هه‌ڵه‌بجه…. سومبوله یان شه‌رمه‌زارى….؟؟؟
anfalstan – هه‌ڵه‌بجه: ره‌نگه دۆزینه‌وه‌ى زمناكۆ ” عه‌لى” گه‌وره‌ترین پێناسه‌ى مه‌ینه‌تیه‌كانى شارێكو میلله‌تێكمان بۆ بگێرێته‌وه، چیرۆكه‌كانى هه‌له‌بجه هه‌موویان تراژیدیان، به‌ڵام كاتێك ئاماده‌یى حكومه‌تو ده‌زگاكانى راگه‌یاندنو قه‌له‌مه‌كان له‌پێشوازى عه‌لیدا به‌گه‌رموو گوریه‌وه ده‌بینن هه‌زاران هه‌له‌بجه‌یى بریندارپه‌راوێزبخرێنو رۆژانه به پێشچاوانمانه‌وه ببن به‌ژێر ده‌ستوپێى ئاماده‌بووانى ئه‌وژاوه‌ژاوه‌وه ..
كاوه حه‌مه ئه‌مین صالح له‌دایكبووى ساڵى 1981 خه‌ڵكى شارى هه‌ڵه‌بجه‌یه، حیكایه‌تى ئه‌م كورِه‌و خانه‌واده‌كه‌ى هه‌ر به‌ته‌نها تراژیدیا نیه به‌ڵكو سه‌روه‌تێكى نه‌ته‌وه‌یشه كه‌چى به‌داخه‌وه له‌برى گرنگى پێدانیان به‌جۆرێك په‌راوێز خراون كه هه‌موو پرِوپاگه‌نده‌كانى ئازادىو مافى مرۆڤ به‌تاڵ ده‌كاته‌وه‌و تۆریان ده‌داته زبڵخانه‌ى مێژووه‌وه، ژیانى كاوه‌و خوشك و براكانى و مردن و گیان له‌ده‌ستدانى باوكودایكیان به‌بىَ ده‌نگى پێمان ده‌ڵێن: رِاوه‌ستن.. چیتر مه‌ردایه‌تیمان پێمه فرۆشنه‌وه چونكه هه‌تا ئێستا گازبارانى شار به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان به‌رده‌وامه،هێشتا كاریگه‌ریه‌كانى تاوانى جینۆساید رۆژانه به ناوئێسكو ویژدانماندا رۆده‌چێته خواره‌وه.. ئاخر مه‌ترسیدارترین جۆرى جه‌هل ئه‌وه‌یه كه‌سانێك هه‌بن خۆیان له‌م حاڵه‌ته مرۆڤایه‌تیانه گێل بكه‌نو به دروشمبازى یادى كیمیابارانو شه‌هیدانى هه‌ڵه‌بجه بكه‌نه‌وه، زیندووه‌كانیش فه‌رامۆش بكه‌ن، ئه‌رىَ جه‌هل چییه ئه‌گه‌ر رِۆشنبیرانێك هه‌بن به‌ئه‌ته‌كییه‌ته‌وه بێنو به‌سه‌رته‌رمى شه‌هیدانو ژیانى پرله‌مه‌ینه‌تى ئه‌م قوربانیانه‌وه سه‌فه‌رى ئه‌وروپاوئه‌مریكا بكه‌نو له‌ناوخۆى وڵاتیش خۆیان ده‌وڵه‌مه‌ند بكه‌نو له‌دیوێكلى تریشه‌وه پاساو بۆ ناعه‌داله‌تى كۆمه‌ڵایه‌تىو فه‌رامۆشكردنو په‌راوێزخستنى قوربانیان بهێننه‌وه، دزێوترین دڵره‌قى ئه‌وه‌یه ئه‌م قوربانیه‌ى شارى هه‌ڵه‌بجه به‌هه‌موو ده‌ردو خه‌مو مه‌ینه‌تیه‌كانیه‌وه، به‌پێشچاوماندا گوزه‌ربكاو ئێمه‌ش خه‌مساردانه‌و نابه‌رپرسیارانه لێى برِوانینو به‌ئۆفێك له‌كۆڵ خۆمانى بكه‌ینه‌وه.
