ئەنفال و تراژیدیای گوندی گوندی قەشقە
ئەنفال و تراژیدیای گوندی گوندی قەشقە
ئامادەكردنی گۆڤاری ئەنفالستان .
قەشقە گوندێكی سەربە ناوچەی شێخانی ناحێی قادركەرەمەو دانیشتوانەكەی سەربە هۆزی شێخانن، لە باكوری قادرم چیای سەڵباتووە هاوسنورە لەگەڵ هەردو قەڵامیكایلی سەروخوارو وێڵەو بانگۆل و گۆلەمەو قایتەوەن و بەكر باجەڵان ئالیاواو چەمسورخاو دراوسێ گوندن، كە هەریەكە لەم گوندانەش لەپەلاماری ئەنفالی سێدا کە لە دەوروبەری ١٠-١١ی نیساندا سوپا گەیشتە سەریان گورزی كەمەرشكێنیان بەركەوتووەو وەك قەشقە زەرەری گیانی زۆریان بەركەوت .
گوندی قەشقە لە كاتی پەلامارە سەربازیەكەی ئەنفالیشدا قەرەباڵغ بووە زیاتر لە 250 خانەوادەی تێداژیاوە بەپێی سەرژمێری ساڵی 1957 یش گوندی قەشقە 425 كەسی تێدا بووە، ئەوەش نیشانەی ئاوادانی بووە هەر لە كۆنەوە هەتا دواساتەكانی ئەنفالكردنیان بەكشتوكاڵ و ئاژەڵدارییەوە سەرقاڵ بوون‌و بژێوییان لەسەری بووە.
لە ساڵی 1958 قوتابخانەی تێداكراوەتەوەو یەكەمین مامۆستای گوندەكە ( مەلا محمد وەلی) بووە، لە ساڵی 1971 یشدا خەستەخانەی لێدامەزراوەو یەكەمین پزیشك ( دكتۆر عەبدولرەحمان ) بووە . هەر لەزووەوە ئاشێكی هارینی تێدابووە كە بەگازوایل كاری كردووەو خەڵكی دەوروبەر باراشیان هێناوەو لەقەشقە هاریویانە .
دانیشتوانی گوندی قەشقە چاوكراوە بوون و هەمیشە مەیلی خویندنیان هەبووە، چەندین دكتۆرو نوسەرو شاعیرو هونەرمەندیان تێدا هەڵكەوتووە، هەردو شێوەكاری ناسراو غازی محمدی كۆچكردو ئاشتی گەرمیانی خەڵكی ئەم گوندەن .
بەپێی ئەو ئامارە بێت كە محەمەد قەیتولی لە كتێبەكەیدا بەرچاوی خوێنەری خستووە چەندین پێشمەرگەی ئازایان تێدا هەڵكەوتووەو جگەلەو 100 كەسەی ئەنفالكراون نزیكەی (30) كەسی تریشیان شەهید بوون، لەوانە(27) كەسیان شەهیدی سەنگەرن و لەبەرەنگاربوونەوەدا گیان لەدەست داوە.
قەشقە هەمیشە لەبەردەم هەرەشەدا بووە لەساڵی 1963 قەشقەش وەك زۆربەی زۆری گوندەكانی كوردستان سوتێنراوەو ماڵ‌و سامانی گوندنیشنەكانیان بەتاڵان براوە، لەپەلاماری ئەنفالی سێدا كە هەموو گەرمیانی گرتەوە قەشقە بەتوندی كەوتە بەرپەلاماری سەربازوجاش و نزیكەی 100 كەسیان بێسەروشوێنكران بەپێی ئەو ئامارەی هەمان نوسەری ناوچەكە محمد قەیتولی بەناوی تەواو تەمەنیانەوە لەكتێبێكدا بڵاوی كردووەتەوە
(99) كەسی گوندی قەشقە ئەنفالكراون . لە ئامارەكەی قەیتولیدا دەردەكەوێت كەوا زۆربەی ئەوانەی لەئەنفالدا وون بوون هەردو رەگەزی نێرومێی گرتووەتەوەو تەمەنیان لەنێوان 14 بۆ 38 سالیدایە . لەوانە 98 كەسیان نێرن و یەك كەسیشیان مێیە، بەزۆری تەمەنیان لە نێوان 19 بۆ 30 ساڵدایە. ئەوەش وێنەیەكی رونی كۆمەڵكوژی گەنجە ئەنفالكراوەكانە .
