پشكۆ محەمەد هونەرمەندێكی میللی گەرمیانە و پێشتر چەندین پرۆژەی بۆ ئەنفال هەبووە لە ئێستاشدا لە نێو ماڵەكەی خۆیدا مۆنۆمێنتێكی بۆ ئەنفال دروستكردووە لە ژێر ناونیشانی (مەملەكەتێك لەژێر لمدا)، لەكاتی چونە ژوورەوە بۆ ماڵی ئەو هونەرمەندە دەرگایەكی سپی دەبینرێت، بەڵام لەو دیو ئەو دەرگا سپییەوە مۆنۆمێنتی ئەنفال دەبینیت.

ئەو هونەرمەندە لە بارەی كارەكەیەوە بۆ ئاژانسی ئانادۆڵو گوتی: “لەساڵی 1988 ەوە ئەنفال مەسەلەیەك بوو لە مێشكمدا، هەموو شتێكم بەچاوی خۆم بینی، چونكە ماڵی ئێمە لەسەر رێگای سەرەكی رزگاری – كەلار بوو، لەبەردەم ماڵماندا دەبابەیەك وەستابوو، ئەو خەڵكەم بینی لە (364) تراكتۆر وئیڤا و پاسدا بۆ قۆرەتوو رەوانەكران، هەموو ئەو مەشهەدانە لە مێشكمدا داخل بووە، ئەمەش كاریگەری لای من دروستكرد”.

پشكۆ محەمەد وەك خۆی دەڵێت لە ساڵی (2000)ەوە كاری لە كەیسی ئەنفالدا كردووە و شارەزاییەكی زۆری لە هونەری (ماكێت)دا پەیدا كردووە، كە سەرجەم پرۆژە هونەریەكانی بەو شێوازە دروستكردووە، لەكاتێكدا بەنێو ئەو مۆنۆمێنتەی ئەنفالیشدا گوزەر دەكەیت كە پێی هەستاوە، هەست دەكەیت بەنێو مێژوویەكی رەش و تاوانێكی زۆر گەورەدا تێپەڕدەبیت.

پشكۆ محەمەد لەبارەی بیرۆكەی پرۆژەكەیەوە بە ئاژانسی ئانادۆڵو گوتی: “من لەكەیسی ئەنفالدا زۆر كارم كردووە لەو بابەتدا بەدواداچوونی زۆرم كردووە، ئەوەی كە زۆر كاریگەری لەسەر كردم خێزانی (عبدالعیشم) بوو خێزانێك بوون بانگێشتی كۆنگرەیەكمان كردن لە هەولێری پایتەخت، لەوێ داوام لێكردن حیكایەتەكانی نوگرەسەلمان (یەكێك بوو لە گرتووخانەكانی رژێمی پێشووی عێراق تایبەت بە ئەنفالكراوان) و بارودۆخی كوردانم بۆ بگێڕنەوە، بەپێی ئەو جوگرافیایەی بۆیان باسكردم لە رووی پرد و قەڵا و شوێنەوە، هەستام بە دیزاین كردنی ئەم مۆنۆمێنتە، ئەمەش تەنها ئیشی سەرەتاییە و كاری زۆر ماوە”.

پرۆژەی ئەم هونەرمەندە گەرمیانییە كە كۆكراوەی یادەوەری و پرۆژەكانی ئەو هونەرمەندەیە لە نێوان ساڵانی (1988تا 2008) كە لەم شوێنەدا كۆیكردۆتەوە، پشكۆ محەمەد دەستی بە پرۆژەیەكی تر كردووە كە هەموو جیهان بەشێوازی هونەری (ماكێت) درووست بكات و لەنێو هەموو تەلار و كۆشكە ناسراوەكانی جیهان پەیكەری ئەنفال كە رەمزی ئەنفالە وەك رەمزی كورد دادەنرێت.

لەكاتی چوونە ژوورەوەی تیمی ئەنادۆڵو بۆ نێو ماڵی هونەرمەند پشكۆ محەمەد، لە دەروازەی ماڵەكەوە دەرگا سپیەكەی مۆنۆمێنتەكە دەبینیت، پشكۆ محەمەد لەكاتی چاوپێكەوتندا ئەوەی پێوتین هەر میوانێك روو لەماڵەكەی بكات دەبێت بەرلەوەی بچێتە ماڵەوە و میوانداری بكرێت سەردانی مۆنۆمێنتەكە بكات.

بوونی هەر پارچەیەك و بەشێك لە مۆنۆمێنتەكەدا دانراوە لەلایەن هونەرمەند پشكۆ محەمەدەوە واتایەك (دەلالەتێك)ی هەبووە و دانانی شۆفڵ و ئەو جۆری ئاژەڵانەی بەكاری هێناون واتای خۆی هەیە، پشكۆ ئەوەشی بۆ ئانادۆڵو گوت: “خەڵك كە دێن و ئەم مۆنۆمێنتەی من دەبینن پرسیاری بوونی ئەو (حوشتر)انە دەكەن، من وەك رەمزی عەرەب ئەوانم داناوە، ئەمەش وەك ئەو خێزانە عەرەبەی بەناوی (عبدالعیشم) كە بەدەم تاقانەی ئەنفال (تەیمور)ەوە چوون و بەخێویان كرد، دانانی ئەو ئاژەڵە دڕندانەش رەمزێكن بۆ ئاژەڵەكانی (نوگرەسەلمان)، شۆفڵەكانیش ئاماژەی پرۆسەی ئەنفالن”.

یادەوەریەكانی پرۆسەی ئەنفال لەگەرمیاندا لە یادی هونەرمەند پشكۆ محەمەدا ماوە هەرجارێكیش لەسەر یەكێك لەو یادەوەریانەی كار دەكات و بەردەوام دەبێت لە فراوانكردنی مۆنۆمێنتەكەی، لە نێو مۆنۆمێنتەكەشدا قەڵای شێروانە دەبینرێت لەبارەی بوونی ئەو قەڵایەوە هونەرمەند پشكۆ گوتی: “پرۆسەی ئەنفال بە چەند قۆناێك ئەنجامدرا، گەرمیانیش لە قۆناغی سێدا ئەو پرۆسە نەگریسەی بەسەردا ئەنجامدارا، گەرمیانیش لانەی ئەنفالە بۆیە قەڵای شێروانەم وەك رەمزی گەرمیان لەنێو ئەو مۆنۆمێنتەدا دانەوە”.

كەسوكاری ئەنفالكراوانی گەرمیان ساڵانێكە باس لە بەڵێنێكی حكوومەتی هەرێم و وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالكراوان دەكەن لەبارەی دروستكردنی مۆنۆمێنتێكی شایستە بە ئەنفال، بەڵام تا ئێستا مۆنۆمێنتی ئەنفال دروست نەكراوە، مەحموود كەلاری كەسوكاری ئەنفالكراوان كە هاوكات ئەندامی رێكخراوی (14ی4)ە بۆ ئانادۆڵو گوتی: “بەداخەوە حكوومەت بەڵێنی دروستكردنی مۆنۆمێنتی بۆ ئەنفال نەبردە سەر، لەئێستادا كەسێكی بیانی بێت هیچ شوێنێك نییە بیبیەن كە ئەنفالی پێ بناسێنین”

لەماڵپەری ئاژانسی ئاندۆڵ وەرگیراوە