كاوه حه‌مه‌ئه‌مین ئه‌ندامى خێزانێكى هه‌له‌بجه‌یه كه ساڵى 1988 له‌كیمیابارانكردنى شاره‌كه‌دا له‌گه‌ڵ ته‌واوى خێزانه‌كه‌یدا به‌سه‌ختى بریندار ده‌بىَ، له بۆردومانى ( 16/3 /1988) پاش ئه‌وه‌ى دایكیان به‌ناوى ” سه‌ڵته‌نه حسین حه‌مه‌ره‌شید” هه‌ر ئه‌و ئێواره‌یه له‌هه‌ڵه‌بجه گیان له‌ده‌ست ده‌داو ته‌رمه‌كه‌ى به‌جێده‌مێنىَو تائێستاش نازانن له‌ناو كام گۆردایه، ئه‌وانیش ئاواره ده‌بنو به‌ره‌و ئێران ده‌رۆن، خێزانه‌كه‌یان به‌جۆرێك لێك په‌رته‌وازه ده‌بن، تا هه‌نوكه وه‌كو پێویست یه‌كیان نه‌گرتووه‌ته‌وه، له‌كرماشانى ئێرانیشه‌وه (كه‌یوان) كوره یانزه ساڵانه‌كه‌یان لىَ وون ده‌بىَ به جۆرێك هه‌تا ئێستا كاوه‌ی برای چاوى پێى نه‌كه‌وتووه‌ته‌وه، ماوه‌یه‌ك له ئۆردوگاكانى ئێران به‌ئاواره‌یى ده‌مێننه‌وه‌و كاتێكیش له‌ئێرانه‌وه ده‌گه‌رێنه‌وه گوایه لێبوردنى گشتییه كه‌چى له گه‌رِانه‌وه‌یاندا له‌سه‌رسنور له‌لایه‌ن لیژنه‌ى پێشوازى له ئاواره گه‌راوه‌كانه‌وه كه (شێخ جه‌عفه‌ر عه‌بدالكه‌ریم به‌رزنجى) پارێزگارى ئه‌وساى شارى سلێمانىو (سوڵتان هاشم) فه‌رمانده‌ى فه‌یله‌قى یه‌ك سه‌رپه‌رشتیان ده‌كرد، به‌ڵام له‌برى پێشوازى كردنو رِێزگرتنیان ئه‌م خێزانه كه بریتى بوون له (حه‌مه ئه‌مین صالح )ى باوكیان و (كاوه، گۆران، زانا، رۆشنا، شنۆ) كه هه‌موویان بریندارى چه‌كى كیمیاوی بوون، له‌گه‌ڵ هه‌له‌بجه‌ییه‌كانى تر بردویانن بۆ (ته‌وارییه‌كه‌ى سلێمانى)و دواى سىَ چوار رۆژ مانه‌وه‌و ئازاردانێكى زۆر به‌ره‌و دۆزه‌خی (نوگره‌سه‌لمان) به‌رێیان ده‌كه‌نو ماوه‌ى چوار مانگ له دۆزه‌خى ئه‌نفالكراوه‌كان ده‌یانهێڵنه‌وه. كاوه ده‌لێت:( له نوگره‌سه‌لمان زۆر ئازارم چه‌شت.. زۆرجار عه‌سكه‌ره‌كان ده‌یانویست بمبه‌ن خزمه‌تى خۆیانم پێبكه‌ن كاتێ كه رِه‌تم ده‌كرده‌وه لێیان ده‌دامو زۆر ئازاریان ده‌دام، جارێكیان زاناى برام منى بینى ئاوا ئازارم ده‌ده‌ن خۆى خسته به‌ركێبڵه‌كان بۆ ئه‌وه‌ى ئازارم لىَ كه‌مبكاته‌وه، باوكم كه چه‌كى كیمیایلى كوێرى كردبوو عه‌سكه‌ره‌كان به‌لێدانو به‌پاڵ ده‌یان رِه‌تاند).پاش گه‌رِانه‌وه‌شیان به‌هۆى تاوانى هه‌ڵه‌بجه‌و نه‌مانى ماڵو حاڵو شه‌هیدبوونى دایكیان به‌ته‌واوى شپرزه ده‌بن ئیتر (حه‌پسه‌خان)ى پوریان هاوكاریان ده‌كاو له‌كه‌لار ده‌گیرسێنه‌وه، هه‌رچۆنێك بێت له‌وىَ خانوویه‌ك به‌كرێده‌گرنو ماوه‌ى چه‌ند ساڵێك له‌كه‌لار ده‌مێننه‌وه.