نابێت ئەوەش لەبیر بکەین کە گوندێکی تریش هەیە بەناوی قەشقە کە دەکەوێتە سەر {“زێی بچووک”} ئەم گوندە سەر بە ناحیەی قوشتەپەی پارێزگای هەولێرە، نزیکەی 50کم لە پارێزگای هەولێرەوە دورە و 31 کیلۆمەتریش لە ناحیەی قوشتەپە دوورە،دەکەوێتە بەشی باشوری خۆرهەڵای شاری هەولێر،ئەم گوندە دەکەوێتە سەر هێڵی 36 کۆتا سنوری هەرێمی کوردستانە لەگەڵ بەشە عەرەبیەکەی عێراق .
وێنەی كۆمەلێك گەنجی گوندی قەشقەی سەربەناحێی قادركەرەم بەداخەوە ئەو گەنجانە هەموویان ئەنفالکراون .
- عەبدوڵا مەلا جافەر
- بورهان حاجی ئیسماعیل
- نەناسراوە
- حویسێن حاجی حەمید
- حوسێن ئەحمەد
- جەوهەر جەبار
دانیشتوەكان :
- سەلام عەلی ئیسماعیل
- لوقمان ئەمین رەشید
- فەلاح حاجی ئەحمەد
ئاماری ئەنفالکراوانی گوندی قەشقە
| ئەنفالکراوانی گوندی قەشقە | |||
| ناوی ئەنفالكراو | تەمەن | ڕەگەز | |
| 1. | ناهیدە نوری خەلیفە | مێ | |
| 2. | حسین ئەحمەد خەلیفە | 38 | نێر |
| 3. | ساڵەح ئەحمەد خەلیفە | 24 | نێر |
| 4. | تەها ئەحمەد خەلیفە | 26 | نێر |
| 5. | یاسین ئەحمەد خەلیفە | 24 | نێر |
| 6. | ئیسماعیل ئەحمەد خەلیفە | 19 | نێر |
| 7. | عبدالله جەعفەر ئەحمەد | 22 | نێر |
| 8. | خیرالله جەعفەر ئەحمەد | 24 | نێر |
| 9. | مستەفا جەعفەر ئەحمەد | 18 | نێر |
| 10. | فازل جەعفەر ئەحمەد | 39 | نێر |
| 11. | عبدالله ئەمین رەشید | 34 | نێر |
| 12. | ساڵەح ئەمین رەشید | 31 | نێر |
| 13. | حسین ئەمین رەشید | 28 | نێر |
| 14. | لوقمان ئەمین رەشید | 22 | نێر |
| 15. | رەحمان محمەد عبدالرحمان | 32 | نێر |
| 16. | خالید محمەد عبدالرحمان | نێر | |
| 17. | شێرزاد محمەد عبدالرحمان | 22 | نێر |
| 18. | نجم الدین ئەحمەد ساڵەح | 23 | نێر |
| 19. | ابراهیم ئەحمەد ساڵەح | 31 | نێر |
| 20. | رەشید ئەحمەد ساڵەح | 33 | نێر |
| 21. | جەمال عبدالقادر ئەحمەد | 30 | نێر |
| 22. | جەلال عبدالقادر ئەحمەد | 34 | نێر |
| 23. | فەلاح عبدالقادر ئەحمەد | 21 | نێر |
| 24. | مستەفا عبدالله كەڕە | 22 | نێر |
| 25. | نوری عبدالله كەڕە | 18 | نێر |
| 26. | فاتیح عبدالله كەڕە | 14 | نێر |
| 27. | غازی عەزیز كەڕە | 20 | نێر |
| 28. | سەعدی عەزیز كەڕە | 23 | نێر |
| 29. | نوری حەمە سەعید محمد | نێر | |
| 30. | جیهاد محمد ساڵەح | 30 | نێر |
| 31. | موعتەسەم محمەد ساڵەح | 24 | نێر |
| 32. | عەلی ڕەزا ئەمین | 22 | نێر |
| 33. | عبدالكریم ڕەزا ئەمین | 24 | نێر |
| 34. | فەرهاد ئەحمەد عوسمان | 22 | نێر |
| 35. | عەباس ئەحمەد عوسمان | 20 | نێر |
| 36. | جەهاد عوسمان كەریم | 30 | نێر |
| 37. | محمد عوسمان كەریم | 34 | نێر |
| 38. | بورهان اسماعیل ئەحمەد | 21 | نێر |
| 39. | ابراهیم اسماعیل ئەحمەد | 18 | نێر |
| 40. | تاهیر عەلی اسماعیل | 30 | نێر |
