نیسان 16, 2015 Omer بهڵگهنامه لێدوان نووسین ناچالاککراوە لە لە زمانی بەڵگەنامەكانەوە.. مردن لە قەڵای نوگرەسەلمان
لە زمانی بەڵگەنامەكانەوە..
قەڵای نوگرە سەلمان
عەدالەت عومەر
نوسەرو چاڵاكڤان لەبواری جینۆسایدی گەلی كوردستان
لەژمارە (٩) گۆڤاری ئەنفالستان وەرگیراوە
یەكێك لە باشترین رێگاكان بۆ ناساندنی جێنۆساید بە دنیای دەرەوە لە هەمانكات سەرچاوی باوەر پێكراو بۆ لێكۆلینەوە و دیراسات لە جینۆسایدی گەلەكەمان و ئەرشیڤێك بۆ نەوەی داهاتوو، دێكۆمنێت و بەڵگەنامەكانی (بینراو ،بیستراو، خوێنراو)ن ، زۆر گرنگە سەنتەرێكی ئەرشیڤی نەتەوەیی كە لە لێژنەیەكی پسپۆر و شارەزا پێك بێت دابمەزرێت، بە مەبەستی پاراستنی بەڵگەنامانە بۆ پێكاندنی ئامانجەكانی سەرەوە .
لێرەدا ئەم جارە باسی بەڵگەنامەكانی قوربانیانی قەڵای نوگرەسلمان دەكەم، كە تیكەڵكێشی ئەو چاوپێكەتنانم كردوە كە لەگەڵ شایدعەیان و شایدحاڵەكان ئەنجامم داوە .
قەڵای نوگرە سەلمان ئەو شوێنەیە كە لەسەر دەرگای چوونەژوورەوە نوسراوە “بەخێربێن بۆ دۆزەخ” و لە سەر دەرگای پشتەوەش نووسراوە”كەم هەڵدەكەوێت كەسێك سێ مانگ لەم شوینەدا بمێنێتەوە”، بە پێی بەڵگەنامەكان ئازار و ئەشكنجەدان لە زیندانی نوگرە سەلمان تا رادەی كوشتن بووە ئەمە جگە لە زیندە بە چاڵكردنی بە كۆمەڵی خەڵكەكە ، لەم بەڵگەنامانە هۆكاری مردنی نێر و مێ ،گەورەو گچكە وا نوسراوە” راوەستانی كتوپری سووری خوێن لە ئەنجامی خوین لەبەر چوونی ناوەكی(نەزیف داخلی) و راوەستانی مێشك(جلتە دماغیە) ” ، ئەم بەڵگانامانە لە بنكەی تەندروستی قەزای سلمان دەرچووە ناوی هەواڵهێنی مردنەكە بۆ هەر هەمووی نووسراوە “ئەفسەری ئەمنی قەڵای سلمان” ،هەروەها لە بەشی پەیوەندی بە مردوەكەدا نوسراوە” دەست بەسەردا گیراو لەلای” ، ئەم بەڵگانە لە لایەن پزیشكێك بە ناوی سمیر ودیع شاكر ئیمزا كراوە و بەڵگەنامەی وەفاتیان بۆ دروست كراوە هەر هەمووی بەپێی نووسراوی فەرمی قەڵای نوگرەسەلمان بە ژمارەی و رێكەوتی جوراجور بە ئیمزای ئەفسەری ئەمنی قەڵا نێردراوە لە زۆربەی نوسراوەكاندا واهاتووە” بۆ ئاگاداریتان مردووەكە هیچ بەڵگەنامەیەكی فەرمی نیە و ئەم بەڵگەنامانەش لە سەر داوای ئەفسەری ئەمنی قەڵای سلمان رێك خراوە نابێت بە هیچ كەسێك بدرێت ” .لەبەشەكانیتری بەڵگەنامەكان وانووسراوە: پیشە “دەستبەسەرداگیراو بۆ منداڵانیش نوسراوە منداڵی دەستبەسەرداگیراو”، ئاین “ئیسلام”،شوناسی ناسنامە “عێراقی”، ئاخر ئیسلام و عێراقی بیت، ناوی شاڵاوی قڕكردن و لەناو بردنت ئەنفال بێت” ئەنفالی سۆرەتی هەشتەمی قۆرئانی موسلمانان “.
