۆن، ئیدی چۆن بیر لەمەسەلەیەك بكاتەوە كەتەنها لەئەقڵدانی ئێوەدا بوونی هەیە، ئەنفال بووە سەرچاوەی دنیایەك مەسەلەی سیاسی، زۆر موزایەدەی گەورەی پێوەكرا، بەڵام ئەنفالكراوەكان خۆیان لەوپەڕی نەگبەتیدا دەژین.
ئەمساڵ بەهۆی كۆمەڵێك گۆڕانكاری سیاسی گەورەوە لەوانەیە كورد بەشێوەیەكی گەرمتر‌و بەرفراوانتر یادی كارەساتی ئەنفال بكاتەوە، ئاهەنگ‌و چالاكی گەورە گەورە سازبدات، وەك چۆن بۆ هەڵەبجە دەیكەن‌و لەهەڤدەی مانگدا هەڵەبجەمان بیر دەچێتەوە، ئاواش لەپانزەی مانگدا ئەنفالمان لەبیر دەچێتەوە، بەئەندازەیەك ئەو كارەساتە دەبێتە دوو كارەسات، كەئەنفالكراوەكان سەریان لەو هەموو درۆیە سوڕ دەمێنێن، كەئێمە بەدەمیانەوە دەیكەین، بەپێی ئەو هەموو چالاكی‌و نوسین‌و وتارانە بێت، هەموو نەگبەتییەكانی ئەوان كۆتایی دێت، بەڵام باكەمێك بەویژدانەوە سەردانێكی سمود‌و شۆڕش بكەین، بزانین چۆن تەریقی بەرۆكمان دەگرێت، كەسیمای هەموو مرۆڤەكانی ئەو دەڤەرانە مردنی لێدەتكێت، منداڵەكان لەپیر دەچن، لەبن دیوارەكان لەتاو نەهامەتیەكانی خۆیان دۆش داماون، مەرگ لەلێویان دەبارێت، رۆحیان وەك خاكی ئۆردوگەكەیان وشك هەڵهاتووە، ئەوان لەناو چیرۆكەكانی ئەنفالدا خۆیان دەدۆزنەوە، پیرێژنەكان ئەوەندەیان چیرۆكی كارەساتی ئەنفالیان بۆ كەناڵەكان گێڕاوەتەوە، دەتوانم بڵێم باشترین چیرۆكی ئەنفال ئەوان دەیگێڕنەوە‌و باشترین چیرۆكنووسیان لێدەرچووە، ئەوەندەیان باسی مەرگی ئازیزانیان كردووە، هەموو وشەكانیان دەرخكردووە، بەڵام بەدڵنیاییەوە پێتان دەڵێم ئەوان گەورەترین شتیان لەبیرچووەتەوە، ئەویش ژیانە ئەو ژیانەی ئێمە لێمانسەندنەوە تاكو كورسی دەسەڵاتی پێقایم بكەین، لێرەوە بەهەموو سیاسیەكانی ئەم وڵاتە دەڵێم لەرۆژ‌و یادی ئەنفالدا، تەماشایەكی ژێر كورسیەكانتان بكەن بزانن چەند كارەساتی منداڵ‌و ژنی ئەنفال لەژێر ئەو كورسیەی بەرێزتاندا فەرامۆش كراوە؟؟!!!.
ئەم وتارە لەلاپەرە ٤ی ژمارە ٢ی گۆڤاری ئەنفالستان ساڵی ٢٠٠٥ بڵاوکراوەتەوە .