| 41. | سەلام عەلی اسماعیل | 23 | نێر |
| 42. | حسین حەمید محمەد | 22 | نێر |
| 43. | حەسەن حەمید محمەد | 30 | نێر |
| 44. | شەهاب محمد ئەحمەد | 24 | نێر |
| 45. | نەواب محمد ئەحمەد | 21 | نێر |
| 46. | جەوهەر محمد ئەحمەد | 34 | نێر |
| 47. | سەڵاح محمد ئەحمەد | نێر | |
| 48. | یاسین نوری ساڵەح | 32 | نێر |
| 49. | كامیل نوری ساڵەح | 24 | نێر |
| 50. | نیهاد عبدالقادر محمد | 34 | نێر |
| 51. | عبدالله عبدالقادر محمد | 24 | نێر |
| 52. | سەردار عەلی مەحمود | 36 | نێر |
| 53. | حسین عبدالقادر كەریم | 24 | نێر |
| 54. | سابیر محمد ئەمین | 33 | نێر |
| 55. | رەمەزان مەحمود محمد | 18 | نێر |
| 56. | مەجید عەلی قادر | 39 | نێر |
| 57. | عاسی عەلی قادر | 34 | نێر |
| 58. | خەڵەف ئیمام ئەحمەد | 20 | نێر |
| 59. | یاسین حسین چاوە | 19 | نێر |
| 60. | عادل ئەحمەد مەحمود | 20 | نێر |
| 61. | سەردار عبدالقادر كەریم | 19 | نێر |
| 62. | محمد حەسەن نوری | 19 | نێر |
| 63. | ئازاد عەلی محمد | 22 | نێر |
| 64. | وەهاب قادر عەلی | 21 | نێر |
| 65. | رەحمان محمد سالەح | 34 | نێر |
| 66. | عبدالخالق مستەفا ساڵەح | 27 | نێر |
| 67. | یاسین شەریف اسماعیل | 23 | نێر |
| 68. | عەدالەت محمد قادر | 20 | نێر |
| 69. | تەها عەزیز محمد | 21 | نێر |
| 70. | عەزیز ئەمین محمد | 34 | نێر |
| 71. | لەتیف ئەمین كەریم | 36 | نێر |
| 72. | سەڵاح نوری اسماعیل | 19 | نێر |
| 73. | عەزیز ستار اسماعیل | 22 | نێر |
| 74. | ئازاد عبدالله ئەحمەد | 24 | نێر |
| 75. | فەرهاد ئەنوەر نوری | 24 | نێر |
| 76. | جەوهەر جەبار محمد | 21 | نێر |
| 77. | لەتیف ساڵەح محمد | 23 | نێر |
| 78. | كەمال مستەفا كەریم | 17 | نێر |
| 79. | تەها مستەفا محمد | 21 | نێر |
| 80. | محمد رەزا اسماعیل | 20 | نێر |
| 81. | مەحمود محمد دەرویش | 30 | نێر |
| 82. | عەلی رەزا مەحمود | 19 | نێر |
| 83. | رەحمان ئەحمەد مەحمود | 31 | نێر |
| 84. | ابوبەكر ئەمین رەحمان | 22 | نێر |
| 85. | فەلاح ئەحمەد ئەمین | 21 | نێر |
| 86. | جەبار مستەفا ئەحمەد | 20 | نێر |
| 87. | سەمەد حەسەن نوری | 18 | نێر |
| 88. | شێخە شەریف كەریم | 22 | نێر |
| 89. | یەحیا عبدالقادر ئەمین | 23 | نێر |
| 90. | بورهان عبدالقادر خەلیفە | 24 | نێر |
| 91. | ئازاد حەیدەر اسماعیل | نێر | |
| 92. | كەرەم ئەحمەد محمد | 30 | نێر |
| 93. | سەلام محمد عبدالقادر | 24 | نێر |
| 94. | موعتەسەم مستەفا ئەمین | 20 | نێر |
| 95. | عبدالله حسین مەحمود | 32 | نێر |
| 96. | محمد شەریف حسین | 28 | نێر |
| 97. | حسین خدر اسماعیل | نێر | |
| 98. | نەوزاد حسین عەلی | 19 | نێر |
| 99. | حسین ئەحمەد عەلی | 38 | نێر |