به‌سه‌رهاتى كه‌ريوان:
كه‌یوان ناسنامه‌ى گه‌لێكى جینۆسایدكراوى سه‌ده‌ى بیسته‌مه، كوردێكى بریندارى چه‌كى كیمیاویه ئه‌وچه‌كه هه‌رجه‌سته‌ى هه‌لاهه‌لا نه‌كردووه، به‌لًَكو له‌سه‌ره‌تایى ترین ماف بىَ به‌شى كردووه كه زمانى خۆیه‌تى “زمانى دایك” ماوه‌یه‌كه له وڵاتى نه‌مسا وه‌ك بریندارێكى چه‌كى كیمیاوى له ژێر چاودێرى پزیشكى دایه، ئه‌و كوردێكه ساڵى 1977 له‌هه‌ڵه‌بجه له دایك بووه، به‌داخه‌وه كوردى نازانىَ ..! بێگومان ئه‌مه‌ش یه‌كێكه له ره‌گه‌زه‌كانى تاوانى جینۆساید كه له‌به‌ندى سێهه‌مى په‌یماننامه‌ى نێوده‌وله‌تى بۆ قه‌ده‌غه‌كردنى تاوانى جینۆساید.
كه‌یوان ته‌مه‌نه‌نى 11 ساڵان بووه كه‌له‌كیمیابارانه‌كه‌ى ئێواره‌ى 16/3 به‌سه‌ختى بریندار ده‌بىَ، كه‌له هه‌ڵه‌بجه‌وه ده‌رۆن تا شارى كرماشانى ئێران له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌یان ده‌بىَ، به‌ڵام له‌وىَ له‌به‌ر په‌شۆكاوىو ئازارى برینه‌كانیان (كه هه‌موویان بریندارى چه‌كى كیمیاوین) له‌خێزانه‌كه‌ى ون ده‌بىَ، ئیتر له‌وه به‌دواوه له یه‌كتر بێئاگاده‌بن، بىَ ئه‌وه‌ى خێزانه‌كه‌یان بزانن یان ئه‌و بزانىَ خێزانه‌كه‌یان ماون یان نا، ئه‌م لێك دابرانه سیانزه ساڵ ده‌خایه‌نىَ تا ساڵى 2001 چاویان پێى ناكه‌وێته‌وه، كاتێكیش كه‌یوان ده‌گه‌رێته‌وه ئه‌و كاته ده‌زانىَ هه‌موو خێزانه‌كه‌یان بریندارى چه‌كى كیمیاوینو دایكیان سه‌لته‌نه) به‌هه‌مان چه‌ك گیانى له‌ده‌ستداوه.