ئەمەش بیروكلتوری توندوتیژی و پاوانخوازی عەرەب بەتایبەتی سیاسەت و نیزام دەسەڵاتدارانی عەرەبی بەعسی عێراقی شۆڤێنیە لە جینۆساید كردنمان بەس لەبەر” كورد بوونمان” چونكە لە ئایدۆلۆژیەتی ڕژێمی بەعس هەموو ئەو نەتەوانەی كە لە ناو خاكی عەرەبدا دەژین بیانین و هیچ مافێكیشان ناكەوێت، ئەم بۆچون و تێڕوانینە شۆفینستیە لەمەڕ كێشەی كەمە نەتەوەكان زۆر ڕوون و ئاشكرا لەبیروڕایان دەردەكەوێت .
یەكێك لە گەراوەكانی نوگرەسەلمان تا رۆژی بەر بوونی 520 كەسی ژماردووە كە لە ژێر ئەشكنجەدا گیانیان لە دەست داوەو بە پێی ووتەی كارمەندانی بنكەكە ئەوان بەس بەڵگەنامەی وەفاتیان بۆ قوربانیان بە ناوی ئەو كەسانەی دروست كردوە كە بە نووسراو بۆیان هاتووە بەڵام هەرگیز لاشەكانیان نەهاتووتە لایان.
مام نوری شاید عەیانیكی دەربازبووی ئەنفال دەڵێت” لە نوگرە سەلمان دوو عەرەبانەی شكاوی لێ بوو،عەرەبانەی دەستی یەك تایە، ئەو كەسانەی دەمردن لە سەر ئەو عەربانە دایان دەنا، جار هەبوو بەیانیان كە هەڵدەستاین 6 مەیتیان تێدەكرد هێندێكیان ئەوندە مابوونەوە بۆگەن ببوون، زۆر جارمەیتەكان بەردەبونەوە، خاكەنازێك و باڵتەیەكی شكاومان لا بوو خۆڵەكەش زۆر رەق بوو هەڵنەدەكەندرا ئەوە ناشتن نەبوو، فرێدان بوو، چونكە تۆزێك خۆڵمان دەكرد بە سەریاندا و دوای ئێمە سەگ مەیتەكانی دەخوارد. چونكە سەگی بەرەڵای زۆر لێ بوو.
مام نوری لە بەردەوامی قسەكانی وا باسی قەڵای نوگرە سلمان دەكات و دەڵێت “نوگرە سەلمان دۆزخێك بوو دەگووت رۆژی حشرە لە نوگرە سەلمان زۆرمان برسی و تینوو بوو چونكە لەماوەی شەو و رۆژێكدا هیچیان نەداینێ، كابرایەك (حمە صدقی) ناوو بوو خەڵكی (دارەختیار) بوو هاواری كرد ووتی نانمان بەنێ وا لەبرسا مردین هاتن زۆریان لێدا بەس لەبەر ئەوەی داوای نان و ئاوی كرد، لە نوگرەسەلمان لە سەر قاپیەكانی نووسرابوو (ویل) ، قاعەكان زۆر پیس بوون، بە سەدان كەس زیاتر لە قاعەكاندا بوون ، جێگای خەوتنمان نەبوو لە سەر لاتەنیشت ئەخەوتین، ژەمی سەمونێكی گەنمەشامی لەگەڵ یەك تۆز ئاودا ، ئەوشەش مانگە دەممان لە هیچ چێشتێك نەدا جگە لەو سەمون و ئاو، سێ مانگ بوو گیرا بووین وتیان شوتیتان بۆ دێنین ناردیان بۆ سەماوە بۆ شوتی، شوتیان هێنا هەر قاعەو دوو كەسیان بانگ كرد تاكو دابەشی بكەن بە سەرماندا، شەو رۆژێك ئەو پیاوانەیان هیناو برد، شوتیەكان بۆگەنیان كردبوو، یەكی قاژێكیان داینێ زۆر كەس هەر نەی خوارد فرێیان دا منیش فرێم دا زۆر پیس بوو”.
لە بەشێكی تری قسەكانی ئەو شایدعەیانە دەلێت “لە وانەی كە مردن ئافرەتێك بوو ناوی (فاتمە محمد) كە ئامۆزای خێزانەكەی من بوو خەڵكی (ئاغجەلەر) بوو، رۆژێك تێنویەتی تەنگی پێ هەڵچنی بوو بەبێ ئێزن چوو لە حەوشەكەدا ئاو بهێنێت تەنكەرێكیان لەوەێ دانا بوو، هەر تا دەستی برد بۆ ئاوەكە شورتەیەك بە هەموو تینی خۆی شیشێكی كێشا بوو بە پشتیدا و تا هێنامانە ژورەوە مرد. (هەر بۆ زانیاری یەكێك لەبەڵگەنامەكان بەناوی فاتمە محمد)ە.
