ئەنفال وەك یادەوەرییەك لەزاكیرەی كەسوكارەكانیدا
ئەنفال وەك یادەوەرییەك لەزاكیرەی كەسوكارەكانیدا
سەرحەد محەمەدمحەمەد رەشید
بیرەوەری وكۆستەنەتەوەییەكان، بەتایبەتی تاوانی ئەنفال‌و جینۆسایدی گەلی كورد، بۆهەریەكێك لە كەسوكاری قوربانیان، چیڕۆكی تایبەت بەخویان هەیە، پێویستە هەرتاكێك چیڕۆكی خوی توماربكات بەنووسین، یالێدوان بۆمیدیاكان، بۆئەوەی بەبێ زیادو كەم تۆماربكرێت‌و لەزاكیرەی كۆمەڵگاكەشدا بمێنێتەوە. بۆیەپێویستە لایەنە پەیوەندیدارەكان‌و رۆشنبیران وخەمخۆران ئەم پرسە بەهەند بگرن وسەردانی كەسوكاری ئەنفالكراوەكان بكرێت، كەبەهۆی ئەوتاوانە گەورەیەوە، بێكەس ماون، بەسەر بكرێنەوە بۆئەوەی هەتا هەتایە نەوەكانمان ئەم پرسە لەبیرنەكەن، نەوە لە دوای نەوە بۆیەكتری بگێرنەوە‌و قسەوكاری زیاتری لەسەربكرێت‌و وەك ئەركێكی پیشەیی‌و پەروەردەیی لەسەرحكومەتی هەریمی كوردستان، بەگشتی وەزارەتی پەروەردەپێویستە ئەم پرسە بخاتە پڕوگرامی خوێندنەوە بەشێوەیەكی هەمیشەیی بەدا داتاشۆ نمایشی رۆژانە بكرێت‌و خوێنكارانی ئەو وڵاتەش بەشدرای بكەن لە شرۆڤەكردنی تازەو بەردەوام بۆ بیری بەعس‌و دەرئەنجامەكانی ئەو تاوانانەی كەبەسەركورددا هاتووە.هاوكات ئەنجامدەرانی ئەم تاوانە قێزەونە بەخەڵك بناسرێت وهەوڵبدرێت بەسزای یاسایی خۆیان بگەن.. بەشبەحاڵی خۆم (3) كەسی نزیكم كەنا‌بیناو كەمئەندام بوون, بەبێ جیاوازی بەرشاڵاوی ئەنفال كەوتن، هیچ ویژدانێكی ئەم زەمینە قبوڵی ئەم تاوانە ناكات، تەنها لە گوندی ملەسورە (72) كەس بەرشاڵاوی دڕاندانەی ئەنفال كەوتن، كەسی واهەیە لە هەشت نۆ سەر خێزان تەنها خۆی بەجێ ماوە, لە مێژووی هیچ میللەتێكدا تاوانی وا رووینەداوە.
كەسوكاری قوربانیانی ئەنفال ئەگەرچی خزمەتیان پێ كرابێ بەڵام لایەنی دەروونی ومەعنەوییان هەر گیز ئاسایی نابیتەوە تالەژیاندان، من كە دایكم و برایەكەم‌و ژمارەیەكی زۆر لەكەسوكارم ئەنفال كران، دواتر بەجێماوانی خێزانەكانمان روویان كردە ئوردوگای رزگاری دوای چەند رۆژێك ئینجا ماڵی خۆمانمان دۆزییەوە، دەگەڕام و هەواڵم لەخەڵك دەپرسی ئەوەی كەمن لێرەدا باسی دەكەم تەنها لە گوندەكەی خۆمان ورۆژە رەشەكانی ئۆردگای رزگاری بوو. بۆیە دوای تێپەڕبوونی 25 ساڵ بەسەرئەو تاوانەدا، ئایا پێویست ناكات پرسیارێك لەخۆمان‌ودەسەڵاتەكەمان بكەین، كەبۆچی تا ئێستابەو شێوە شەرمنانە كورد كار بۆبەجینۆسایدناساندنی گەلی كورد دەكات؟ وەك بەڵگەیەكی نێودەوڵەتی؟ بۆچی هەوڵنادرێت ئەم پرسە بەیاسا رێكبخرێت وقەرەبووی ماددی و مەعنەوی كەسوكاری ئەنفالكراوان بكرێت و لەیادەكاندا خۆیان رۆڵی تایبەتی خۆیان هەبێت؟ بۆنەكان بۆنەی نیشتیمانیی‌و نەتەوەیەكان، ناكرێت بەموڵكی هیچ كەس ولایەنێك، بەڵكو دەبێت وەك یادێكی نەتەوەیی سەیر بكرێت. دەكرێت ئەم پرسە ببێتە نەتەوەیی، نەك هەر لە هەریمی كوردستان، بگرە لەهەرچوارپارچەكەی كوردستان .لەڕاستیدا من وەكو كەسوكاری قوربانیانی ئەنفال، ئەگەر بێمە سەر چیڕۆكی ژیانی خۆم لەساڵی (1988) كەلەگوندی ملەسورەی سەر بە قەزای كەلار نیشتەجێ بووین.
