سه‌ردێره‌كان
- تاوانی ئەنفال و زیانە کلتوورییەکانی کورد لەکوردستانی باشوردا. هۆمەر محەمەد
- ڕۆڵی سینەما لە پاراستنی یادەوەری ئەنفالدا – وانەیەک لە هۆڵۆکۆستەوە
- سەرنجێک لەسەر دەرکەوتنی (بەراء) هۆمەر محەمەد
- الإجرام بصيغته القانونية 2 جريمة إسقاط الجنسية والترحيل – قرار (٦٦٦)
- دیسانەوە دۆسێی ١٨ کچە فرۆشراوەکە لەنێوان ساختە و ڕاستیدا. هەڵوەستەیەک لەسەر قسەکانی کاک شۆڕش حاجی
دەم لوسێك هات ووتی: دایكەكەم خوشكەكەم وەرن خۆتان تەسلیم بكەن حكومەت بەڕەحمەو هیچتان بۆنابێت.
بەسێ حەمە ڕەوف خەڵكی گوندی میلقاسم
دەم لوسێك هات ووتی: دایكەكەم خوشكەكەم وەرن خۆتان تەسلیم بكەن حكومەت بەڕەحمەو هیچتان بۆنابێت.
دیدار: عومەرمحەمەد
شوێن میلقاسم – ماڵی بەسێ
کات : ٣٠ :١١ی پێشنیوەرۆ
رێکەوتی ٣٠/١ / ٢٠١١
ژمارەی فۆرمی دیمانە سازی (٤٨)
کاتژمێر 11 ی سەرلەبەیانی بەجێب وازێكی شین لە گوندی میلقاسم دابەزین، ئەمە پاشئەوەی بەڕێگایەكی هەڵەدا لە ڕۆژهەڵاتی گوندی وەلی هەیەرەوە بەلاڕێیەكدا بەناو قوڕدا تێمانكرد، لەڕاستیدا ڕێگای میلقاسم زۆریش خۆشبوو، بەڵام ئێمە كەو تینە ناو وەردێكەوە كەبارانی زۆری شەوی ڕابوردوو، وای لێكردبوو بەراز تێیدا دەرنەچێت چ جای جێبێكی شەكەتی پیاوێكی هەژاری كەم دەرامەتی وەكو سیروان.
یەكەم ماڵ كە بەڕێكەوت لەبەر دەرگایان دابەزین، بەلای منەوە زۆر سەرنج ڕاكێش بوو، لەبەرئەوەی كۆڵەكەی ماڵەكەیان‌و تەنانەت دارەڕای خانوو نوای بزن و مەڕەكانیشیان لە پاشماوەی تەقەمەنیەکانی جەنگ واتا لە قەوانی گوللە تۆپ‌و ڕاجیمەكانی سوپای بەعس دروستكردبوو، ئەو کەرەستە جەنگیانەی لە گوندنشینەکاندا خاڵییان کردبوونەوە و هێشتا لەو ناوە مابوون، دوای ئەوەی چەند وێنەیەکم گرتن ئینجا چوومە ماڵیك بەناوی بەسێ.
بەسێ لەدایكبووی ساڵی 1962ە
لەبنەرەتەوە خەڵکی گوندی پەلەوشکی ناوچەی گەرمیانە . هێشتا سێ مانگبوو چووبوە ماڵ‌و مێردی خۆی لە گوندی پەلەوشك لەگەڵ رەوف هاوسەرگیرییان كردبوو، هەرلەسەرەتای دیدارەكەمانەوە بەحەسرەتێكەوە تەماشای كردم‌و ووتی: لەمانگی 12 بوو ئێمە لەگەڵ (ڕەوف )زەماوەندمان كرد، لە مانگی چوار ئەنفالكراین‌و هەموو شتێكمان لێ شێوا، لە گوندی پەلەوشك، تراكتۆرمان بوو وەزعمان باشبوو بەڵام ئەنفالە دوابڕاوەكە ژیانی لێتێكداین. پیاوەكەم‌و خوشكێكم بەناوی گەلاوێژ بە 7 منداڵەوە ئەنفالكران‌و هەر ئەو ئەو ڕۆیشتنە بوو ئیتر نەهاتنەوەو چاومان پێیان نەکەوتەوە.