دواتر ووتی” هەر خەڵكی گوندەكەی ئیمە نزیكەی10 كەس مردن. ئینجا ئەوەی داوای نان یان ئاوی بكردایە لە كاتی سەمون دابەش كردندا دەیان گرت و سەرەوخواریان دەكرد بەداردا و پەڕۆیان لە بەر لوتیان دەسوتاند.
لە چاوپێكەوتنێكی تر كەلەگەڵ شایدعەیانێكی گەراوەی نوگرە سەلمان بەناوی مام جبار ئەنجامم داوە لە بارەی حەجاج پرسیارم لێكرد؟ ووتی”بەرێوەبەری سجنەكە ناوی (حەجاج)(عەجاج) بوو ، پێم ووت وابزانم ئەو كەسە عایدی ئەمن و ئیستخبارات بوو و لەبەر دڵرقی ئەو نازناوەیان داوەتە ، ووتی نازانم بەڵام هەرچی ئازارو و ئەشكنجەدان و شتی خراپ بوو بە ئەمری ئەو بوو ،حەجاج هەر بە دەستی خۆی لە بەر چاوی ئیمە حەوت كەسی بەدار كوشت ،لە قاعەكان دەگەرا لە حەرەساكانی دەپرسی ئەو ژن و منداڵانە هەموویان پێشمەرگەن؟! حەرەسەكانیش لە وەڵامدا دەیانووت” بەڵێ هەموویان پێشمەرگە وتاوانبار وخیانەتكارن جا بەدەم پێكەنینەوە دەهات و سووكایەتی بە ئافرەتەكان دەكرد و ئەو ئافرەتانەی سكیان هەبا بە سۆندە لە سكی دەدا دەیگوت مادام ئەوانە كوردن و خیانەتكارن نابێ بێمێنن”، لەبەشێكی تری قسەكانی لە بارەی ئافرەتەكان دەلێت” هەر ئافرەتێكیان بانگ دەكرد ئەگەر هاتەباوە ناو قاعەكە كزو مات دەبوو ئەگەر نەهاتباوە ئەوە كەس نەی دەزانی چییان لێ بە سەر دەهات، پرسیم ئەی ئافرەتەكان هیچیان نەدەگووت ووتی بە دایك و خۆشك یان پیرەژنانەكانیان دەووت كە دەستدرێژیان لەگەڵ كردوون ئەوانیش بۆ ئیمەیان باس دەكرد بەڵام دەسەڵاتمان نەبوو ،ئەی هاوار چیمان كردەبا بە خوا قەت بیرم ناچیتەوە ئەی ئەو هەموو كچ و كۆر گەنجەیان چ لێ كرد بۆ كوێیان بردن؟!!…
لە بەشێكی تری قسەكانی ئەو شایدعەیانە دەلێت ” یەكێك لە ئازارو ئەشكنجانەی حەجاج دڵی زۆر پێ خۆش دەبوو ئەوە بوو نیوەرۆیان لەم گەرمایە ئەیان هێناینە دەرەوە بۆ بەر خۆرەكە سەعات و نیوێك لەو بەر خۆرە گەرمە دەبو سەیری خۆرەكە بكەین ئەوەی تەماشای نەكردایە لێیان ئەدا،ئەوە تەعزیبێكی زۆر قورس بوو بۆ ئیمە چونكە تەمووز بوو گەرمایەكی زۆر بەتین بوو. ئێمەش ئەو تاقەتەمان نەمابوو، خەڵك هەبوو ئەبورایەوە هەبوو لەو تەعزیبدانەدا دەمرد و ئیمەش هەر بە مەیتی دەمانبردنە ژوورەوە.
شایدعەیانێكی تری نوگرە سەلمان بە ناوی ئامینە دەڵێت “پاش چوار مانگ نۆگرە سەلمان نەخۆشەیەكی تێكەوت شەوی وا هەبوو (30- 40)كەس دەمرد. هەموو ئەوانەی دەمردن لەشیان رەش و رەق دەبون بە جۆرێكی سەیر باریك بەنیس دەبوون كەس نەیدەناسینەوە، هەموشی لەبەر پیسی و بێ خواردنی بوو، لە ماوەیئەو شەش مانگەدا یەك كەس خۆینەشۆری .