زۆربەی گوندنشینەكانی گەرمیان لەگوندی ملەسورە كۆببونەوە, هەموو كەسوكاروخێزانەكانیان‌و تەنانەت مەڕو ماڵاتیشیان ئەنفالكرا، ئەوەی كە لەواقعداروویداوە هەرگیز ناتواندرێت بخرێتە سەر كاغەزو كتێب، چونكە ئەوتاوانە، ئەوەندە قێزەوەنە، لەیەك كاتداژیانی گوند نشینەكان بەپیروپەككەوتەو بەپیاو ژن ومناڵ روبەڕووی مەرگكرانەوە. بۆیەقسەكردن لەچیڕۆكی ئەو خێزانانەی بەزۆر لەناو زیلی سەربازی ئاخندران بەرەو قۆرەتوو لەوێشەوەبەرەوتۆبزاواو نوگرەسەلمان كۆتایی بەژیانی دەیان هەزار كەسی بێتاوان هێنا. من دەپرسم چێروكی ئەمانە تەنها ئەوەندە بەسە كەبخرێتە سەر كاغەز؟ پێموایە هەرگیز ناتوانین بەو شێوەیە گوزارشت لە رۆژانەی ئەنفال بكەین كەرویداوە، تەنها قوربانیانی ئەنفال دەتوانن، ئەوانیش ئیتر كەسیان ناگەڕێنەوە تاچێڕۆكەكانمان بۆبگێڕنەوەوەكو ئەو ژمارەكەمەی دەربازبوانی كە لەگۆڕەبەكۆمەڵەكانی نێو بیابانەكان گەڕانەوەچۆن باسی ئەو قیامەتەیان بۆكردین، كەبەچاوی خۆیان بینیویانەو تێیدا ژیاون؟! نوسین‌و گێرَانەوەی ئەو یادەورەییانە كارێكن بۆئێمە هێندە ئاسان نییە، چاوەكانی ئێمەو پێنوسەكان بەیەكەوەئەو فرمێسكانە دەڕێژن. من لەو كاتەوەبەهۆی خوێندنەوە لەدایكم دووربووم ئەو زەمەنە هەمیشە پێویستم بە دایكم بوو، بەردەوام بیرم دەكرد، كەچی بۆ هەتاهەتایە دایكیان لێسەندم‌و جەللادەكان راپێچی بیابانەكانیان كرد، ئەوەجگە لەبراكەم، بەهۆی خوێندنەوە زۆربەكەمی دەبینی، بۆیە هەمیشە بیرمكردوون. وە كەسوكاری قوربانیانی ئەنفال لەهەمووساتەكان گریان و فرمێسك‌و باری دەرونییان رێگەیان بێ نادات وەكو خۆی باس بكەن تەنها ناخی خۆیان نەبی، كەدەتوانیت تێداهەڵیگرن وحەشاری بدەن . لەدەست دانانی كەسانی ئازیزوخۆشەویست تەنها بەنوسین‌و بەقسە خۆشە لەتاوانێكی كەموێنەی وەكوتاوانی ئەنفال. من پێموایە هیچ كەناڵ‌و میدیایەك ناتوانێك گوزراشتێكی زیندوو بكات لە گێڕانەوە‌و باسكردنی ئەو تاوانە، بەڵكوتەنها ناخەكان ئەتوانن ئەم چیرۆكە بۆ خۆیان بگێڕنەوە .من ئەو رۆژە ئەو دیمەنەم بەچاوی خۆم بینی،نەشم زانی ئازیزترین كەسی منی تێدایەكەدایك‌وبراكەمە.سەربازو جاشەكان خەڵكەكەیان لەكەلارەوەبەرەقۆرەتووكە زۆربەیان بە تراكتۆر وعەرەبانەوزیل دەگواسترانەوە. من كەئەو دیمەنەم بینی ژن و پیرومنداڵ پەككەوتەم بینی بەراستی خۆمم بۆراگیرنەكراوفرمێسك بەچاوەكانم دادەهاتنە خوارەوە.لەیادی 25 ساڵەی تاوانی ئەنفال سەری رێزوخۆشەویستیم بۆسەرجەم شەهیدانی رێگای رزگاری‌وگۆڕی ئەو كەسوكارە ئازیزانەی ئێمەكەبەبێ ماڵئاوایی بۆهەتاهەتایە،جێیان هێشتین.