بەسێ لە تۆپزاوا جل‌وبەرگی ئەنفالكراوەكانی بینیوە كە هەڵدراونەتەوەو بەكۆمەڵ دانراون، پرسیاری لە سەربازێك كردبوو كوان خاوەنی ئەم جل‌وبەرگانە لەوەڵامدا پێی ووتبوو: هەموویان ( كەللەپچەكران) بەڵام ئەو بۆ دوا هەمینجار لەوبەردەرگایە ڕەوفی مێردی بینیوە، بەوەدا زانیبووی نای بینێتەوە كە ڕووتیان كردوونەتەوەو ئەویش جلەكانی بەكۆمەڵ بینیبوو. دەڵێت من سێ چوارمانگ بوو شووم كردبوو كە لێم قەوما خۆم سجن‌و پیاوم ئەنفالكرا، ئێستاش حاڵمان دەبینی ؟ بەدەم ئەمسانەوە چوینە ناو دیدارێكی بڕ ئازارەوە:
ئەگەر ناوی سیانی خۆتم پێبلێیت..؟
بەسێ حەمە ڕەوف فەرەج
ئەوكاتەی ئەنفال گەیشتە گوندەكەتان لەكوێ بوون‌و بەچییەوە سەرقاڵ بوون ؟
لە پەلەوشك بووین، تازە ماڵمان نابووە یەكەوەو هەرخەریك مەڕداری‌و كشتوكاڵبووین، كە ئەنفالەكەبووبە مەكینەی خۆمان ڕۆیشتین یەكەمجار چووینە قەڵاقۆچاڵی شەوێك دووان ماینەوە، پیاوێك لەوێ هاتەلامان دەم لوسێك بوو ووتی: دایكەكەم خوشكەكەم وەرن خۆتان تەسلیم كەن حكومەت بەڕەحمەو هیچتان بۆنابێت، وەرن لەوبەر هەموو خێمەتان بۆهەڵدریاوە سەرتان سەلامەت دەبێ‌‌و بەخوا گیسكێكتان نافەوتێ، ئەو دەم لوسە فریووی داین، ئەگینا ئێمە كەسوكارمان لەكەلاربوو دەهاتنە شوێنماندا.دەردەچووین هەرچی هەوڵیاندا، ئێمە نەڕۆیشتین لەگەڵیاندا ئەگینا ڕزگارماندەبوو.
نازانی ئەو پیاوە كێ بوو ؟
پیاوی حكومەت بوو .
ئاخرجاش بوو ئیستخبارات بوو چیبوو ؟
هەرپیاوی حكومەت بوو وەڵا بێژم چی بوو نازانم ، ئەو پیاوەی وا ئەو قسەی بۆ ئێمەكرد لە قەڵاقۆچاڵی لە كەركوكیش بینیم، ناوو شتی نازانم بەڵام لەوێش هەربەدەم لووسی ووتی: دایكەكەم خوشكەكەم بچنە قاعەكانەوە هیچتان بۆنابێت.
ئەوكاتەی ئەو پیاوە هات بۆ قەڵاقۆچاڵی كاتەكەی كەی بوو ؟
بەخوا ڕۆژسەعاتێك دوانی مابوو. ئیتر وەتراكتۆرخۆمان ڕۆیشتین پیاوەكەم دوو ژنی بوو ماڵەكەی منی كردە تراكتۆرەكەی خۆمانەوەو هین ژنەكەی تریشی كردە تراكتۆرێكی ترەوە، كەوتینەڕێ‌‌وبەبان ملەسورەدا ڕۆیشتین بەرەوكەلار، ئەوناوە هەمووی جاش‌و عەسكەرییەودەبابەگرتبووی، ئەوخەڵكە ماڵ لێشێواو بەیەكدا دەهات‌ودەچوو دەتووت رۆژی حەشرە، ڕۆیشتین نەیان هێشت بووەستین تاشەوگەیاندیانینە قەڵای قۆرەتوو لەمەیدان، زۆری پێنەچوو هاتنە گیانمان ناو بنوسن كێ عەشایەرەو كێ موخەربە پیاوەكەم (ڕەوف) چوو ناوی خۆی نوسی ووتبووی : من فەقیرماڵ خۆمم فەلاحم، ئینجا جارێكی ترهاتنەوە گیانمان كێ پێشمەرگەیەو كێ چەكی پێیە.. ئیترماینەوە بۆبەیانیەكەی زوو چایمان كردبوو هاتنەوە گیانمان ووتیان وەرن ناوتان ئەنوسن، ڕۆیشتین ناومان نوسی‌و سەیارەی عەسكەریان هاورد ئەوهەموو خەڵكە باركریاین لۆری وەستابوو نەیەك‌ونەدوان خۆشمان نەمان دەزانی بۆكوێمان دەبەن، بەڵام ووتیان كێ كەل‌وپەل دەهێنێ بابیهێنێ منیش تازە شوم كردووە ئاڵتون‌و گەردان‌وپشتوێن هەمووی لەپشتمابوو، ئیتر كردمە ناو باوڵەكەم‌و لەو بێنەوبەرەیا لەناو تراكتۆرەكەی خۆماندا گشتیم لەقۆرەتوو جێما، كەل‌وپەل خۆم‌و پیاوم هەمووی جێما. باریانكردین‌و كەوتینەڕێ ناشزانین بۆكوێ دەبرێین. ئیتر هەریەكەو قسەیەكی ئەكرد یەكێك ئەی ووت بۆ كەركوكە یەكێك ئەی گوت بۆ جنووبە كۆپتەربەبان سەرمانەوە تا گەیشتینە تۆپزاوا.