لیلا ئەو كچەی لەكاتی ئەنفالكردنیان تەمەنی سێزدە ساڵان بوو و ماوەی شەش مانگ لەگەڵ دایكی لە نوگرە سەلمان زیندانی بووە ئەو دەلێت” كۆمەلێك كۆر و كچی گەنج بووین هەموو بەیانیان تاكو ئیوارە ئاودەستەكانیان پێخاوین دەكردین كە حەوت ئاودەست بوون ، شەشیان بە چیمەنتۆ سەب كرا بوو، ئەوەی حەوتەم كراوە بوو ئیمە دەبا هەموو رۆژێك هەموو ئەو پیسایی شەش ئاودەستەكانمان بردبا و لە ئاودەستی حەوتەم بەتاڵمان كردەبا كە پیرەمێردەكان دەیانووت هەمووی دەرژێتە ژێرزەمینێك (مەنهۆڵێكی گەورە) كە بەردەوام بەندیەكان تیدا ئەشكنجە دراوەن، ئەمە تەعزیبێكی زۆر قۆرس بوو ئیستاش پێستی جەستەم لەبەر ئەو پیساییە تووشی توشی جۆریك لە نەخۆشیەكان پێست بووە ، كە تەماشای جەستەم كرد زۆر بێتاقەتی كردم هەموو جەستەی پەڵە پەڵە ببوو ، مام ئەحمەدی گەراوەی نوگرەسەلمانیش دەلێت “ماوەی هەفتەیەك بە ئەمری حەجاج لە ژێر زەمینێك ئەشكنجەدرام جێگایەك بوو كە بەردەوام پیسایی تیدا دەرژا لە سەر ئەوەی ووتم ئیوە خواتان نیە بۆ وا لەم ژن و منداڵان دەكەن .
لە بەشێكی تری قسەكانی مام ئەحمەد ووتی” حەجاج لە سەر نوێژ و رۆژو گرتن خەڵكی فەلاقە دەكرد ودەیگووت نابێ كەس لێرە نوێژ بكات و( مەمنوعە سوجدە بۆ خوا بەرن دەبی هەمووتان سوجدە بۆ من بەرن ) هەورەها ئەو دەڵێت رۆژیك خەریكی نوێژ كردن بووم لەناكاو قامچییەك بە سەرم كەوت بریسكە لە چاوم هەستا و كەوتمە سەر ئەرز حەجاج ووتی جارێكی تر سەروخوار بەدار هەڵت دەواسم و پەرۆ لە ژێر لووتت دەسووتێنم ئەگەر سوجدە بۆ خوا بەری.
شاید عەیانێكی تر بە ناوی فاتیمە دەلێت “ئاوی نوگرە سەلمان زۆر پیسبوو، سوێر و تاڵ و پر لە وردە شت بوو، پر بوو لە مردن خەڵكەكە لە ناچاری و تێنوێەتی دەیخواردەوە و دواتر پێی دەمرد، شەوێك 100 كەس زیانر پێكەوە مردن مێرد وكۆرەكەی منیشی تیدا بوو وەك شێتم لێ هاتبوو تا بەیانی باوەشم پییان كرد ولەسەریان گریام ،بەیانی لاشەی مردووەكانیان برد بۆ دەرەوەی قەڵا خەفەتم دەخوارد دەبێ سەگ بەرەڵاكانی نوگرە چییان لەم مەیتانە كردەبێت، پاش چەند رۆژێك زانیمان ئەو رۆژە چوونكە ژمارەی مردووەكان زۆر بووە حەفارەیان هیناوەو هەموویانیان پێكەوە خستووتە ژێر خۆڵەوە بەم خەبەرە تۆزێك دڵم خۆش بوو كە خاك بە نسیبیان بوو”.
عەدالەت تالەبانی شایدعەیانێكی دەربازبووی نوگرە سەلمانە لەبەشێكی كتێبەكەی بەناوی”ئەنفال ونهێنییەكانیدا”دەلێت” لەكاتی ئازاردانی جەستەی ئەوا بە نوێترین شێوەی ئازاردان بەندییەكانیان دەكوتا، بۆ نموونە (بوتڵە شوشەیەكی ئارەق یان بیرەیان لەنیوەڕا دەشكاند ئیتر ئەوەی دەمایەوە وەكو پەنجەی دەست تیژ بوون، بەندییەكانیان ناچار دەكرد لەسەری دابنیشنو زۆربە توندیش دەستیان دەنابەسەرشانیان بۆ ئەوەی ئەو شوشەشكاوە بچێتە ناوگیانیان، ئینجا خوێن وەكو جۆگای ئاو لەلەشیاندا دەچۆڕاوەو هیچ چارەسەرو دەرمانێكیش نەبوو، جاری واش هەبوو ئامێری سێكسی جهاز التناسلی پیاوەكاینان بەپلایز دەكوشی تالە هۆش خۆیان دەچوون.