كه‌یوان چۆن گه‌یشته نه‌مسا..؟
(صالح زه‌ندى) كه‌په‌ناهه‌نده‌یه‌كى عێراقیه‌له ده‌ره‌وه‌ى وڵات، كاتێك هه‌واڵى كیمیابارانى شارى هه‌ڵه‌بجه ده‌زانىَ به هاناى ئاواره‌كانى هه‌ڵه‌بجه‌و بریندارانى چه‌كى كیمیاویه‌وه ده‌چێته وڵاتى ئێران له‌وىَ حاڵى كه‌یوانى منداڵ له هه‌موو برینداره‌كان خراپتر ده‌بینىَ، بۆیه به‌كامێراى شه‌خێى خۆى وێنه‌ى ده‌گرىَو هه‌وڵداده بیباته ده‌ره‌وه‌ى وڵات بۆ چاره‌سه‌ر سه‌رئه‌نجام ده‌توانىَ بیبات بۆ وڵاتى به‌ریتانیا، دواتر له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك بریندارى ترى كیمیاوی به‌ره‌و وڵاتى نه‌مسا به‌رێده‌كرێ، له‌وێ ده‌كه‌وێته لاى دكتۆرێكى نه‌مساوى به‌ناوى ” فرالینكه گێرد هارد” ( ) كه‌پرۆفیسۆرێكى تایبه‌تمه‌نده به برینداره‌كیمیاویه‌كان كه‌یوان هه‌تا ئێستاش وه‌كو بریندارێكى كیمیاوى له ژێرچاودێرى هه‌مان دكتۆردایه‌و له‌نه‌مسا ده‌ژى هێشتا ئه‌وه رۆشن نیه كه چۆن ساڵى 2001 ده‌رفه‌تى ئه‌وه‌ى بۆ ده‌رخه‌سىَ سه‌ردانى هه‌ڵه‌بجه بكاته‌وه..؟! ئه‌مه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌ى هیچ زمانى كوردى نازانىَ بۆیه له‌گه‌ڵ خوشكو براكانى ناتوانن وه‌كو پێویست حیكایه‌تى ده‌ردى سه‌رى خۆیان بۆ یه‌كترى بگێرنه‌وه، له‌باره‌ى سه‌ردانه‌كه‌ى كه‌یوانى برایه‌وه كاوه ده‌ڵى: ( من هێشتا ئه‌و برایه‌ى خۆمم نه‌بینیوه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌وكاته‌ى ئه‌و گه‌رایه‌وه بۆ كوردستان من بۆ چاره‌سه‌ر چوو بووم بۆ ئێران ).
سه‌باره‌ت به دۆسێى كه‌یوان پرۆفیسۆر( فرالینكه) له‌سه‌ردانێكیدا بۆ كوردستان بۆ ئه‌ندامانى ناوه‌ندى چاك ووتى: باوكى كاوه‌و كه‌یوان ” حه‌مه‌ئه‌مین صالح ” بریندارێكى سه‌ختى چه‌كه كیمیاویه‌كانى به‌عس بوو تا 15/6/2008 به‌ئازارى برینداریه‌كه‌یه‌وه ده‌ناڵێنىَ و له‌و رۆژه‌دا له‌هه‌ڵه‌بجه گیان له‌ده‌ست ده‌دات.
كاوه ئێستا كورێكى سه‌رگه‌ردانى ناوخێزانه‌كه‌یه‌تى،شه‌وانه له‌مزگه‌وت یان له‌ناو باتانیه‌كدا له‌سه‌ر جاده‌و شه‌قامه‌كانى شارى سلێمانى رۆژده‌كاته‌وه، جاربه‌جارێكیش له ئوتیل شاكار ده‌خه‌وىَ كه شه‌وى به 3 هه‌زار دیناره ئه‌مه ئه‌گه‌ر له‌ژوردا بخه‌وى خۆ ئه‌گه‌ر له‌سالۆنه‌كه‌شدا بخه‌وى ئه‌وا شه‌وى به 2500 دیناره .
كاوه دڵشكاوترین مرۆڤى ئه‌م سه‌ده‌یه‌یه، چاوه‌كانى به‌هۆى چه‌كى كیمیاویه‌وه ئاڵوده‌بوونو سورهه‌ڵگه‌راونو جه‌راعه‌تیان كردووه، سییه‌كانیشى خراپ بوونو ته‌نگه نه‌فه‌سى ته‌واو په‌رێشانى كردووه، سه‌باره‌ت به ژیانى پر له‌مه‌ینه‌تى خۆى كاوه وتی:(دائیره نه‌ماوه له‌م شاره‌دا عه‌ریزه‌ى منى تێدا نه‌بىَ، ته‌نانه‌ت هه‌ولێرى پایته‌ختیش كه ده‌لێن بووه‌ته (دوبه‌ى) پریه‌تى له عه‌ریزه‌وساكڵاى حاڵى نه‌گبه‌تى من).