چەند سەیارە دەبوون ؟
كوڕە لەكێشا نەبوو، ئەوەندە زۆربوو كێ دەیتوانی بزانێت، كەگەیشتین ێژن جەهەنەم بەخوا جەهەنەم بوو هەرگەیشتین پیامانا هاتن وەك گورگ پەلاماریانداین پیاوەكانیان جیاكردەوە، هەروەك گورگ پەلاماریاندان‌و بردنیان هەربەدار پێچایاننەوە پۆلپۆل بردنیان بۆ قاعەكان وردە وردە باران دەباری لەوێ كابرای دەم لوسمان لێ پەیدابووەوە ئەوەی لە قەڵاقۆچانی هات بۆلامان ووتی: دایكەكەم خوشكەكەم ئەوە بارانە بڕۆنە قاعەكانەوە بەخوا رەنگە دوو هەزار ژنیان كردبێتە ئەو قاعەیەوە كە ئێمەی تێدابوو هەروا دەتتوانی دابنیشیت‌و تەواو ئیتر جێگەنەبوو، بەخوا وابزانم دووڕۆژ ماینەوە ئاوا بەو لەونەبووین، ئیتر بڕێك صەمون‌و شتیان بۆمان هاورد‌و دوایی كردینیانەوە ساحەكە، وەڵا دووان لەكەنیشكەكان (سەمیعەو لەمیعە) لەژنەكەی تربوون ووتیان ئەها ئەوە باوكمانە لەپەنجەرەیەكەوە دیبوویان، وەڵا ڕەوف هەوڵیدا بێتە دەرەوە حەرەسێك لەبەردەم قاعەكەدابوو نەیهێشت چاوم تێوەی بوو دەستی ئاوا لێدەكرد (وەك بلێ دەستم دەشۆم) نەیهێشت ئیترمنیش ڕۆیشتمە نزیك دەرگاكە عەسكەرەكە هەربە ئیشارەت ووتی: بڕۆ مەمنوعە ئیتر دانیشتم هەرگریام هەرگریام بێسودبوو، وەڵا ئیتر دوو ڕۆژی ترماینەوە سەیارەیان هاورد ووتیان یاڵا بارمانیانكردو بردینیان بۆ دبس معەسكەرێک بوو، كەبردیانین خەڵكی تریان هاوردە شوێنەكانمان .. كە گەیشتینە دبس معسكەرێك بوو پووش هەڵسابوو، ئیتر ژیانێكی ناخۆش ئاودەستی پیس بڕوا بكە صندوقی فیشەك هەیە لەوەدا ئاومان گەرم كردووەو لەناو ئەوئاودەستانە سەرمان پێشۆردووە.