لە بەشێكی تردا دەڵێت “لە چرقەی گەرمای هاویندا رۆژانە یەك دوو ئافرەتیان ئەهێنا دەرەوە و بە عەمودەكانی ناو حەوشەی بەندیخانەكە هەر لە بەیانی تاكو نیوەرۆ ئەیانبەستنەوە هەتا ئەبورانەوەو نەدەبوایە كەسیش نزیكیان بكەوێتەوە شەوانیش كە سەربازەكان سەرخۆش دەبوون بە زۆری لولەی چەك و لە ژێر هەڕەشەدا گۆرانیان پێ دەگوتن و هەڵپەڕكێیان پێ دەكردن .
مام نوری لە بەشێكی تری بەسەرهاتەكەی دەلێت “. شەوێك سەعات 12ی شەوبوو حەجاج هات بەدەم جێنودانەوە گووتی وەرنەدەرەوە وامدەزانی ئێوەش وەك بارزانیەكان ئێرە دەبێتە قەبرتان بەڵام بەداخەوە ئیوە بەردەبن ،ئیمە تا ئەو كاتە نەماندەزانی موزوعی بارزانییەكان چییە مەگەر تاك وتەرا نەبێت ، كە حەجاج ئەو قسەیەی كرد، ئیتر زانیمان كە بارزانیەكان هەموویان تیاچوون ترسێكی زۆر كەوتە دڵمان گووتمان بە خوا ئیمەش وەكو ئەوانمان بە سەر دێت، ئەوانە درۆمان لەگەڵ دەكەن كەس باوەڕی پێیان نەبوو، ووتمان دەمانكەنە ناو بەحرەوە، لە پاش ئەم قسانە دەستیان كردبە لێدانمان بە سۆندە و دار و شیش زۆریان لێداین و بردنیاینەوە ژورەوە، هەمووی جێی گۆڕا كەس جێی خۆی نەدۆزیەوە دواتر هاتنەوە ووتیان (500) كەسمان دەوێت دەیان بەینەوە بۆ سلێمانی بەرتان دەدەین، كەس باوەری نەبوو خەڵك خۆی دەشاردەوە.
ئیستاش ناوی بەشێك لە قوربانیانی قەڵای نوگرەسەلمان كە بە پێی ووتەی كارمەندانی بنكەكە هەرگیز لاشەی قوربانیان نەهاتووتە لایان بەم شێوەیەی خوارەوەیە:
تێبینی:
Mobile: +9647504476704
Email:adalatanfal@yahoo.com
2.بریارم داوە ئەم بەڵگەنامانە لە بەرژەوەندی كەسوكاری قوربانیانی جینۆسایدی ئەنفال و هەڵەبجە بە تەنسیق لەگەڵ وەزارەتی شەهیدان وكاروباری ئەنفالكراوەكان ،بەرێوەبەرایەتی زیندانییە سیاسیەكان بەمەبەستی مشمول بوونیان بە یاسای مووچە و ئیمتیازاتی زیندانییە سیاسیەكان بكار بێنم تاكو ئیستاش كۆبۆنەوەیەكەم بە ئامادەبوونی نوینەرانی كەسوكاری قوربانیان لە گەرمیان و بەرێوەبەری زیندانییە سیاسیەكان ئەنجام داوە.
نیسان 08, 2022 1
ئازار 17, 2015 لێدوان نووسین ناچالاککراوە لە الأمم المتحدة: فظائع داعش في العراق قد ترقى إلى الإبادة الجماعية
ئازار 17, 2015 لێدوان نووسین ناچالاککراوە لە حقوق الإنسان: مشروع لشمول الفيليين بامتيازات رفحاء ولا نملك بيانات دقيقة عن ضحاياهم
شوبات 27, 2025 0
ئاب 11, 2020 لێدوان نووسین ناچالاککراوە لە دیداری ئەنفال : حەسەن محەمەد سێدەری چیرۆکی خۆیان وگوندەکەی دەگێڕیتەوە.
ئاب 10, 2020 لێدوان نووسین ناچالاککراوە لە مستەفا قادر پیرۆت دەربارەی كیمیبارانی هەوارەخۆڵ دەدوێت .
ئاب 10, 2020 لێدوان نووسین ناچالاککراوە لە دیداری ئەنفال .. ئەو رۆژەی كە لێبوردنە گشتیەكە دەرچوو، براكەی من لە نوگرەسەلمان گیانی لەدەستدا.