ئه‌وكاته‌ى سه‌رنجم له سه‌ر بلوسه شینه‌كاڵه‌كه‌ى كاوه بوو، كه‌وه‌ك فیشه‌ك كونى كردبىَ، خه‌یاڵم به‌ره‌و هه‌موو قوربانیانى هه‌ڵه‌بجه فریى بوو ، چ ئه‌وانه‌ى ئێستا وه‌كو كاوه له‌مه‌ینه‌تیدا ده‌ژین یان ئه‌وانه‌ى له گۆره به‌كۆمه‌ڵه‌كاندا به‌بىَ كفن راكشاون،له‌هه‌مان كاتدا به‌شێكى خه‌یاڵم به‌ره‌و كاروانى مۆنیكاى به‌رپرسانو درۆو ده‌له‌سه‌و وه‌عدو به‌ڵێنه‌كانیان باڵى گرتبوو، كاوه‌ش هه‌ر قسه‌ى بۆ ده‌كردم، دواتر هه‌ناسه‌یه‌كى قوڵى هه‌ڵكێشاو چاوه سوورهه‌ڵگه‌راوه‌كانى برِیه ناوچاوانم هه‌ر بۆ دڵنیایى راستى قسه‌كانى ووتى : (جه‌ماعه‌تى كۆمه‌ڵه‌ى قوربانیانى كیمیابارانى هه‌ڵه‌بجه ده‌مناسن).
ئاخۆ له‌دواى بینینى كاوه له‌به‌رنامه‌ى (زووم ئین ) دا چه‌ند مرۆڤدۆست، چه‌ند به‌پرسى هه‌گبه پرِ؟ چه‌ند رۆشنبیرو رێكخراوى به‌ناو مافى مرۆڤ ؟ به‌هاناى بریندارێكى هه‌ڵه‌بجه‌وه چوون..؟ ئه‌گه‌ر ێندوقى هاوكارى شه‌هیدانو ئه‌نفالكراوان بۆ هاوكارى ئه‌مرۆى ئه‌م قوربانیانه نه‌بێت بۆكه‌ىو بۆ چى بێت؟ تۆ بلێى ئه‌گه‌ر بێتو له‌برى دیوه‌خانانه‌و له‌برى به فیرۆدانى پاره‌ى ئه‌م وڵاته، حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان سه‌رپه‌نایه‌ك،بۆ ئه‌م قوربانیانه بكاته‌وه بارى ده‌سه‌ڵاتى لاربێت؟ ده‌بێت له‌وه شه‌رمه‌زارى تر چى بێت كه ئه‌م قوربانیانه سه‌ربارى برینه‌كیمیاویه‌كانى سه‌رجه‌سته‌و ناو هه‌ناویان له‌سه‌رجاده بژینو تۆمه‌تبارانو تاوانبارانى جینۆسایدكردنى كوردیش له كۆشكو ڤیه‌للاكانى پاش رِاپه‌ریندا بژین، ئه‌م قوربانیانه بى ژیانو بێ نانو بێكاروبىَ موچه‌بنو ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانو وه‌زیرو گزیره‌كانو ته‌نانه‌ت هه‌ندێك له تاوانبارانیش خاوه‌نى پله‌وپایه‌و موچه‌ى به‌رزبن. ئه‌رىَ ئه‌مه چ ئه‌خلاقێكى نزمه یاران..؟
خوشكه‌كانى ( رۆشناو شنۆ ) هه‌ردوكیان بریندارى چه‌كى كیمیایین ئێستا شویان كردووه به‌ڵام رۆشنا حالى له هه‌موویان خراپتره. ئه‌رىَ پاش ئه‌وه‌ى به‌رنامه‌ى ( زووم ئین) كاوه‌ى هێنایه ناوماڵه‌كانمانه‌وه، پاش ئه‌وه‌ى رۆژنامه‌ى ئاسۆ، باسى له‌حاڵى (كاوه) بریندارێكى ترى هه‌له‌بجه‌كرد كه‌س لێى پرسییه‌وه ..؟ ئه‌وه‌یان ته‌نها خوداو كاوه ده‌یزانن .