حەرەسەكانی دبس باشتربوون لەوانەی تۆپزاوا ..؟
كەمێك باشتربوون‌و خواردنیشمان هەرباشتربوو، بەڵام ئێمە چۆن باشتربووین جارێكی تر لەوێش گواستیانینەوە بۆلای مەكتەبەكە لەوێ بڕێك باشتربووین لەوەكەی تر، شوێنەكەی پێشوو عارەبێكی ڕەشی قەڵەوبوو كە سەرەمان دەگرت بۆخواردن پڕی ئەدایە لەگەنەو تەشتەكانمانەوە توڕی ئەدایە ناو باخەكەوە لێمانی دەستاندو فڕێی ئەدا، سجلێك گەورەی بەدەستەوە بوو دەفتەرێكی گەورەی بەرگ ڕەق بوو كەئەیدایە ئەو بان شانانەمانا لێی ئەداین ئەیگوت تەنها خواو سەیدڕەئیس چارەی ئێوە دەكات .. ئەی گووت ئێوە ئەوەندە پیسن هیچ دەوڵەتێك وەری نەگرتن صدام حسێن نەبێت، كەهاوردیانینە ئێرە بڕێك باشتربووین، بەڵام من لەوێش تووشی دەردێك بووم پەنجەم تووش دەردێك بوو گۆشتی لێهەڵدەوری لە كوردەواری خۆمان پێی ێژن موو، من هەتا لەوێ بووم دەست هەرلەملما بوو، ئۆقرەم نەبوو جارێكیان لەتاو ئازار دامە دەشتەوە چوومە دەرەوەی قاعەكە هەرلەناوحەوشەی سجنەكە سەگەل دەوریاندابووم سەگی معەسكەرەكە ژنەكان تر هاتن بۆلام ووتیان ئەوەتۆ خەریك چیت، بۆ هاتوویتەدەرەوە ئیتر منیش ووتم ئەی چیبكەم ئەوە حاڵەكەمە، هەتا ئێستاش ئەم پەنجەیەم هەرسەقەتە هی ئەوكاتەیە.
چەند لە دوبز یان (دبس) مانەوە ؟
ماوەی سێ مانگ‌و نیو ماینەوە ئینجا بەردریاین .. عافواتێكی دا ئێمە لەو عافواتەدا بەربووین. بەڵام ئەوانەی لەتۆپزاواوە ڕەوانەی خوارەوە كران گەنجەكان زۆریان هەرفەوتان‌و هەتا ئێستا سۆراخیان نەما.
لەناو عەسكەرەكانی دوبز كەسیان هەبوو بەزەیی‌و ڕەحمی هەبێت ؟
وەڵا پیاوباشیشیان تێدابوو..
ناوی كەسیان نازانی ؟
ناوەڵا ناویان نازانم، بەس كابرایەك بوو ئەیانگوت ئەمنە ئەوە بەشەوو رۆژ بەسەرمانەوە دەگەڕا ناوی سامی بوو، یەكێكی تریان بوو پێیان دەگووت مامە نوری، مامە محمودێكیان تێدابوو، خواهەڵناگرێ یەكدووجاریش بردیانم بۆ خەستەخانەكەی دبس ژنێكیش بوو لەلای خۆمان دەیزانی دەرزی بدات دەرزیەكەی بۆئەكردم، ئەوانەی دەڵێم باش بوون هین دێ یەكە هی دبس ئەلیم پیاوباشیان تێدابوو.. عەسكەرەكان ناڵێم كەدەڵێم باشتربوون ئەوانە جەیش شەعبی بوون عەشایەر ناو دبس بوون، وەك ئەوانەی تۆپزاوا بەعسی نەبوون.
ناخۆشترین دیمەن كەهەرگیز لەبیرت ناچێتەوە لە دبس‌و تۆپزاوا چییە؟
ئەوكاتەی پەنجەم زۆر ئازاری دام‌و سەگەكان دەورەیان گرتبووم .
بێجگە لەئازاری پەنجەت كەسێك لێی درابێت كەسێك منداڵی مردبێت بەبەرچاوتەوە ؟
بەخوا ڕەنگە 400 منداڵ مردبێت لەدبس ئەوە زۆرناخۆش بوو، بەڵام ئەوەی تۆ ئێژی ئەوەیە ڕۆژێك كچەكان هی ژنەكەی تر پشتیان دابووە دیواری قاعەكەوە ووتی: باوكە گیان ئێستا تۆ لەكوێیت ؟ ئێمەش وا لەبرسا دەمرین ئیتر ئەوە زۆرناخۆش بوو زۆرگریاین، بەڵام لەوەش ناخۆشتر ئەوەبوو كە جارجار پێیان دەگوتین ئەوانەی بەسەیارە موقەپەتەكان براون هەموویان كوژراون ئەوەش زۆر ناخۆش بوو.
ئەمە كێ پێی دەگووتن .؟
ئەمە حەرەسەكان دەیانگوت. ئا با ئەوەشم بیرەوە نەچێت ئێمە 500 كەس بووین حەرەسەكان باشتربوون یەك دووجار لەقاعەكانی ئەولاتر باركریان ووتیان ئەوانەشیان بردووە بۆكوشتن، مام نوری ووتی: دووجاریش هاتوون ئێوە بەرن نەمان هێشتووە، جارێك هاتن بمانبەن هەموو جلەكان خۆمانمان لەبەركرد بۆئەوەی زیادەكانمان لێنەسەنن، ئەوجارەش نەیانهێڵابوو بمانبەن.
ووتت 400 منداڵ مردوون تۆ كەسیانت دەناسی یان دایكیانت دەناسی ؟
ژنی وابوو 5 منداڵی پێبوو هەرپێنجەكەی مرد.
ناوی نازانی یان ناوی مندالەكانت بیرنیە..؟
بەخوا ئەوە نازانم بەڵام ژنێكی تر بوو وابزانم (مەحسەی ناوبوو) دوو كچ كەنیشكی پێبوو هەردووكیان نەخۆشبوون مردن نەیانهێڵا كفن‌و دفنیشی بكات لێیان سەندو بردیان . جێبێك بوو هەرچەندە هاواری كرد نەیانهیڵا بردیان بۆ قەبرسانەكەی حەویجە هەر لەدبس بوو پێیان دەگوت حەویجە. بەڵام لەدوایدا باشترببوون جارجار سابون‌و كفنەكەشیان ئەهاورد بۆخۆیان ئەیانشۆردو جارجار دایكەكانیشیان ئەبرد لەگەلیاندا كە ئەیانناشتن. ئیتر ئەوە گریان‌و فیزاق . ئیتر ڕەزالەتێكی زۆرمان دیت ..
ئەی كچەكانی مێردەكەت ئەوانیش بەربوون ؟
وەڵا شوكر كەسیان نەمردن ئەویش 5 كەنیشك‌و كوڕێكی پێبوو بەربوون لەگەڵمانا بەڵام پیاوەكەمان نەهاتەوە ئەنفالكریا.
پێش پەلامارەكانی ئەنفال تۆ ووشەی ئەنفالت بیستبوو ؟
– نەوەڵا قەت نەم بیستبوو، هەرنەمان دەزانی ئەنفال چیە‌و مانای چییە.
– تاكەی چاوەڕوانی ڕەوفی مێردت بوویت ؟
– بەخوا تا شووم كردە باوك ئەم منداڵانە 11 ساڵ هەر چاوەڕوان بووم.
– ئەی چۆن بەردران ؟
– لەپێشەوە پێمانیان ووت ئێوە هەرلێرە بەرتان ئەدەین، بەڵام ڕۆژێك لۆرییان هاورد ئامرێكیان لەتەكدابوو ڕیزمانیان كرد سجلێك گەورەیان وەدەستەوە بوو، هەركەسێك سواردەبوو یەكی یەك داری لێئەدا من كۆلێكم پێبوو ویستم بیخەمە ناو لۆرییەكەوە ئامرەكە دارێكی لێمداو لێمی سەند توڕیدا نەیهێشت بیهێنم لەتەك خۆمدا، زۆرم پێناخۆش بوو، لەتەك ژنێكی تردا ناوی نەخشە بوو خەڵك وارە بەرزە بوو لەهی تریشیدا، ئیتر هاوردمانیانە عەربەت هەتا ئەوێ بەسەیارەی موقەپەت حكومی ڕۆیشتین دوایی ناردیانینەوە بۆ كەلار، ئیتر لەوێ خزم‌و كەسوكار چاوەڕێمان بوون.
– ئەو سەیارە موقەپەتە چۆن بوو ؟
– سەوز بوو سایەقەكەی دەرگای جیابوو. هەربەو سەیارانەش لەتۆپزاواوە بردیانین بۆ دبس .
– هیچ جارێكی تر ئەوسەیارانەت بینیوەتەوە ؟
– نەبەخوا نەمبینیوەتەوە هەر ئەو دووجارە بوو هی حكومی بوو .
– حەزتكرد صدام‌و عەلی حسەن مەجید دادگایی كران ؟
– ئەی چۆن زۆریش .
– ئەی پێت باشە تۆمەتبارانی تر بە جاشەكوردەكانیشەوە دادگایی بكرێن یان ئەوەندە بەسە؟
– ئەرێبەخوا زۆرحەز دەكەم من ئیش‌و كارم هەرگریانبووە، من سێ مانگ بوو شووم كردبوو كە ئاوایان لێكردین ئەرێوەڵا حەزدەكەم خۆ هەر من نیم هەزارانی وەك من ئاواتەخوازن ئەو جاشانانە دادگایی بكرێن .
قایلیت دیدارەکەمان بڵاو ببێتەوە ؟
ئەی بەڵێ بۆ نا بابڵاوببێتەوە .
